baedeker łódzki: 09/24/14

środa, 24 września 2014

Teatr Lalek Arlekin - dawny dom redutowo-weselny

Narożną działkę przy ulicy Wólczańskiej 5 u zbiegu z ulicą 1 Maja (dawny Pasaż Szulca) w 1902 roku, od Abrama Glezera, nabyli Moszek Offenbach z żoną Blimą i rozpoczęli według projektu architekta Gustawa Landau-Gutentegera budowę domu o funkcjach mieszkalno-użytkowych. Właściciele urządzili w nim reprezentacyjne sale redutowo-weselne. W następnym roku do nowo wzniesionego budynku dodano od zachodu dwukondygnacyjną galerię. Tak powstał dom dwukondygnacyjny, na planie prostokąta, z cegły, tynkowany, podpiwniczony, z tremplem. Jest to bardzo cenny i czysty stylowo obiekt secesyjny.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1903.

Okna prostokątne, na parterze zamknięte odcinkowo, a na piętrze łukiem pełnym. Dwa szerokie okna na piętrze trójdzielne, z bogatą dekoracją roślinną w nadprożach, z kartuszem.

Nad wejściem ornamentyka roślinna. W szczytach łuków okiennych i fryzie dekoracje roślinne. Elewacje na cokole, z wydatnym gzymsem wieńczącym. Elewacja północna i wschodnia pokryte delikatnym boniowaniem, wykonanym w tynku.

W okresie dwudziestolecia międzywojennego znajdował się w nim Żydowski Dom Ludowy. Gmach teatru 8 grudnia 1994 został wpisany do rejestru zabytków.

Po wojnie użytkownikiem budynku był najpierw Związek Zawodowy Pracowników Państwowych (pracownicy magistraccy) – obiekt pełnił funkcję domu kultury tego związku. Tu mieścił się pierwszy w Łodzi klub literacki "Przełom".

Obecnie ma tu siedzibę Teatr Lalek Arlekin.

Twórcą i jednocześnie pierwszym dyrektorem Teatru Lalek Arlekin był Henryk Ryl.

Henryk Ryl (1911-1983)

Dzięki decyzji Ministerstwa Kultury i Sztuki z dnia 13 lipca 1948 roku, Ryl dostał pozwolenie na założenie teatru lalek w Łodzi. Pierwszą siedzibą teatru był budynek przy ul. Piotrkowskiej150.

28 grudnia 1948 odbyło się tam pierwsze przedstawienie „Dwa Michały i świat cały”, autorstwa Henryka Ryla.

"Dziennik Łódzki", rok 1949.

Drugą premierą teatru były „Kolorowe piosenki” – spektakl przez wiele lat określany jako ˌˌwzorcowe przedstawienie dla najmłodszej widowniˈˈ. W sztuce „Wesoła maskarada” , której premiera odbyła się 23 października 1949, po raz pierwszy na scenie pojawił się aktor w masce. Teatr zaczął pokazywać również spektakle dla dorosłych widzów (np. „Dzielny gród Tamary Gabbe” lub „Lekarz mimo woli Moliera”).

"Dziennik Łódzki", rok 1950.

1 stycznia 1950 teatr został upaństwowiony.

"Dziennik Łódzki", rok 1952.

W 1955 zamknięto siedzibę teatru jako niespełniającą wymogów bezpieczeństwa, a przedstawienia odbywały się od tego momentu w budynku przy ulicy Wólczańskiej 5. Od 1962 roku teatr jest jedynym użytkownikiem tego obiektu.

"Odgłosy", rok 1959.

24 lipca 1961 w teatrze zorganizowano pierwszy zjazd powstającego Polskiego Ośrodka Lalkarskiego Międzynarodowej Unii Lalkarzy – POLUNIMA (na przewodniczącego wybrano Jana Sztaudyngera). Od swego powstania w 1961 POLUNIMA mieści się przy al. 1 Maja.

W 1959 odbyła się prapremiera spektaklu „Młynek do kawy” Konstantego Gałczyńskiego ze scenografią Stanisława Fijałkowskiego, w którym martwe przedmioty pełniły rolę głównych bohaterów. W 1962 Henryk Ryl na podstawie tekstu Mahabharaty zrealizował spektakl „Nal i Damayanti” ze scenografią Wacława Kondka (zobacz TUTAJ).

"Dziennik Łódzki", rok 1964.

Henryk Ryl, który był do 1964 dyrektorem i kierownikiem artystycznym teatru, w latach 1964–1974 pełnił funkcję kierownika artystycznego, a do roku 1978 reżysera i konsultanta programowego. Ostatnim przedstawieniem reżyserowanym przez Henryka Ryla była jego sztuka „Marcinek zuch” (1982). Dyrektorem teatru w 1964 została Regina Elkanowa – w czasie jej kierownictwa teatr otrzymał na własność użytkowany budynek przy ulicy Wólczańskiej.

"Dziennik Łódzki", rok 1966.

"Dziennik Łódzki", rok 1969.

Stanisław Ochmański

W 1974 dyrektorem mianowano ucznia Ryla, Stanisława Ochmańskiego – debiutował w Teatrze Arlekin w 1951roku, a przed objęciem teatru w Łodzi kierował Teatrem Lalki i Aktora w Lublinie. Ochmański tworzył przedstawienia kameralne i przeciwstawne wielkim inscenizacjom Ryla rezygnując przy tym z eksperymentów twórczych. Ochmański tłumaczył swój wybór w podejściu do pracy reżyserskiej postawieniem na "dobre sztuki napisane dla teatru lalkowego".

"Odgłosy", rok 1989.

Smok Teatru Arlekin w czasie Święta Łodzi na ulicy Piotrkowskiej.

Pod koniec lat 70. utworzono tzw. "scenę przedszkolną" – oferowała ona przedstawienia kameralne wystawiane w przedszkolach. W trzydziestą rocznicę istnienia teatru przeprowadzono generalny remont jego siedziby, a w 1989 teatr Arlekin otrzymał medal "Serce Dziecku".

"Dziennik Łódzki", rok 1987.

"Dziennik Łódzki", rok 1990.

Waldemar Wolański

Następcą Stanisława Ochmańskiego został w 1992 roku Waldemar Wolański – absolwent wydziału lalkarskiego warszawskiej PWST, a od 1981 aktor i reżyser w łódzkim Arlekinie.

(źródło: Plaster Łódzki)

Od 1999 roku teatr Arlekin organizuje Międzynarodowy Festiwal Solistów Lalkarzy, który odbywa się co dwa lata, a od 2006 Międzynarodowy Festiwal Sztuki Ulicznej "TrotuArt".

Od 1981 w ramach teatru działa Pracownia Dokumentacyjna, która gromadzi materiały na temat polskiego lalkarstwa. W Muzeum Archeologicznym i Etnograficznym w Dziale Widowisk Lalkowych wśród wielu zbiorów dotyczących scenografii teatrów lalkowych można obejrzeć też lalki zaprojektowane dla przedstawień w Arlekinie.

Teatr prowadzi wspólnie z Muzeum Kinematografii program dla widzów umożliwiający połączenie odwiedzin w teatrze oraz zwiedzania muzeum. W strukturach Teatru Arlekin działa Zespół Tańca Ludowego "Harnam".