baedeker łódzki: 04/16/16

sobota, 16 kwietnia 2016

BIELNIK KOPISCHA

Ulica Tymienieckiego jest śladem dawnego Rynku Bielnikowego, tu znajduje się najstarszy budynek przemysłowej Łodzi – Bielnik Kopischa.

Budynek został wzniesiony przez władze rządowe Królestwa Polskiego w 1825 roku z przeznaczeniem na manufakturę włókienniczą. Mieściły się tu: bielnik, krochmalnia, suszarnia, folusz i magiel. Jest to najstarszy zachowany obiekt fabryczny w Łodzi.

Budynek określany często jako bielnik w rzeczywistości stanowił jedynie część zakładu bielnikowego założonego w dolinie rzeki Jasień przy ulicy Św. Emilii (obecnie bpa W. Tymienieckiego) z inicjatywy władz Królestwa Polskiego w latach 1824-1826.

Rajmund Rembieliński dzięki swojemu uporowi, wyjednał u namiestnika Królestwa Polskiego, generała Zajączka, 2 marca 1821 roku pełnomocnictwa dla siebie do załatwiania spraw osiedleńczych oraz trzyletnią dotację rządową na koszta tworzenia nowych osiedli. Korzystał z tych przywilejów szeroko, pertraktując osobiście z fachowcami poszukiwanymi przez miasto, udzielając im bezpłatnych przydziałów gruntów, zwalniając ich na dłuższy czas z czynszów i podatków, a nawet udzielając pożyczek z prywatnych funduszy… W ten sposób ściągnął do Łodzi setki rzemieślników i pierwszych przedsiębiorców: Kopischa, Wendischa i Geyera…

(…)W roku upłynnionym po foluszu, urządzenie farbiarni i wykończenie 16 porządnych domów dla profesjonalistów rękodzielniczych chwalebnie wykończono (…).

Nierównie wszakże wpływ na przeistaczające się z rolniczo-rzemieślniczego na rękodzielnicze tkackie miasto Łódź, a razem na dobro ogółu całego kraju, mieć już zapewniają niektóre zakłady większe wyrobków lnianych i bawełnianych przy tymże mieście urządzać się przedsięwzięte (…). Zakłady te na gruntach wsi rządowej Wólki, łącznie z posiadłami młynowemi Księżym i Wójtowskim zwanemi, nie tylko znakomite bielniki, ale wszelkie wodne machinerie, do fabryki wyrobków potrzebnemi będące, w tem miejscu celnym skutkiem zaprowadzone być mogą (…) – (rok 1825)*

Budynek, na którego miejscu postawiono kilka lat później kolejną budowlę - stojącą do dzisiaj, był tzw. „domem maglowym”, mieszczącym urządzenia do bielenia chemicznego, a przede wszystkim koło wodne. Na zakład bielnikowy składały się także rozległe łąki na Jasieniem, gdzie rozkładano płótna do bielenia na słońcu. Kolejnymi dzierżawcami zakładu, w których władze upatrywały przedsiębiorczych prekursorów łódzkiego włókiennictwa, byli Karol May i Daniel Ill. Nie wykorzystali jednak danej im szansy, a powierzony im zakład pochłaniając duże sumy rządowych pieniędzy podupadał. W końcu postanowiono sprzedać „posiadło bielnikowe” przybyłemu z Kowar do Łodzi Tytusowi Kopischowi, kupcowi i przedsiębiorcy lniarskiemu.

Po zburzeniu starego budynku bielnikowego, na jego planie Kopisch w 1829 roku wybudował nowy obiekt pełniący funkcje gospodarcze i mieszkalne, który to właśnie możemy podziwiać do dziś.

Kopisch rozbudował zakład korzystając z pomocy rządowej Królestwa i sprowadził tkaczy lnu ze Śląska tworząc z manufaktury jeden z większych zakładów lniarskich w Królestwie.

W latach 1828-1829 wybudowano w stylu klasycystycznym dom mieszkalny Tytusa Kopischa. Pozostałości pierwszego bielnika znajdują się obok, w niewysokim, otynkowanym budynku, natomiast nazwę „Bielnik Kopischa” nosi budynek mieszkalno-przemysłowy wybudowany kilka lat później, budynek ten jednak nigdy bielnikiem nie był.

Postawiony na planie wydłużonego prostokąta gmach nakryty jest mansardowym, czterospadowym dachem. Środkowa część posiada podwyższenie mieszczące trzecią kondygnację i trójkątny naczółek mieszczący poddasze. Całość utrzymana jest w stylu klasycystycznym, i po gruntowej renowacji stanowi jeden z bardziej malowniczych zabytków Łodzi.

Rok 1965. Widok z katedry na kompleks fabryczny przy ówczesnej ulicy 8-go Marca (dzisiaj Tymienieckiego), widoczny między innymi Bielnik Kopischa i zakłady Uniontex (fot. ze strony http://www.miastograf.pl/).

W bielniku uszlachetniano i wykańczano tkaniny lniane, potem tylko bawełniane. Po powstaniu listopadowym zakład podupadł i przestał liczyć się na łódzkim rynku. Przeszedł w ręce Henryka i Jakuba Petersów, a od lat 70. XIX wieku właścicielem obiektu był Karol Wilhelm Scheibler, który za budynkiem miał swoje magazyny wyrobów gotowych.

W okresie PRL w budynku mieściły się mieszkania zakładowe Zakładów Przemysłu Bawełnianego im. Obrońców Pokoju „Uniontex”. W połowie lat 80., po remoncie, stał się on siedzibą Pracowni Konserwacji Zabytków, a następnie Banku Przemysłowego S.A., przejętego w 2004 roku przez Getin Bank S.A. W 2006 miasto odkupiło nieruchomość za 4,4 mln zł z przeznaczeniem na siedzibę biura Miejskiego Konserwatora Zabytków i Wydziału Architektury UMŁ. Jesienią 2006 roku przeniósł się tam także Wydział Ochrony Środowiska i Rolnictwa UMŁ.

Obecnie dawny dom Kopischa jest siedzibą EC1 Łódź – Miasto Kultury i Zarządu Nowego Centrum Łodzi.