1 maja
Namiestnik
Kraju Warty, Arthur Greiser, zwrócił się z prośbą do Heinricha Himmlera o
zezwolenie na wymordowanie (specjalne potraktowanie) 35 tysięcy Polaków
nieuleczalnie chorych na gruźlicę. W Łodzi w latach 1942-43 na otwartą gruźlicę
(prątkującą) chorowało prawdopodobnie ok. 12 tysięcy Polaków. Początkowo
namiestnik uzyskał zgodę na swój zbrodniczy plan wobec chorych na gruźlicę Polaków.
Później została ona cofnięta, bowiem priorytetem była wówczas eksterminacja
ludności żydowskiej…
Arthur Greiser
Z
listu Arthura Greisera do Heinricha Himmlera:
Reishfuhrerze!
Akcja
postępowania nadzwyczajnego wobec około 100 tysięcy Żydów w moim okręgu, na
którą pozwolił Pan w porozumieniu z szefem Głównego Urzędu Bezpieczeństwa
Rzeszy Obergruppenfuhrerem SS Heydrychem, zostanie zakończona w ciągu najbliższych
dwóch-trzech miesięcy. Proszę Pana o zezwolenie na to, żeby przy pomocy tego
doświadczonego w pracy oddziału specjalnego zaraz po zakończeniu akcji z Żydami
uwolnić okręg od niebezpieczeństwa, które przybiera z każdym tygodniem coraz to
bardziej katastrofalne rozmiary. Na obszarze Warthegau znajduje się około 230
tysięcy Polaków, u których stwierdzono gruźlicę. W tym chorych na otwartą
gruźlicę jest ok. 35 tysięcy.
W coraz to
bardziej zastraszających rozmiarach doprowadza do tego, że pozarażali się
Niemcy, którzy przybyli do Warthegau zupełnie zdrowi. (…)
Wobec tego, że
plany te są pilne, proszę Pana o możliwie szybką zasadniczą ich akceptację, aby
można było już teraz, w czasie dobiegającej końca akcji przeciwko Żydom,
poczynić przygotowania (z zachowaniem wszystkich środków ostrożności) do
rozpoczęcia akcji w stosunku do Polaków z otwartą z otwartą gruźlicą.
4-15 maja 1942
Trzeci
etap wywózek ludności żydowskiej do obozu zagłady w Chełmnie. W majowych
transportach byli niemal sami Żydzi z Europy Zachodniej przywiezieni do getta w
październiku i listopadzie 1941 roku. Do
15 maja do wagonów odjeżdżających ze stacji Radegast wsiadło 10.914 osób. W
sumie od stycznia do maja 1942 roku wywieziono z getta 57.064 Żydów oraz prawie
4300 Cyganów. Nikt z nich nie przeżył.
Ostatnia droga na stację Radegast.
26 maja
W
ośrodku zagłady w Chełmnie nad Nerem zgromadzono 370 wagonów z odzieżą i
bielizną po zamordowanych Żydach. Z biżuterii i monet odebranych Żydom w obozie
zagłady wykonano w fabryce w Chodzieży srebrną zastawę dla Arthura Greisera.
Podróż
w jedną stronę... Łódź, rok 1944. Foto: Instytut Yad Vashem
1 czerwca
Przełożony
Starszeństwa Żydów, Chaim Mordechaj Rumkowski nakazał Żydom w getcie zgolić
tradycyjne brody i skrócić chałaty. Nakaz
był często egzekwowany siłą.
2 czerwca
W
getcie została uruchomiona osobowa komunikacja tramwajowa, której głównym zadaniem
był przewóz robotników do zakładów pracy na Marysinie. W charakterze
motorniczych i kontrolerów zatrudniono po przeszkoleniu mieszkańców getta.
Kronika getta łódzkiego:
„O
północy z niedzieli na poniedziałek 1 bm. [1 czerwca] zastrzelona została w
bezpośrednim sąsiedztwie drutów przy ulicy Drukarskiej (Zimmerstrasse) kobieta
o nieustalonych na razie personaliach. W poniedziałek o godz. 4.30 zastrzelony
został na jezdni, a więc po przedostaniu się przez druty, 19 letni Mojsze Roter…”
4 czerwca
Tego
dnia dokonano uroczystego przekazania pałacu biskupiego przy ulicy ks. Skorupki (Albert-Breyer-Strasse) na siedzibę łódzkiego kierownictwa NSDAP. Z tej okazji
Łódź odwiedził szef finansów partii – Franz Xaver Schwarz. Jako towarzysz walki
Karla von Litzmanna (zwyciężki dowódca wojsk niemieckich w bitwie z wojskami
carskimi w 1914 roku i poplecznik Adolfa Hitlera) został przyjęty z wielkimi
honorami. Dla uczczenia tego przyjazdu plac przed pałacem został nazwany
Schwarzpaltz (Reichsschatzmester Schwarz Platz). W wielkiej manifestacji, z
udziałem szefa finansów NSDAP i namiestnika Arthura Greisera, wzięło udział ok.
70 tysięcy Niemców.
Franz Xaver Schwarz
Franz Xaver Schwarz w towarzystwie Arthura Greisera i
nadburmistrza Łodzi Wernera Ventzkiego wizytował także łódzkie getto. Niemiecki
dygnitarz zwiedził trzy zakłady pracy i zapoznał się z wynikami produkcji
getta.
11 czerwca
W
Kronice getta łódzkiego odnotowano katastrofalny brak papieru w getcie. Na drzwiach
jednego z najlepszych prywatnych gabinetów lekarskich można było przeczytać
informację:
Pacjenci proszeni są o przynoszenie
papieru na recepty i zaświadczenia.
Arthur
Greiser wygłosił odczyt w uniwersyteckim Instytucie Gospodarki Światowej w
Kolonii. W swym przemówieniu określił, jak rozumie germanizację Kraju Warty:
Zniemczenie
Warthegau oznacza według mnie, że żaden inny naród oprócz narodu niemieckiego
nie ma prawa tam mieszkać. To jest różnica między moją kolonizacją a starą
kolonizacją bismarkowską.
Arthur
Greiser wita milionowego Niemca przesiedlonego do Kraju Warty ze wschodniej
Europy (marzec 1944).
Od
czasu zamknięcia getta (30 kwietnia 1940 roku) do czerwca 1942 roku zmarło w
nim 29 561 Żydów…
Kronika
getta łódzkiego podała dane statystyczne dotyczące liczby ludności żydowskiej
getta w połowie 1942 roku. 1 czerwca 1942 roku w getcie mieszkało 104 470 osób,
w tym 45 294 mężczyzn, 59 176 kobiet. 1 lipca 1942 roku w getcie
przebywało 102 546 osób. W ciągu miesiąca zmarło 1714 osób, a urodziło 90.
Najczęstszą przyczyną zgonów były obrzęki głodowe, tyfus, czerwonka oraz
gruźlica.
27 czerwca
W
getcie popełnił samobójstwo, skacząc z okna 9-letni Joel Zynger.
źródła:
Joanna
Podolska. Litzmannstadt-Getto. Ślady. Przewodnik po przeszłości.
Andrzej
Rukowiecki. Łódź 1939-1945. Kronika okupacji.
Przeczytaj jeszcze:
Fot. archiwalne: Bundesarchiv, Instytut Yad Vashem, dzienniklodzki.pl, FotoPolska i inn.
Fot. wspólczesne Monika Czechowicz
