W tej pięknej wielkomiejskiej kamienicy przy ulicy Wólczańskiej 74 mieszkał Maurycy (Mowsza) Dargużański - dyrygent, pedagog i recenzent muzyczny.
Księga adresowa m. Łodzi 1937-1939.
Jubileuszowe wydanie "Lodzer Zeitung" 1863-1913.
Urodził
się 11 marca 1870 roku w Olkiennikach koło Trok, jako syn Zachariasza.
Po
ukończeniu gimnazjum w Wilnie rozpoczął naukę śpiewu u kantorów
z Kowna, wkrótce też został kantorem synagogi Tohorat Kodesz w
Wilnie.
Stara Synagoga Tohorat Kodesz i biblioteka Straszuna w Wilnie, zwana Wielką
- nieistniejąca obecnie główna synagoga ortodoksyjnej gminy żydowskiej w Wilnie, zbudowana w latach 1630-1633 przy ulicy Żydowskiej, na miejscu starszej murowanej synagogi.
Fot. Jan Bułhak (1934) (www.szulamupolski.com)
Dargużański śpiewał
w chórze u kantora Izraela Kupfera w Wilnie i Rafała Judela
Rabinowicza w Kownie. Gdy Abraham Mosze Bernstein opuścił w 1891
roku Rygę i przeniósł się do Synagogi Chóralnej do Wilna,
zarekomendował Dargużańskiego na kierownika chóru u kantora
Borucha Lejba Rozowskiego w Rydze.
Mowsza
(Maurycy) Dawid
Dargużański
(1867 Olkienniki k. Trok -1943 Łódź)
–
dyrygent, pedagog, recenzent muzyczny.
(źródło
fotografii: Andrzej Kempa, Marek Szukalak. Żydzi dawnej Łodzi.
Słownik biograficzny, tom IV s.43)
Około
1895 roku Dargużański przybył do Łodzi i podjął pracę jako
dyrygent chóru Wielkiej Synagogi wzniesionej w 1887 roku przy zbiegu
ulic Zielonej i Spacerowej (al. Kościuszki).Dajczeszil - Wielka Synagoga przy dawnej ulicy Spacerowej (dzisiaj al. Kościuszki).
Przeczytaj
w baedekerze:
"Rozwój", rok 1898.
Był świetnym znawcą żydowskiej muzyki religijnej, zajmował się też nauczaniem młodzieży pieśni świeckich.
"Neue Lodzer Zeitung", 1910.
Dawny dom Zgromadzenia Majstrów Tkackich, Piotrkowska 100.
Dom Zgromadzenia Majstrów Tkackich.
Przeczytaj
w baedekerze:
Prowadził też chóry dziecięce i w szkołach muzycznych Abrama Helfgata i Nauma Podkaminera.
"Nowy Kurier Łódzki", rok 1913.
"Nowa Gazeta Łódzka", rok 1913.
"Godzina Polski", rok 1917.
W
marcu 1919 roku Dargużański obchodził 25-lecie swej pracy dyrygenckiej. W
okresie międzywojennym był nauczycielem śpiewu w gimnazjach
łódzkich: w gimnazjum żeńskim „Wiedza” L. Magalifowej, w Gimnazjum Męskim Towarzystwa Szerzenia Oświaty i
Wiedzy Technicznej wśród Żydów, gimnazjum męskim „Bet Ulfana”
oraz w Gimnazjum Hebrajskim „Jawne”.
"Głos Poranny", dodatek ilustrowany, rok 1931.
"Ilustrowana Republika", rok 1929.
"Republika", rok 1923.
Był dyrygentem chóru Towarzystwa „Hazomir”.
Przez pewien czas dyrygował chórami „Echo” i „Lutnia”.
"Echo", rok 1929.
W
1934 roku Maurycy Dargużański obchodził 40-lecie pracy w zawodzie dyrygenta. Zorganizowano na jego cześć jubileusz. Z tej okazji odbył się uroczysty koncert z udziałem
kantorów: Izraela Altera z Hanoweru i Wolfa Lewi z Londynu oraz
chórów pod dyr. jubilata i Izaaka Zaksa.
"Ilustrowana Republika", rok 1934.
"Głos Poranny", rok 1934.
Dargużański
pisywał recenzje muzyczne i artykuły o znanych kantorach i muzykach
żydowskich, był recenzentem „Najer Folksblat”.
W
łódzkim getcie dyrygował, wspólnie z Teodorem Ryderem, chórem
chłopięcym, chórem mieszanym oraz orkiestrą Towarzystwa „Hazomir”
w I Koncercie Symfonicznym Towarzystwa „Hazomir” (30 października
1940).
(źródło fotografii: Andrzej Kempa, Marek Szukalak. Żydzi dawnej Łodzi. Słownik biograficzny, tom IV)
Teodor Ryder (1881-1944), pianista, dyrygent, pedagog.
(źródło fotografii: Narodowe Archiwum Cyfrowe)
Przeczytaj
w baedekerze:
Dargużański w getcie mieszkał wraz z żoną Heleną oraz dziećmi – Ludwikiem i
Lucyną przy ulicy Limanowskiego 45.
Kamienica przy ulicy Limanowskiego 45, dzisiaj.
Zmarł
13 maja 1943 roku i został pochowany na cmentarzu żydowskim przy
ulicy Brackiej.
Losy
pozostałych członków rodziny nie są znane.Źródła:Dargużański
Mowsza Dawid | Virtual ShtetlAndrzej
Kempa, Marek Szukalak. Żydzi dawnej Łodzi. Słownik biograficzny,
tom IV.I.
Rubin. Żydzi w Łodzi pod niemiecką okupacją 1939-1945.Alfons
Pellowski. Kultura muzyczna Łodzi do roku 1918.I.
Fater. Muzyka żydowska w Polsce w okresie międzywojennym.i. Fater., Jidisze
muzik in Pojln cwiszn bejde welt-milchomes,
Tel-Awiw 1970. [podaje błędną datę śmierci - 1930]Leksikon
fun der najer jidiszer literatur,
red. S. Niger, J. Szacki.Lodz-Names.
List of the Ghetto Inhabitants 1940-1944,
t. 1, Jerusalem 1994.Spis
nauczycieli szkół wyższych, średnich,
seminariów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych
i władz szkolnych,
oprac. Z. Zagórowski, R. 1-2, Warszawa 1924-1926.n. Stolnitz, Negine
in jidiszn lebn.L.T.
Błaszczyk, „Żydzi w kulturze muzycznej działający na ziemiach
polskich w XIX i XX wieku”, książka wydana dzięki wsparciu
udzielonemu przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz
Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny w Polsce.
Fot. archiwalne pochodzą ze zbiorów Narodowego Archiwum Państwowego, Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi
oraz z publikacji: Andrzej Kempa, Marek Szukalak. Żydzi dawnej Łodzi. Słownik biograficzny, tom IV.
Fot. współczesne Monika Czechowicz
