baedeker łódzki: 12/02/14

wtorek, 2 grudnia 2014

Witold Wandurski, poeta.

W tym budynku, przy ulicy Wólczańskiej 149 w Łodzi mieszkał poeta Witold Wandurski.

Był między innymi współautorem tomików wierszy „Sadze i złoto” i „Trzy salwy” (zamieścił tu wiersze wraz z Władysławem Broniewskim i Stanisławem Ryszardem Stande).

Wandurski uczęszczał do gimnazjum przy ulicy Mikołajewskiej (obecnie ulica Sienkiewicza, więcej o szkole przeczytasz TUTAJ), gdzie przyjaźnił się z Julianem Tuwimem. Po otrzymaniu świadectwa dojrzałości wyjechał do Moskwy studiować prawo. Wykładał w Wolnej Wszechnicy Sztuki.

Ponadto prowadził amatorski teatr w Charkowie i tam zastał go wybuch rewolucji październikowej. Po powrocie do Łodzi był lektorem w Teatrze Miejskim (obecnie Teatr im. Stefana Jaracza. Więcej TUTAJ).

Współorganizował w 1923 roku łódzki teatr Scena Robotnicza, którego w latach 1925-1927 był także inscenizatorem i kierownikiem.

W 1925 roku został kierownikiem literackim wydawanej przez Maurycego Ignacego Poznańskiego gazety „Republika”. Udało mu się namówić do współpracy między innymi: Antoniego Słonimskiego, Juliana Tuwima, Józefa Wittlina, Karola Irzykowskiego.

W latach 1927-1928 był redaktorem lewicowego miesięcznika literackiego „Dźwignia”. Jako członek Komunistycznej Partii Polski został aresztowany w 1928 roku za działalność polityczną. Po uwolnieniu trafił do Berlina, gdzie zorganizował Zespół Polskiej Sceny Robotniczej.

"Rozwój", rok 1928.

Stanisław Ryszard Stande, Władysław Broniewski i Witold Wandurski.

Precz z kanarkami

Każdy artysta nosi marynarkę,

pod nim ukrywa żeber klatkę.

W klatce ma watkę,

serce niedokrwiste,

w sercu – starego kanarka.

Ptaszek to czuły: je złociste ziarnka

tylko z kramiku poezji.

Życie? Otręby!

To by go otruło,

chleba czarnego – nie zje.

Poeta w bramie liczy ostre kości

i do piekarni zerka –

a kanarek o miłości ludzkości

do mdłości

rymami ćwierka.

Dość tego! Stop w garść, Sankiuloci!

Czyżby już tylko, czyż

wzruszyć nas mogły cysterny wilgoci

Mia May?

I Liliana Gish?

Łzy kinowe? Pokora? Nie! Raczej Cor Bovis.

Głodnyś – to rozbij sklep!

Serce – do tłoczni: nabierze wigoru.

A kanarkowi –

ukręć łeb.

- rok 1924.

Witold Wandurski był współzałożycielem polsko-żydowskiego Zrzeszenia „Srebrny Wóz”.

Wandurski komunizował i w 1928 roku wyjechał do ZSRR, gdzie przewodził Teatrowi Polskiemu w Kijowie, jak również kierował polskim teatrem-studio Polprat (1929-1931), w których pełnił także funkcję reżysera.

W 1933 roku został aresztowany i w wyniku sfingowanego procesu zamordowany w więzieniu. Pośmiertnie zrehabilitowano go w 1956 roku.

Wandurski zapisał się jako reformator i teoretyk teatru robotniczego. Był również współtwórcą pierwszego manifestu polskiej poezji rewolucyjno-proletariackiej „Trzy salwy” (1925), autorem antologii „Nowa scena robotnicza” (1923), a także dramatów, między innymi: „Śmierci na gruszy” (wystawionej dwukrotnie za życia autora: przez jego Scenę Robotniczą w Łodzi oraz przez Stanisławę Wysocką w Teatrze Miejskim im. Juliusza Słowackiego w Krakowie w 1925 roku, a także między innymi pięciokrotnie przez Józefa Szajnę: w Teatrze Ludowym Kraków-Nowa Huta w 1964 roku, Teatrze Ateneum w Warszawie w 1966 roku, Wrocławskim Teatrze Współczesnym w 1968 roku, Teatrze Śląskim w Katowicach w roku 1970 i Teatrze Studio w Warszawie w 1978) oraz „Gry o Herodzie” (wystawionej w Teatrze Telewizji przez Józefa Wyszomirskiego w 1956 roku oraz przez Czesława Staszewskiego w 1969). Pisał także tzw. agitacyjne plakaty sceniczne (między innymi „W hotelu «Imperializm»”). Ukazały się dwa zbiory jego twórczości: „Wiersze i dramaty” (1958) oraz „Plakaty sceniczne” (1970). W swoich realizacjach scenicznych inspiracje czerpał z twórczości Wsiewołoda Meyerholda, Aleksandra Jakowlewicza Tairowa i Erwina Piscatora.