baedeker łódzki: 08/16/19

piątek, 16 sierpnia 2019

Piotr Brukalski, ... koń przy Kopernika i kamienice przy Piotrkowskiej.

Piotr Brukalski -architekt. Łodzianom może najbardziej bliski i kojarzony z projektem lecznicy dla zwierząt Kwaśniewskiego i Hugo Warrikoffa, i znanym wszystkim rumakiem stojącym na jej dachu.

Piotr Brukalski urodził się w 1858 roku, był synem Jakuba, właściciela restauracji w przy ulicy Długiej w Warszawie. W 1870 roku ukończył warszawską Szkołę Realną, a następnie petersburską Cesarską Akademię Sztuk Pięknych (studiował w latach 1876-1882).
W okresie studiów zdobywał medale i nagrody za dobre wyniki, jednocześnie borykając się z problemami finansowymi. W tym czasie zdobył I nagrodę w konkursie na pomnik marynarzy w Odessie (brak informacji o realizacji).
W 1883 roku wziął udział w konkursie na kaplicę-mauzoleum Karola Scheiblera w Łodzi. Projekt zdobył II miejsce (nagrody I nie przyznano) i wykonany był wraz z Mikołajem Tołwińskim.
Architekci zaprojektowali kaplicę o masywnych formach neoromańskich, ale ich projekt nie został zrealizowany...

Kaplica Scheiblerów - ostatecznie zrealizowano ją według projektu Edwarda Lipopa i Józefa Dziekońskiego.

Kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1897.

Na stałe Brukalski osiadł w Łodzi w końcu lat 80. XIX wieku, wiążąc się wkrótce z przedsiębiorstwem budowlanym Otto Gehliga.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1900.

Wraz z Otto Gehligiem Brukalski wykonał projekt konkursowy na warszawską siedzibę Towarzystwa Ubezpieczeń "Rosja" przy ulicy Marszałkowskiej, który w 1898 roku zdobył I nagrodę.

Obiekt zrealizowano ze zmianami dokonanymi przez warszawskiego architekta Władysława Marconiego, budynek należał do najbardziej wystawnych gmachów dawnej Warszawy.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1900.

Spółka Gehlig-Brukalski zdobyła także III nagrodę ex eaequo w innym konkursie warszawskim - na kamienicę u zbiegu Alei Ujazdowskich, placu Trzech Krzyży i ulicy Mokotowskiej (w 1900 roku).

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1900.

Niezależnie od pracy w firmie Gehliga, Brukalski projektował również na własną rękę, głównie kamienice. Wykonywał również wyceny dla Towarzystwa Kredytowego Miejskiego. W 1906 roku zaproszony został przez łódzką parafię ewangelicko-augsburską św. Jana do wyboru projektu nowego kościoła luterańskiego w Łodzi (św. Mateusza). W 1909 roku Komitet Budowy kościoła św. Stanisława Kostki (obecna archikatedra) zaproponował mu nadzór nad prowadzeniem prac, jednak wskutek zatargu z architektem Kazimierzem Pomian Sokołowskim do przyjęcia tej funkcji nie doszło.

Łódzka Archikatedra

Brukalski działał również społecznie, był między innymi członkiem komitetu organizującego Wystawę Sztuk Pięknych w 1908 roku. W okresie I wojny światowej został członkiem powołanej przez niemieckie władze okupacyjne Delegacji Budowlanej (Baudeputation), w 1919 roku zasiadał w składzie miejskiego Wydziału Budownictwa.
Mieszkał przy ulicy Andrzeja 5.

Informator handlowo-przemysłowy m. Łodzi, rok 1914.

Kalendarz-informator, rok 1922.

W okresie po I wojnie światowej Piotr Brukalski zaprzestał niemal całkowicie działalności twórczej, aktywny był natomiast na niwie społecznej. W 1922 roku należał do inicjatorów powstania Koła Architektów i Budowniczych w Łodzi i został jego prezesem. W 1927 roku przewodniczył obradom Zjazdu Delegatów Architektów Polskich w Łodzi.

Kalendarz-informator, rok 1923.

Ostatnim śladem jego działalności zawodowej było powołanie na początku 1932 roku w skład jury w konkursie na rozplanowanie dzielnicy przy dworcu Łódź Fabryczna.

Ważniejsze prace Piotra Brukalskiego w Łodzi:

Lecznica dla zwierząt Alfreda Kwaśniewskiego i Hugo Warrikoffa (1891). Obiekt słynny z wieńczącej go mosiężnej figury konia.

"Rozwój", rok 1898.

Budynki gospodarcze zakładów Józefa Johna przy ulicy Piotrkowskiej 217/221 (1893-1894).

Nadbudowa kamienicy Henryka Sachsa (wcześniej Salomona Bahariera) przy ulicy Piotrkowskiej 107, projektu E. Creuzburga, rok1895 (w 1897 roku przekształcona przez Dawida Landego).

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1914.

Przebudowa kamienicy frontowej, oficyny mieszkalnej i budynków gospodarczych na posesji Walentego Kopczyńskiego przy ulicy Piotrkowskiej 93 (1895-1896).

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1912.

Kamienica Josefa Monica przy Piotrkowskiej 10 (projekt z roku 1896).

"Rozwój", rok 1898.

Kamienica Roberta Schweikerta przy ulicy Piotrkowskiej 147 (projekt z 1896 roku). Trzypiętrowa kamienica z wysokimi dachami o cechach renesansu francuskiego.

Kalendarz handlowo-przemysłowy, rok 1910.

Kamienica Leopolda Kruschego przy ulicy Piotrkowskiej 181 (projekt z 1896 roku). Trzypiętrowa kamienica o cechach neobarokowych.

"Lodzer Informations und Hause Kalender", 1911.

Trzypiętrowa kamienica zakładów Ludwika Geyera przy ulicy Piotrkowskiej (projekt z 1898 roku).

Kalendarz handlowo-przemysłowy, rok 1909.

Budynek hotelowo-biurowy Grand Hotelu przy Pasażu Meyera 2 (1898-1899). Wysoki, czteropiętrowy gmach o bogatej neobarokowej fasadzie, pełnił funkcje hotelowe i biurowe.

"Goniec Łódzki", rok 1905.

Trzypiętrowa tkalnia i inne budynki przemysłowe dla zakładów Juliusza Heinzla przy ulicy Piotrkowskiej 230/232, projekt z lat 1898-1899 (obecny budynek wystawiony został po II wojnie światowej).

"Lodzer Informations und Hause Kalender", 1910.

Szkoła Przemysłowo-Rękodzielnicza przy ulicy Pańskiej, projekt z lat 1900-1902 wykonany w ramach firmy Otto Gehliga. Obecnie zespół Szkół Ponadgimnazjalnych przy ulicy Żeromskiego 115 - jeden z największych gmachów szkolnych Łodzi, o uproszczonych formach neorenesansowych, mieścił przed I wojną światową także rosyjski sąd.

Przebudowa kamienicy Dawida Izraela Freinda (Freunda) przy ulicy Piotrkowskiej 58 i budowa oficyn w tym miejscu (1900-1903). Dzisiaj, niestety w tym miejscu... nie ma nic.

Informator m. Łodzi z kalendarzem na rok 1920.

Rozbudowa kamienicy Zelmana Salomonowicza przy ulicy Piotrkowskiej 18, projekt z 1903 roku.

"Głos Kupiectwa", rok 1927.

Brukalski wykonał również projekt rzeźni na posesji Z. E. Lichtenfelda przy ulicy Piotrkowskiej 182 (projekt z 1901 roku, obiekt nieistniejący), według "Rozwoju" miał być też autoren projektu kamienicy Jana Petersilego przy ulicy Piotrkowskiej 86.

Piotr Brukalski zmarł 10 października 1932 roku w Łodzi.

źródła:
Krzysztof Stefański. Ludzie, którzy zbudowali Łódź. Leksykon architektów i budowniczych miasta (do 1939 roku).
Jacek Strzałkowski. Architekci i budowniczowie Łodzi do 1944 roku.
Stanisław Łoza. Architekci i budowniczowie w Polsce.
Anna Rynkowska. Ulica Piotrkowska.