(zbiory Narodowego Archiwum Cyfrowego/ NAC)
Antoni Remiszewski - najkrócej urzędujący wojewoda łódzki w historii! - urodził się 11 sierpnia 1883 roku w Warszawie. Jego ojciec, Jan, pracował jako funkcjonariusz kolejowy, matką była Emilia z Morantowiczów. Rodzice zadbali o wykształcenie syna. Po ukończeniu w 1904 roku warszawskiego IV Gimnazjum, zwanego powszechnie "Praskim", Antoni rozpoczął studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego.
Uniwersytet Warszawski, widok uczelni według litografii Jana F. Piwarskiego z 1824 roku.
(źródło: https://www.uw.edu.pl/uniwersytet/historia-uw/)
Jednak Remiszewskiego pochłaniała nie tylko nauka. Szybko znalazł się w kręgu konspirującej, patriotycznie nastawionej młodzieży i wziął udział w głośnym strajku szkolnym w 1905 roku.
Strajk szkolny w Warszawie, 1905. Rys. Antoni Kamieński.
(źródło: Śląska Biblioteka Cyfrowa)
"Rozwój", rok 1905.
Polityczne zaangażowanie przypłacił wydaleniem z uczelni (przypomnijmy: 28 stycznia 1905 roku rozpoczął się w Warszawie strajk szkolny w proteście wobec zakazu używania języka polskiego w szkołach. Studenci Politechniki i Uniwersytetu postanowili zawalczyć o zniesienie zakazu obowiązujacego od upadku powstania styczniowego). Z wilczym biletem, wystawionym przez carskie władze, Remiszewski nie miał czego szukać w rosyjskich wyższych uczelniach. Przeniósł się zatem do cieszącej się autonomią Galicji i wstąpił na Uniwersytet Jagieloński. Tam ukończył w 1909 roku filologię polską, a po uzyskaniu specjalnej zgody Kuratorium Okręgu Naukowego Warszawskiego na nauczanie w prywatnych placówkach edukacyjnych podjął pracę jako nauczyciel w kilku szkołach na obszarze Królestwa Polskiego, czy też - jak przemianowali je Rosjanie - "Nadwiślańskiego Kraju". Uczył języka polskiego, historii i logiki między innymi w miejscowości Biała w guberni siedleckiej, szkole Towarzystwa Szkoły Handlowej w Sosnowcu i w prywatnym Gimnazjum im. Stanisława Staszica w Lublinie.
(Biblioteka Cyfrowa - Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. H. Łopacińskiego)
https://ryneklubelski.pl/
Nie do końca jest wyjaśniony kierunek politycznego zaangażowania Remiszewskiego w okresie poprzedzającym bezpośrednio wybuch pierwszej wojny światowej. Najprawdopodobniej w latach 1912-1914 stał się członkiem - lub przynjmniej pozostawał w kręgu sympatyków - radykalnej społecznie, nawołującej do rewolucji socjalnej, Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy (SDKPiL). Jest faktem, że w jego lubelskim mieszkaniu zatrzymywali się tajni kurierzy z Rosji, którzy przywozili informacje nie tylko dla działaczy ADKPiL, ale także dla przebywającego wówczas w Galicji... późniejszego przywódcy puczu bolszewickiego w Rosji i twórcy sowieckiego, totalitarnego państwa, Lenina.
Od 1914 roku, po przeniesieniu się do Łodzi, Remiszewski pracował jako nauczyciel w łódzkich i zgierskich szkołach średnich. Wykładał jednocześnie na specjalnych kursach dla analafabetów w Towarzystwie Krzewienia Oświaty i na Uniwersytecie Powszechnym.
"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1914.
Godził jakoś swój społeczny radykalizm z religijnością, a przynajmniej z rezerwą wobec nadmiernego demonstrowania antyklerykalizmu, jeśli zgodził się objąć prestiżową funkcję prezesa organizacji o nobliwej nazwie Stowarzyszenia Nauczycieli Chrześcijan. Zmieniał też jednak stopniowo swe sympatie polityczne, stając się zdeklarowanym irredentystą. Wstąpił do niepodległościowego Stronnictwa Niezawisłości Narodowej, a także Polskiej Partii Socjalistycznej, która - odmiennie od jej rywalki SDKPiL - podkreślała konieczność jednoczesnej walki o niepodległość i socjalistyczne oblicze przyszłej Polski.
Po wybuchu Wielkiej Wojny Remiszewski znalazł się w szeregach konspiracyjnej piłsudczykowskiej Polskiej Organizacji Wojskowej (POW). Nie stronił jednak również od publicznego zaangażowania w legalne zycie polityczne i poczynania samorządu terytorialnego i zawodowego. W 1916 roku został wybrany do Rady Miejskiej w Łodzi. Z kolei 1 października 1917 roku został mianowany polskim inspektorem szkolnym na powiaty: łódzki, łaski i brzeziński.
"Gazeta Łódzka", 26 lutego 1918 roku.
Dnia 24 lutego 1918 roku został aresztowany wraz z całą grupą radnych za rezolucję potępiającą akcję niemieckiej policji i wojska wobec demonstrującej przeciwko oderwaniu Chełmszczyzny od królestwa Polskiego ludności Łodzi. Skazany został na cztery i pół roku ciężkich robót. Przez kilka miesięcy przebywał w więzieniu.
"Gazeta Łódzka", 26 lutego 1918 roku.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w grudniu 1918 roku Remiszewski został nominowany komisarzem rządowym na powiat łódzki, a od stycznia 1921 roku pełnił funkcję starosty powiatu.
Kalendarz Informator, rok 1922.
"Dziesięć lat Odrodzonej Polski Niepodległej w życiu powiatu łódzkiego 1918-1928"
Na stanowisku starosty powiatu łódzkiego interesował się przede wszystkim sprawami wsi i rolnictwa.
Antoni Remiszewski (1883-1948)
(zbiory Narodowego Archiwum Cyfrowego/NAC)
W lutym 1919 roku ponownie wszedł do Rady Miejskiej Łodzi jako działacz PPS i został wybrany na stanowisko przewodniczącego rady.
"Dziennik Łódzki", rok 1920.
Kandydował - jednak bez powodzenia - do Sejmu Ustawodawczego z listy PPS w Łodzi. Został jedynie drugim zastepcą posła z tejże listy. W 1919 roku był także delegatem na XVI Kongres PPS. Kolejny raz został wybrany do łódzkiej Rady Miejskiej w 1923 roku, jednakże złożył swój mandat w związku ze sporami w łódzkiej partii. Jako radny miejski zajmował się głównie problemami oświaty.
"Express Wieczorny", rok 1923.
W przeprowadzonej w 1923 roku przez "Express Wieczorny" ankiecie na najwybitniejszego łodzianina, czytelnicy wybrali go jako jednego z dwunastu czołowych postaci naszego miasta.
"Łodzianin", rok 1926.
"Ilustrowana Republika", rok 1926.
W okresie od 14 do 19 maja 1926 roku (całe sześć dni!) Antoni Remiszewski pełnił obowiązki wojewody łódzkiego, przejmując je na polecenie Józefa Piłsudskiego z rąk Ludwika Darowskiego, który jako włodarz województwa przedstawił się łódzkim zwolennikom Marszałka w dniach przewrotu majowego.
"Głos Polski", rok 1926.
Jednak 19 maja nominacja Remiszewskiego na wojewodę łódzkiego została wycofana, a on sam zostal starostą powiatu będzińskiego.
"Ilustrowana Republika", rok 1926.
Od 3 listopada 1926 roku do 1 października 1930 roku Remiszewski pełnił urząd wojewody lubelskiego.
"Łódzkie Echo Wieczorne", rok 1926.
W tym czasie bardzo aktywnie działał w Bezpartyjnym Bloku Współpracy z Rządem. Podczas wyborów do Rady Miejskiej Lublina skrytykował ostro sposób dysygnowania radnych przez partie polityczne. W styczniu 1929 roku przeprowadził kontrolę gospodarki miejskiej Lublina, w nastepstwie której minister spraw wewnętrznych rozwiązał Radę Miejską i powołał zarząd komisaryczny.
Zjazd wojewodów polskich, rok 1929.
(Antoni Remiszewski stoi w pierwszym rzędzie, siódmy od lewej)
Zbiory Narodowego Archiwum Cyfrowego/NAC
Jako wojewoda lubelski Remiszewski podejmował liczne działania, próbując usprawnić administrację między innymi poprzez rozszerzenie uprawnień starostów. Chciał też podnieść stan higieny i poprawić wygląd lubelskich osiedli, a także dbał o zwiększenie ich bezpieczeństwa przeciwpożarowego. Kładł nacisk na rozwój rolnictwa i ochronę zabytków, zorganizował również kilka konferencji i zjazdów o tematyce poświęconej rolnictwu i przemysłowi w województwie.
Krajowa Wystawa Rolniczo-Hodowlana w Lublinie, rok 1928. Uroczyste przecięcie wstęgi - wojewoda lubelski Antoni Remiszewski.
(źródło:https://biblioteka.teatrnn.pl/
Starał się wymóc na samorządzie powiatowym systematyczne inwestycje dla zapewnienia sieci drogowej w województwie. Przyczynił się do rozwoju szpitalnictwa w Lublinie. Był aktywnym członkiem lubelskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Dążył do ograniczenia uprawnień samorządu szczególnie w zakresie planowania budżetu. W 1930 roku został jednak odwołany ze stanowiska wojewody, ponieważ sprzeciwił się poufnym zarządzeniom władz centralnych w sprawie wyborów do sejmu.
"Hasło Łódzkie", rok 1930.
W latach 1930-1932 były wojewoda łódzki pracował w Ministerstwie Rolnictwa i Dóbr Państwowych. W marcu 1932 roku został inspektorem wojewódzkim Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych w Łodzi. Ponadto w 1933 roku został radcą w Izbie Przemysłowo-handlowej w Łodzi, a od 1938 roku był zaangażowany w działalność nowej łódzkiej organizacji - Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Księga adresowa m. Łodzi i woj. łódzkiego 1937-1939.
Księga adresowa m. Łodzi i woj. łódzkiego 1937-1939.
"Kurier Warszawski", 1 września 1939 roku.
Po wybuchu drugiej wojny światowej Remiszewski wszedł 6 września 1939 roku w skład Prezydium Komitetu Obywatelskiego miasta Łodzi, który przejął funkcję władz miejskich po opuszczeniu miasta przez zarząd w nocy z 5 na 6 września 1939 roku.
Czytaj w baedekerze:
Remiszewski kierował sekcją oświaty i kultury Komitetu jako jej przewodniczący.
"Przyjaciel Narodu", 9 września 1939 roku.
Po przyłączeniu Łodzi do Rzeszy 11 listopada 1939 roku został miesiąc później wysiedlony przez okupanta wraz z rodziną do Generalnego Gubernatorstwa. Od 13 grudnia 1939 roku mieszkał w Krakowie, gdzie podjął pracę w miejscowym oddziale Polskiego Związku Ubezpieczeń Wzajemnych. W latach wojny zaangażował się też w prace konspiracyjne. W latach 1941-1943 był przewodniczącym Komisji Rewizyjnej okręgu krakowskiego AK. W 1943 roku przeniósł się do Warszawy, gdzie nadal pracował w PZUW. W tym samym roku był inicjatorem, a następnie wiceprzewodniczącym Ogólnopolskiego Społecznego Komitetu Odbudowy Wsi. Uczestniczył w powstaniu warszawskim w 1944 roku, walcząc na Żoliborzu. Po kapitulacji powstania wojenne losy zagnały go do Kielc. Tu podjął po raz kolejny pracę w PZUW w miejscowym oddziale.
Po wojnie został członkiem PPS, a w 1946 roku - dyrektorem naczelnym PZUW najpierw w Łodzi, a później w Warszawie. Zmarł w stolicy 8 marca 1948 roku na chorobę nowotworową i został pochowany w rodzinnym grobie na powązkach.
"Kurier Popularny", rok 1948.
"Głos Robotniczy", rok 1948.
Był żonaty od 1911 roku z Zofią ze Średnickich (1893-1940) - łódzką działaczką społeczną, członkiem POW, założycielką i kierowniczką filii księgarni Arcta w Łodzi.
Antoni Ramiszewski był wielkim, znanym z tego powszechnie w całej Łodzi, biblifilem. Jego księgozbiór liczył jeszcze przed wybuchem drugiej wojny światowej około sześciu tysięcy tomów z zakresu literatury polskiej, nauki o literaturze i historii Polski. W skład zbioru Remiszewskiego wchodziły również dzieła z zakresu historii sztuki zachodnioeuropejskiej. Zbiory te miały być przekazane bibliotece miejskiej w Łodzi, zostały jednak zniszczone przez Niemców w 1939 roku.
Exlibris Antoniego Remiszewskiego
(źródło https://kpbc.umk.pl/dlibra)
źródło:
Przemysław Waingertner. Włodarze województwa łódzkiego.
Fot. archiwalne pochodzą ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, Śląskiej Biblioteki Cyfrowej oraz Wojewódzkiej Bilblioteki Publicznej w Łodzi.
oraz stron:
https://ryneklubelski.pl/
https://www.uw.edu.pl/uniwersytet/historia-uw/
https://kpbc.umk.pl/dlibra
https://biblioteka.teatrnn.pl/
BAEDEKER POLECA:
Przemysław Waingertner. Włodarze województwa łódzkiego.
W książce przedstawione zostały sylwetki 26 osób – wojewodów dwudziestolecia międzywojennego, okresu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i Trzeciej Rzeczypospolitej, przewodniczących Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi w latach 1950–1973 i Prezydentów Miasta Łodzi w latach 1975–1989.
W tej bogatej galerii znalazły się osoby z talentem administracyjnym, organizujący struktury piastowanego urzędu, odpowiedzialni za losy miasta i województwa, zaangażowani w działalność publiczną. Ludzie z wizją i marzeniami, których urzeczywistnienie stało się celem życia. Są jednak i tacy, których działania budziły kontrowersje i nie zyskały uznania opinii publicznej.
Trudne zadanie kierowania miastem i regionem wymagało od nich zdolności organizacyjnych, zaangażowania w podjęte działania, konsekwencji. W nowej rzeczywistości politycznej musieli się sprawdzić jako zdolni menadżerowie zabiegający o rozwój gospodarczy województwa, by Łódź i region stały się atrakcyjnym miejscem dla zagranicznych inwestorów. Wyzwaniem stało się także podjęcie działań mających na celu obniżenie bezrobocia.
Czy sprostali oczekiwaniom mieszkańców? Czy zmielili oblicze miasta? Czy byli wystarczająco zdeterminowani i skuteczni? Czy zapamiętano ich jako postaci zasłużone dla regionu? Ocena ich dokonań spoczywa na kolejnych pokoleniach.
Książka wypełnia lukę w literaturze historycznej, dotyczącej dziejów województwa łódzkiego i związanego z nim aparatu administracyjnego, zarówno wśród opracowań naukowych, jak i o charakterze popularnym. Czytelnik ma okazję zapoznać się nie tylko ze szczegółową biografią łódzkich włodarzy, ale także szerzej z historią regionu i państwa, które nieustannie zmieniały swoje oblicze. Publikacja zachęca do głębszego poznawania dziejów swej „małej ojczyzny”.
Dom Wydawniczy
Księży Młyn
