baedeker łódzki: Bronisława Rothstadt, skrzypaczka Orkiestry Filharmonicznej w Łodzi.

poniedziałek, 27 stycznia 2020

Bronisława Rothstadt, skrzypaczka Orkiestry Filharmonicznej w Łodzi.

Bronisława (Bronka, Bronia) Rothstadt (Rotsztatówna Rodstadt), skrzypaczka.
Urodziła się 29 grudnia 1906 roku w Łodzi, była córką Abrama (1881-1942), kupca, i Ewy ze Strykowskich.
Naukę gry na skrzypcach rozpoczęła jako dziecko. Kontynuowała ją w łódzkim Konserwatorium Muzycznym Heleny Kijeńskiej-Dobkiewiczowej, wówczas najlepszej szkole muzycznej w Łodzi, przy obecnej ulicy Traugutta 9 (dawna ulica Krótka). Następnie kształciła się prywatnie u prof. Carla Flescha.

Kalendarz Kościuszkowski, rok 1918.

Prawdopodobnie jej pierwszy poważny występ publiczny miał miejsce w marcu 1921 roku w Łodzi, z Łódzką Orkiestrą Symfoniczną na koncercie poświęconym twórczości Noskowskiego i Karłowicza.

"Rozwój", rok 1921.

"Republika", rok 1925.

Z czasem – w okresie międzywojennym – została solistką Łódzkiej Orkiestry Symfonicznej. Samodzielne koncerty dawała najczęściej z towarzyszeniem Tadeusza Rydera, dyrygenta i pianisty Łódzkiej Orkiestry Symfonicznej, wykładowcy w szkole muzycznej H. Kijeńskiej-Dobkiewiczowej.

Udzielała też lekcji gry na skrzypcach.

"Republika", rok 1924.

W 1935 roku wzięła, ale bez punktowanego miejsca, udział w I Międzynarodowym Konkursie Skrzypcowym im. Henryka Wieniawskiego (II miejsce zajął w nim Dawid Ojstrach).

"Głos Poranny", rok 1937.

W maju 1940 roku Bronisława Rothstadt znalazła się wraz z rodziną (ojcem, siostrą Fredą i bratem Nikodemem, inżynierem chemikiem) w łódzkim getcie, tam rodzina Rothstadtów zamieszkała najpierw przy ulicy Franciszkańskiej 109 (budynek mocno przebudowany zachował się)…

… potem przy Franciszkańskiej 129 (budynek nie zachował się), w końcu przy ulicy Limanowskiego 26.

W getcie Bronisława Rothstadt kontynuowała działalność koncertową na miarę ówczesnych możliwości, szczególnie po otwarciu gettowskiego Domu Kultury 1 marca 1941 roku, przy ulicy Krawieckiej 3. Należała do ulubionych artystek getta. Występowała zarówno z repertuarem poważnym, jak i popularnym. Jej działalność artystyczna, wraz z innymi artystami getta, miała ogromne znaczenie psychologiczne dla więźniów getta, pozwalając im choć na chwilę zapomnieć o trudach życia codziennego. W koncertach najczęściej towarzyszył jej pianista Tadeusz Ryder - w getcie twórca gettowskiej Orkiestry Symfonicznej. Występowała też z tą orkiestrą pod dyrekcją Dawida Bajgelmana (więcej w baedekerze TUTAJ).

"Nasz Przegląd", rok 1934.

...Przyszły czytelnik skłoni głowę w zwątpieniu wobec częstych relacji na temat imprez rozrywkowych i innych form życia społecznego i zacznie roztrząsać w swym sercu, że być może sytuacja mieszkańców getta nie była aż tak tragiczna, skoro życie społeczne było tak bogate i kipiące... Już teraz jest wielu takich w getcie, którzy odrzucają tę przyjemność, twierdząc, że takie spłycanie życia nie pasuje do okoliczności. Ale znajdowalibyśmy się w pozycji kogoś, kto tłumi najbardziej podstawowy instynkt życia u ludzi w kłopotach, gdybyśmy zasypali im jedyne źródło witalności i afirmacji życia. Móc znów siedzieć w sali teatralnej, daleko od beznadziejnej rzeczywistości, wyjść na korytarz w czasie przerwy, poplotkować, poflirtować, pokazać nowe ubranie, nową fryzurę - te rzeczy nie należą do luksusów, które trzeba odebrać ludziom żyjącym w centrum kulturalnym o pierwszorzędnym znaczeniu, jakim była Łódź przed wojną. Dlatego też kronikarz dziejów getta pragnie ze zrozumieniem ustosunkować się do tego zjawiska i powiedzieć przyszłemu czytelnikowi, że cierpienie w getcie nie było mniejsze przez to, że ktoś doświadczył w nim paru godzin radości....

Kronika getta łódzkiego, 9 czerwca 1943

Budynek dawnego Domu Kultury przy ulicy Krawieckiej 3 (później znane łodzianom kino "Halka", dzisiaj osiedlowy Supersam).

Koncert w łódzkim getcie. Dom Kultury przy ulicy Krawieckiej 3.

Wielokrotne koncerty skrzypaczki cieszyły się w getcie ogromnym powodzeniem. Ostatni odnotowany koncert z jej udziałem odbył się 17 stycznia 1944 roku.

W 1943 roku wyszła za mąż za Józefa Srebnogórę, wówczas członka policji gettowej (Ordnungdienst, OD), co poniekąd zabezpieczało jej byt i życie w getcie.

Po tzw. „Wielkiej Szperze”, we wrześniu 1942 roku, kiedy z getta wywieziono i zgładzono w Kulmhof am Nehr (Chełmno nad Nerem) wszystkie dzieci, osoby chore i starsze, getto zostało przekształcone w obóz pracy: likwidacji uległy wszelkie instytucje nie służące produkcji, m.in. Orkiestra Symfoniczna i Dom Kultury. Rotsztatówna została, wraz z innymi muzykami, zmuszona do pracy fizycznej. Tym nie mniej grupa muzyków dawała półoficjalnie i okazjonalnie koncerty, ale tylko po godzinach pracy. Koncerty te zakończyły się z końcem stycznia 1944 roku, kiedy Niemcy nakazali oddanie wszystkich instrumentów, które znajdowały się w getcie. Nie wiadomo gdzie trafiły skrzypce Rotsztatówny. Podczas likwidacji getta (w sierpniu 1944) została wywieziona wraz z matką i bratem do Oświęcimia (Auschwitz) jednym z ostatnich transportów, gdzie szczęśliwie ocalała podczas selekcji (brak jest informacji o losach jej męża). Stąd wywieziona została do obozu Bergen-Belsen, w którym przebywała do wyzwolenia.

"Dziennik Łódzki", rok 1947.

Do Łodzi powróciła około kwietnia 1945 roku i w tym samym miesiącu zagrała z reaktywowaną miejską orkiestrą symfoniczną, z którą koncertowała do śmierci. Z dniem 15 września 1945 roku formalnie została zaangażowana „na członka orkiestry filharmonicznej w charakterze skrzypka-koncertmistrza”. Pozostała w jej składzie do śmierci.

Wyczerpana fizycznie, po ciężkiej chorobie związanej z ciężkimi przeżyciami obozowymi, zmarła w Łodzi 26 lutego 1949 roku.

"Dziennik Łódzki", 28 lutego 1949 roku.

"Głos Robotniczy", rok 1949.

Została pochowana na łódzkim cmentarzu żydowskim przy ulicy Brackiej w Łodzi.

Grób Bronisławy Rothstadt odnalazł i wykonał zdjęcia dla baedekera Paweł Kulig, pomysłodawca i organizator projektu "Strażnicy Pamięci". Bardzo dziękuję autorowi. Więcej o Pawle i jego pracy przeczytasz TUTAJ.