baedeker łódzki: 08/23/17

środa, 23 sierpnia 2017

Łódzki modernizm w najlepszym stylu, czyli narożna kamienica u zbiegu ulic Jaracza i Uniwersyteckiej.

Stylowa, narożna, przedwojenna kamienica u zbiegu ulic Jaracza 71 i Uniwersyteckiej 18 (dawniej róg Cegielnianej i Trębackiej) jest unikatowa pod każdym względem. Ma niezwykle ekspresyjną, uskokową elewację, przez co uważana jest za perłę architektury modernistycznej.

"Echo", rok 1928.

Kamienica została wzniesiona w latach 1928-1929 dla Jakuba Fuksa i Abrama Sztajnsznajdera. Projektantem był architekt łódzki Rudolf Sunderland, który w tym czasie dla firmy Jakuba Fuksa zbudował także kamienicę przy ulicy Pomorskiej 41a. Jednak dziełem życia Sunderlanda była oczywiście ta narożna kamienica. Budowę projektu prowadziło Przedsiębiorstwo Budowlane Józefa Tyllera, czyli największa łódzka firma budowlana w 20-leciu międzywojennym. Z urzędu prace nadzorował inżynier Władysław Kawpiszewski, kierownik Oddziału Regulacji Miasta.

"Głos Poranny", rok 1929.

Powstał niezwykle efektowny budynek z balkonami, wykuszami i narożnym ryzalitem zwieńczonym ścianką attykową. Swoją bryłą reprezentuje modernizm.

Pierwotnie kamienica była wybudowana dla Jakuba Fuksa i S-ka oraz Abrama Sztajsznajdera. Byli oni właścicielami Łódzkiej Niciarni Fabryki Koronek i Haftów mieszczącej się w Kaliszu - "Trójkąt".

Wymienieni przedwojenni inwestorzy nie cieszyli się długo czynszową kamienicą, bowiem już w 1934 roku jej właścicielem został Mojżesz Gorferein (Ferein). I potem zapewne od niego władze miasta wynajmowały budynek pod siedzibę sądu grodzkiego.

Księga adresowa m. Łodzi, rok 1937.

Rok 1938 (źródło: FotoPolska)

Mieściły się tutaj cztery wydziały: Cywilny, Karny, Spraw Nieletnich i Hipoteczny.

I tak było do wybuchu drugiej wojny światowej, podczas której obiekt przejęli Niemcy.

Na elewacji kamienicy od strony ulicy Uniwersyteckiej do dziś są widoczne ślady (dziury) po pociskach z okresu II wojny światowej.

W 2015 roku kamienica została odnowiona i... podziurawiona elewacja kamienicy to nie fuszerka, lecz pamiątka historyczna...

To pamiątka po wydarzeniach z 1945 roku, gdy Rosjanie wkraczający do Łodzi ostrzelali budynek, w którym przebywali Niemcy. Mimo generalnego remontu kamienicy, który zakończył się w 2015 roku, ślady zachowano.

Z daleka widać - między pierwszym a drugim piętrem - ślady po pociskach.

Niektórzy przechodnie mogą być zaskoczeni takim widokiem myśląc sobie, że podczas remontu robotnicy dali plamę. Nic bardziej błędnego. Dziury po ostrzale już zostaną, zaś pod nimi ma się pojawić tablica pamiątkowa z informacją, skąd się wzięły. Będzie to zapewne jedyna tak pamiątka w Łodzi, bowiem - jak podkreślał Piotr Ugorowicz z Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Łodzi - ślady po ostrzale są cennym świadectwem historii oraz unikatowym w skali miasta dokumentem wydarzeń z czasów ostatniej wojny.

Dlaczego wkraczający do miasta żołnierze Armii Czerwonej ostrzelali budynek, w którym przed wojną mieścił się sąd grodzki? Być może dlatego, że podczas wojny był tam urząd niemiecki, na którym wisiały flagi ze swastyką, których widok tak zirytował sołdatów, że otworzyli ogień.

Obiekt został zrealizowany na narożnej trójkątnej działce. Rzut założony na planie zbliżonym do litery V, generalnie dwutraktowy z trzema klatkami schodowymi w traktach tylnych. Posiada sień przejazdową, z wejściem na klatkę schodową, w osi skrzydła od strony ulicy Jaracza.

W osi głównej i skrajnej (od strony narożnika) drugiego skrzydła znajdują się pozostałe klatki schodowe, dostępne od ulicy Uniwersyteckiej. Trzytraktowa strefa narożnikowa jest silnie, rytmicznie zryzalitowana.

Kamienica jest jednym z najpiękniejszych przykładów łódzkiej architektury modernistycznej okresu międzywojennego. Uskoki na elewacji i pionowe podziały mają cechy architektury ekspresjonistycznej. Prof. Krzysztof Stefański, znawca łódzkich zabytków i autor "Atlasu architektury dawnej Łodzi", podkreśla, że "forma budynku wykazuje związki z nurtem ekspresjonistycznym charakterystycznym dla architektury europejskiej połowy lat 20. XX wieku".

To, co zwraca uwagę w bryle budynku to całkowita rezygnacja ze zdobień. Mimo to budynek prezentuje się bardzo okazale. Ciekawie wyglądają liczne uskoki, których obecność została wymuszona przez trójkątny kształt działki na której stoi kamienica.