baedeker łódzki: 07/07/17

piątek, 7 lipca 2017

PARK REYMONTA i… LUDWIK GEYER.

Park im. Władysława Stanisława Reymonta – park w obrębie ulic Piotrkowskiej, Przybyszewskiego, Stockiej i Milionowej. Jest stosunkowo niewielki, jego powierzchnia wynosi 6.3 ha.

Park został założony około połowy XIX wieku, według pomysłu nieznanego projektanta. Był własnością jednego z pierwszych łódzkich fabrykantów - Ludwika Geyera.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy na rok 1913.

Na obrzeżach parku zachowały się budynki willi Geyera i jego „Białej Fabryki” - obecnie Muzeum Włókiennictwa.

Strona Muzeum:

http://www.muzeumwlokiennictwa.pl/

"Łodzianin", kalendarz informacyjno-adresowy na rok 1897.

Ludwik Geyer urodzony w Berlinie w 1805 roku przyjechał do Łodzi w latach 20. XIX wieku. Stał się prawdziwym pionierem łódzkiego przemysłu

– jako pierwszy sprowadził maszynę parową i zapoczątkował proces przechodzenia od manufaktury do produkcji przemysłowej. „Biała fabryka”, w której dziś mieści się Muzeum Włókiennictwa, to jedna z najstarszych zachowanych łódzkich fabryk, a komin nad nią stojący to pierwszy komin fabryczny w Łodzi.

Geyer nie zamykał się w murach fabryki. Miał przy domu duży sad i ogród warzywny. Kupił majątek ziemski, gdzie zbudował cukrownię, założył tartak, cegielnię, gorzelnię i staw rybny. Był prekursorem działacza gospodarczego na wielką skalę. Na te liczne inwestycje musiał zaciągać coraz więcej pożyczek. To się w końcu zemściło. Umierał jako bankrut, ale nie umierał bezpotomnie. Synowi podnieśli fabrykę z finansowego załamania i w 1885 roku założyli spółkę akcyjną. Pierwszym prezesem spółki został Gustaw Adolf, który zajął się rozbudową zakładów, jednocześnie założył (poza spółką) fabrykę firanek i koronek, co było nowością na łódzkim rynku.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy na rok 1913.

"Łodzianin", kalendarz informacyjno-adresowy na rok 1897.

Po śmierci Gustawa władzę przejął następny z braci, Emil. Za jego kadencji firma znacznie się rozrosła, zatrudniała 4 tysiące robotników, a obroty wynosiły 11 milionów rubli.

Synowie Geyera oprócz działalności produkcyjnej brali aktywny udział w życiu miasta, finansowali budowę szkół, szpitali i kościołów różnych wyznań. Emil Geyer działał na polu kultury, przewodniczył Polskiemu Towarzystwu Kulturalnemu.

W okresie międzywojennym, zwłaszcza w latach Wielkiego Kryzysu, zakłady przeżywały poważne trudności, ale zdołały je pokonać. W 1929 roku firma Geyera obchodziła stulecie istnienia. II wojna światowa zapisała się w rodzinie Geyerów tragicznie. W grudniu 1939 roku wnuk Ludwika Meyera – Robert – został zastrzelony przez gestapo. Przypuszcza się, że była to ze strony hitlerowców próba sterroryzowania osób pochodzenia niemieckiego, które nie chciały podpisać volkslisty. W 1940 roku zakłady zostały przejęte przez hitlerowski zarząd komisaryczny.

"Głos Poranny", rok 1936.

Tuż po wojnie brat Roberta – Gustaw Wilhelm próbował uruchomić fabrykę, nastąpiła jednak rychło nacjonalizacja przemysłu i potomek Geyerów został zmuszony do porzucenia zakładów. Bez środków do życia, w 1948 roku wyprowadził się do Gliwic, gdzie zmarł w 1968 roku. Dawne zakłady Ludwika Geyera, późniejsze ESKIMO, przez długie lata nosiły imię Feliksa Dzierżyńskiego.

Na dziedzińcu dawnej fabryki Geyerów znajdują się eksponaty związane z włókienniczym procesem produkcyjnym:

Pompa parowa - urządzenie do tłoczenia wody. Wykorzystywane do zabezpieczenia przeciwpożarowego hal fabrycznych. Firma: Mather & Platt; Manchester, Anglia, ok. 1920 rok.

Tokarka kłowa - urządzenie pomocnicze w oddziale przygotowawczym drukarni do wykonywania metalowych wałków.

Firma nieznana; Niemcy, 1893 rok.

Maszyna reliwierska - urządzenie do przeniesienia wzoru wykonanego na wałku metalowym na wałek gładki. Firma: Ateliers Ci-Devant Ducommun, Mullhousen (Miluza Alzacja), 1894 rok.

Powiększalnik - urządzenie pomocnicze przygotowujące wzór do naniesienia na wał drukarski pantografem. Firma: John Sumner, Manchester, Anglia, rok 1930.

Maszyna moleterska - urządzenie do wprasowania wzoru na wał drukarski. Firma: Atelier Ci-Devant Ducommun, Mullhousen (Miluza Alzacja), 1894 rok.

...po obejrzeniu maszyn można wejść na chłodną lemoniadę do restauracji "Łaźnia".

Restauracja Łaźnia (ul. Piotrkowska 282/284, Biała Fabryka, wejście także od strony parku Reymonta):

Strona restauracji na FB:

https://www.facebook.com/restauracjalaznia/

Do historii fabrykanckiej rodziny Geyerów baedeker jeszcze powróci – dzisiaj, w ciepły słoneczny dzień – spacerujemy po zielonych terenach Ludwika Geyera, obecnie parku im. Władysława Reymonta.

Z parkiem sąsiaduje skansen miejskiej architektury drewnianej (o skansenie możesz przeczytać i obejrzeć zdjęcia: TUTAJ).

Obecny drzewostan parku liczy około stu lat i składa się z dębów, topoli i świerków. Za pomniki przyrody zostało uznane osiem drzew.

Do atrakcji dendrologicznych należą przede wszystkim okazy katalpy zwyczajnej i wielkokwiatowej, największych w Łodzi, jak również okazy robinii akacjowej.

W parku znajduje się kasztanowiec o obwodzie pnia 3,1 m, największy przedstawiciel swego gatunku w Łodzi oraz bardziej popularne gatunki wśród których znajdują się lipy drobnolistne, dąb szypułkowy, jesion i inne.

Atrakcją są również stawy fabryczne, uważane za świadków początków wielkoprzemysłowego rozwoju włókiennictwa Łodzi.

W czasie wojny stawy zostały częściowo zasypane a istniejąca na nich wyspa została włączona do parku.

W wodach stawu pięknie odbijają się zabudowania „Białej Fabryki” Ludwika Geyera.

W latach 2003 - 2004 oczyszczono staw i na jego środku usytuowano fontannę oraz wybudowano studnię głębinową.

Fontanna w kształcie kwiatu lilii nazywana „Złotą lilią”. Zaprojektowała ją łódzka rzeźbiarka Zofia Władyka-Łuczak. Instalacja jest pierwszą, która została zrealizowana w ramach programu „Fontanny dla Łodzi”.

W 2015 roku dobiegły końca prace remontowe - wyremontowano fontannę, która została pokryta trzema warstwami specjalnej farby stosowanej na okrętach. Ma ona zapobiec porostowi glonów oraz zapewnić łatwiejsze utrzymanie konstrukcji w czystości.

Oczyszczono staw przy Białej Fabryce, został on odmulony, a nabrzeża wyremontowane i umocnione. Na czas remontu wszystkie ryby, które pływały w stawie zostały odłowione i przeniesione do stawu w Parku Sielanka (przy ul. Pabianickiej).

Posadzono prawie 900 nowych krzewów. Pracownicy Zieleni Miejskiej wykarczowali 100 mkw. skupisk starych krzewów, przeprowadzili pielęgnację 150 drzew, a także wykonali cięcia odmładzające oraz korygujące pokrój w skupinach starych krzewów o pow. 634 mkw.

Na terenie zmieniony został układ alejek oraz ich nawierzchnia. Obecnie alejki, podobnie jak okrągłe place, wykonane są z kostki betonowej z posypką mineralną. Na mniej uczęszczanych ścieżkach na terenie parku wykonano alejki glinkowo-żwirowe.

Pojawiły się nowe elementy małej architektury – ławki parkowe i kosze na śmieci.

Wykonano także renowację balustrady od strony ul. Piotrkowskiej i rzeźby parkowej „dwa ślimaki”, która została ustawiona w parku pod koniec jego remontu.