Łódź - Ziemia Obiecana

Archiwalny teledysk promujący film "Ziemia Obiecana" Andrzeja Wajdy.

Tekst: Jonasz Kofta

Muzyka: Zygmunt Konieczny

źródło: YouTube.pl

Adaptacja powieści Władysława Reymonta. Epicki obraz konfliktów kapitalistycznej Łodzi końca XIX wieku ukazany poprzez dzieje kariery trzech zaprzyjaźnionych przemysłowców Polaka, Żyda i Niemca, którzy za cenę rezygnacji z młodzieńczych ideałów i przejęcia bezwzględnych reguł walki o pieniądz zdobywają fortunę.

Władysław Reymont tytułem powieści, nawiązał do tradycji biblijnej. Ziemia Obiecana, czyli Kanaan, była miejscem obiecanym Żydom przez Boga, do którego wędrowali oni pod wodzą Mojżesza. W przypadku dzieła Reymonta Ziemią Obiecaną jest Łódź, do której przybywało się w nadziei na zbicie fortuny. W rzeczywistości dla wielu mieszkańców cel ten był niemożliwy do zrealizowania. Miasto okazywało się dla nich molochem, w którym trudno było przetrwać. Tytuł Ziemia obiecana jest więc ironiczny. Stał się on publicystycznym określeniem Łodzi, z czasem pozbawionym pejoratywnego odcienia. Dzisiaj słowa: Będzie nam jeszcze dana Ziemia Obiecana… budzą nadzieję na lepsze jutro dla Łodzi.

Daniel Olbryski - Karol Borowiecki  
Wojciech Pszoniak - Moryc Welt
Andrzej Seweryn – Maks Baum

Ludność żydowska w Łodzi

W opinii większości mieszkańców Łodzi, miasto to nie uległo poważniejszym zniszczeniom podczas II wojny światowej, zachowało swój układ urbanistyczny oraz większość ważnych historycznie budynków. Faktycznie zaś na zawsze znikła z pejzażu łódzkiego najstarsza część miasta (będąca wcześniej rewirem żydowskim) łącznie z większością budynków sakralnych związanych z tą społecznością (...). 

Stary Rynek. Widok na gmach synagogi przy ulicy Wolborskiej.

Ludność żydowska w Łodzi osiedlała się początkowo w centrum starego miasta, czyli w okolicach Starego Rynku. Rejon ten przyznano społeczności żydowskiej jako "rewir" dekretem władz rosyjskich w 1827 roku.

Stary Rynek, rok 1914.

Od tego czasu istniał zakaz osiedlania się Żydów na terenach przemysłowych - Nowego Miasta oraz osady Łódka - rozwijających się wzdłuż ulicy Piotrkowskiej. Zakaz ten z nielicznymi wyjątkami obowiązywał do 1862 roku.
W obszar rewiru żydowskiego wchodziły m.in. ulice: Stary Rynek, Wolborska, Drewnowska, Podrzeczna, Stodolniana (obecnie Zachodnia), nad Łódką i Żydowska (obecnie Bohaterów Getta). Większość tych ulic w dniu dzisiejszym posiada inną zabudowę. Niektóre nie istnieją i tak na przykład w miejscu ulicy Nad Łódką znajduje się Park Staromiejski.

Ulica Wschodnia przy skrzyżowaniu z Wolborską.  Zlokalizowane tam targowisko nazywane było Szachermark. Można tu było kupić używane buty, posklejane i wypastowane tak że wyglądały jak nowe oraz inne szachrowane atrakcje. Inna nazwa tego miejsca to Gęsi Pipek, a to przez wzgląd na szczupłość przestrzeni. Kamienice w tym rejonie wyburzono podczas okupacji, obecnie znajduje się tu Park Staromiejski.

Stary Rynek. Widok na ulicę Nowomiejską od strony Nowego Rynku (plac Wolności)

Po zlikwidowaniu owego rewiru wielu Żydów przeniosło się do Nowego Miasta, kupując tam domy i parcele - głównie w jego północnej części, na przykład przy Nowym Rynku (obecnie plac Wolności), Pomorskiej, Nowomiejskiej, Południowej (obecnie Rewolucji 1905 roku), oraz w północnej części Piotrkowskiej.
Wraz z rozwojem i bogaceniem się Łodzi jej mieszkańców zmieniła się też pozycja Żydów (...).

źródło: 
Symcha Keller. Łódzkie judaika na starych pocztówkach.

Przeczytaj jeszcze:

"Żadnemu Żydowi nie będzie wolno w nowej osadzie mieszkać...", czyli rzecz o rewirze żydowskim w Łodzi