Powstanie i rozwój Łodzi przemysłowej postawiły na porządku dziennym, sprawę rozbudowy lecznictwa, w tym również zamkniętego. Dotyczyło to również szpitalnictwa żydowskiego w sytuacji szybkiego wzrostu ilościowego tej społeczności. W latach 30. XIX wieku w Królestwie Polskim było zaledwie 37 lekarzy Żydów. Sytuacja ludności wyznania mojżeszowego w Łodzi w dostępie do usług medycznych była wręcz katastrofalana. W tym czasie zlikwidowano bowiem niewielki obiekt szpitalny, funkcjonujący przy ulicy Wolborskiej. Żydzi nie korzystali z usług utworzonego w 1845 roku szpitala św. Aleksandra, co wynikało z różnicy przekonań religijnych w stosunku do innych pacjentów. W szpitalu tym nie prowadzono kuchni rytualnej, a tego wymagały przepisy religii mojżeszowej.
Szpital św. Aleksandra, otwarty na początku 1846 roku, dzisiaj budynek Seminarium Duchownego.
(Fot. archiwalna ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego)
S. Sterling, F. Adamowicz. Materiały do monografii sanitarnej miasta (1860-1932)
W latach 60. XIX wieku pojawiła się w Łodzi grupa kilkunastu lekarzy, którzy zostali zaangażowani przez Dozór Bożniczy do leczenia biednych Żydów. Taka sytuacja utrzymała się do końca lat 70. XIX wieku.
Na początku lat 80. w Łodzi było już około 30 tysięcy Żydów, a liczba ta stale rosła w związku z dynamicznym rozwojem gospodarczym i społecznym miasta. Większość tej społeczności znajdowała się w ciężkiej sytuacji materialnej i nie płaciła składki gminnej. Z tego powodu budżet kasy Dozoru Bożniczego był wyjątkowo skromny i ten brak środków uniemożliwiał budowę szpitala żydowskiego w Łodzi. Z inicjatywą uruchomienia takiego szpitala wystąpił miejscowy kupiec i przemysłowiec Izrael Poznański. Jego aktywność na tym polu była prawdopodobnie inspirowana działalnością jego teścia, Mojżesza Hertza, który przez dłuższy czas piastował funkcję sekretarza Szpitala Starozakonnych w Warszawie.
Stanisław Heyman. Portret Izraela Kalmanowicza Poznańskiego, 1885.
Izrael
Poznański,ישראל
פאזנאנסקי
(1833-1900) – przedsiębiorca
łódzki.
To jedna z najciekawszych postaci dawnej, przemysłowej Łodzi. Przez dziesiątki lat bezskutecznie konkurował jako przedsiębiorca z największym łódzkim potentatem, Karolem Scheiblerem, a później z jego spadkobiercami. Być może starał się mu również dorównać na niwie działalności charytatywnej.
W końcu 1881 roku Izrael Poznański przekazał dla potrzeb szpitala pofabryczny, dwupiętrowy obiekt przy ulicy Drewnowskiej, w którym urządził tymczasowy szpital na 20 łóżek.
"Dziennik Łódzki", rok 1885.
W 1892 roku powstał szpital fabryczny przy zakładach Tow. Akc. Wyrobów Bawełnianych I. K. Poznańskiego. Zlokalizowany na 2-morgowej działce przy ulicy Drewnowskiej 75 początkowo posiadał 28 łóżek.
Budynek szpitala Izraela Poznańskiego przy ulicy Drewnowskiej.
Fot. Włodzimierz Pfeifer
(zbiory WBP)
Budynek szpitala przy ulicy Drewnowskiej posiadał odpowiednie urządzenia wodnokanalizacyjne i wentylację, co gwarantowało odpowiedni poziom higieny wśród chorych. Szpital dysponował specjalnymi funduszami przeznaczonymi na zapomogi dla rekonwalescentów znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej. Skromne środki uzyskiwano dzięki opłatom za leczenie. Do tego dochodziły odsetki od kapitału wieczystego przekazanego przez opiekuna szpitala. Ofiary na leczenie chorych pozyskiwano też w postaci środków pieniężnych, artykułów żywnościowych pochodzących od bogatszej części społeczności żydowskiej. Od 1925 roku szpital utrzymywany był ze środków władz miejskich, a na jego bazie utworzono Publiczny Szpital Miejski pod wezwaniem św. Józefa w Łodzi.
Przeczytaj w baedekerze:
W połowie lat 80. XIX wieku Poznański rozpoczął rozbudowę instytucji fabrycznych związanych z opieką lekarską. W 1885 roku uruchomiono kasę pomocy lekarskiej, do której robotnicy wnosili 2% zarobków, zaś resztę wydatków pokrywał właściciel. W następnym roku pomoc lekarska udzielana już była bezpłatnie, także rodzinom robotników.
"Dziennik Łódzki", rok 1886.
W obiektach fabrycznych uruchomiono ambulatorium, które zajmowało się udzielaniem pierwszej pomocy. Bardziej chorzy odsyłani byli do szpitala i leczeni na koszt fabryki. Pod względem socjalno-bytowym zakłady I. K. Poznańskiego rywalizowały z przedsiębiorstwami Karola Scheiblera.
"Dziennik Łódzki", rok 1886.
W 1881 roku Poznański złożył zobowiązanie budowy stałego szpitala żydowskiego w Łodzi. Początkowo jego lokalizację projektowano przy ulicy Zgierskiej. Na początku lat 80. XIX wieku utworzono ulicę Nowo-Targową (od 1932 roku ul. S. Sterlinga) i wówczas Poznański zdecydował o lokalizacji szpitala przy zbiegu tej ulicy i Północnej.
Szpital żydowski, rok 1886.
Fotografia Bronisława Wilkoszewskiego.
Przede wszystkim Poznański przystąpił do nabycia kilku posesji w celu utworzenia dużej nieruchomości wystarczającej dla potzreb przyszłego szpitala. Należy podkreślić, że w latach 80. XIX wieku posesje nabyte przez I. K. Poznańskiego były oddalone od zabudowań mieszkalnych i fabrycznych. W pobliżu znajdował się już park "Helenów" urządzonych przez Anstadtów.
W latach 80. XIX wieku trzej bracia Anstadtowie – właściciele browaru przy ulicy Pomorskiej – założyli przy ulicy Północnej park Helenów.
Przeczytaj w baedekerze:
Poznański nabył najpierw cztery posesje - dwie od A. Buholtza, obie były zlokalizowane przy ulicy Północnej, a Georg Moes sprzedał Poznańskiemu nieruchomość u zbiegu Północnej i Nowo-Targowej i posesję frontową od Nowo-Targowej. W dniu 6 listopada 1884 roku Poznański "na wieczne czasy" przekazał wyżej wymienione posesje na własność Łódzkiego Szpitala Żydowskiego - założono dla nich księgę hipoteczną.
W tym czasie projekt budowy szpitala był już zatwierdzony przez władze administracyjne. Jednocześnie Poznański udzielił gwarancji w wysokości 120 tysięcy rubli na realizację projektowanej budowli. Powyższa kwota została zabezpieczona na hipotece jego nieruchomości, gdzie znajdowały się domy familijne dla robotników przy ul. Ogrodowej i ul. Długiej (dziś Gdańska). Jednakże wszystko było uzależnione od zatwierdzenia przez władze rosyjskie instytucji: Łódzki Żydowski Szpital Izraela i Leony małżonków Poznańskich.
Odpowiednie dokumenty dotyczące budowy stałego szpitala Poznański przedłożył w lutym 1883 roku. Projektowany obiekt miał posiadać 32 łóżka. Już wówczas własnością przyszłej instytucji były papiery wartościowe o wartości 35 110 rubli. Do dyspozycji jej przyszłego zarządu była również przeznaczona składka od żydowskiej społeczności Łodzi - 4 tysiące rubli.
Wyjątkowe walory lokalizacji szpitala podkreśliła w dniu 13 stycznia 1883 roku specjalna komisja z udziałem gubernatora piotrkowskiego, inspektora medycznego, prezydenta m. Łodzi, policmajstra, lekarza i architekta miejskiego. Plany budynku szpitalnego zostały opracowane przez architekta miejskiego Hilarego Majewskiego przy udziale architekta zakładów fabrycznych I. K. Poznańskiego, Juliusza Junga i zostały zatwierdzone przez władze gubernialne 1 marca 1885 roku.
Główny gmach szpitala uformowano na rzucie krzyża litewskiego (jagiellońskiego) dla uzyskania najlepszych warunków nasłonecznienia. Jego bryła została horyzontalnie rozczłonowana rytmem okien. Do tego dochodziła ciekawa elewacja i nowoczesne wyposażenie techniczne. Sam Hilary Majewski odbył nawet podróż stypendialną i zwiedził kilka obiektów szpitalnych we Francji i Berlinie.
.jpg)
Hilary (Hilarion) Majewski (1832-1892), architekt miasta Łodzi -
Przeczytaj w baedekerze:
W kwietniu 1883 roku przedłożono do zatwierdzenia władzom projekt statutu Łódzkiego Żydowskiego Szpitala Izraela i Leony małżonków Poznańskich. Był on wzorowany na zatwierdzonym w 1876 roku statucie warszawskiego szpitala żydowskiego dla dzieci fundacji małżonków Berson i małżonków Bauman. Ponadto przesłano do wiadomości władz informację o kwotach ofiarowanych na rzecz projektowanego szpitala. Rodzina Poznańskich i Hertzów przekazała w postaci papierów wartościowych kwotę 26 200 rubli, rodzina Jakuba Bellina (Beylina) - 8500, Markusa Frankel - 3000, pozostali 750 rubli.
W dniu 28 września 1883 roku minister spraw wewnętrznych, hr. Tołstoj powiadomił generał-gubernatora warszawskiego, że zaakceptował projekt budowy szpitala żydowskiego w Łodzi. Natomiast jego statut miał być zatwierdzony po otrzymaniu informacji o zakończeniu budowy obiektu i przedłożeniu wykazu rocznych dochodów na jego utrzymanie. Poznański złożył dodatkowe zobowiązania gwarantujące realizację swojej inicjatywy społecznej. Przedłożył plany budowy i jej kosztorys opiewający na 120 439,66 rubli. Na potrzeby projektowanego szpitala różni ofiarodawcy przekazali wówczas w postaci papierów wartościowych kwotę 32 650 rubli, z której dochody, razem ze składką roczną w wysokości 4 tysięcy rubli i wpływami za leczenie gwarantowały prawidłowe funkcjonowanie powstającej instytucji opieki zdrowotnej.
Szpital żydowski w Łodzi.
Jubileuszowe wydanie "Lodzer Zeitung 1863-1893"
8 sierpnia 1885 roku uzyskano "najwyższe zatwierdzenie" dotyczące nazwy obiektu jako: Łódzkiego Żydowskiego Szpitala Izraela i Leony małżonków Poznańskich. 13 sierpnia 1885 roku minister spraw wewnętrznych zatwierdził statut tej instytucji.
Szpital żydowski w Łodzi.
Jubileuszowe wydanie "Lodzer Zeitung 1863-1913"
Prace budowlane rozpoczęto w 1885 roku, a w akcie położenia kamienia węgielnego uczestniczył gubernator piotrkowski P. A. Zinowiew wraz z grupą wyższych urzędników i władz Łodzi. W dniu 29 października 1890 roku nastąpiło otwarcie oddanego do użytku obiektu w obecności nowego gubernatora piotrkowskiego Konstantego Millera, a także fundatora i władz miasta Łodzi.
"Dziennik Łódzki", rok 1890.
Wokół budynków założono trawniki i rabaty kwiatowe w stylu włoskim, między nimi powstały alejki przeznaczone dla chorych do odbywania spacerów.
"Dziennik Łódzki", rok 1890.
Obiekty szpitalne zostały wzniesione i wykońne według najlepszych wówczas wymogów techniki i sztuki architektonicznej.
Fasada głównego gmachu, stojąca równolegle do ulicy Nowo-Targowej, została upiększona przedsionkiem, po obu stronach którego umieszczono napis w języku polskim i rosyjskim "Łódzki Żydowski Szpital im. Izraela i Leony małżonków Poznańskich".
Jeszcze do niedawna na murze szpitala od strony ulicy Północnej widniał nieco zatarty napis cyrylicą: польско-еврейской больницы (szpital polsko-żydowski). Niestety, został zamalowany podczas odnawiania elewacji.
Wnętrze szpitala zostało urządzone zgodnie z ówczesnymi zasadami budowy podobnych obiektów w krajach zachodnioeuropejskich.
Podłogi wykonano z desek dębowych, w głównych korytarzach do dzisiaj możemy podziwiać piękne kamienne mozaiki podłogowe. Zastosowano centralny pneumatyczny system ogrzewania połączony z wentylacją.
Obiekt główny szpitala posiadał windę do transportu z kuchni pożywienia dla chorych i specjalny kanał służący do wrzucania brudnej bielizny, przeznaczonej do dezynfekcji i prania. W parterowej części szpitala znalazły się pomieszczenia mieszczące gabinet lekarski, aptekę, kancelarię i salę obrad. Salę operacyjną urządzono w południowej części drugiego piętra. Każde piętro posiadało dyżurkę pielęgniarek.
.jpeg)
Zaplecze gospodarcze urządzono w piwnicach oraz w dwóch oficynach. Zostało rozbudowane i dostosowane do obsługi nowoczesnego szpitala. W północnej części umieszczono pralnię, komorę dezynfekcyjną i łaźnię, a w południowej - kuchnię, piekarnię, magazyn i pomieszczenia dla obsługi.
W środkowej części budynku powstał magazyn bielizny, a także pomieszczenia dla kierownika gospodarczego obiektu (ekonoma) i felczera. W pobliżu pralni umieszczono komorę dezynfekcyjną, którą połączono z drugą częścią budynku specjalnym kanałem. Wodę dla potrzeb szpitala pobierano z własnej studni, a następnie przepompowywano do zbiornika o pojemności 200 wiader znajdujacego się w piwnicy. Ponadto we frontowej, parterowej oficynie umieszczono ambulatorium i kaplicę (synagogę).
"Rozwój", rok 1900.
Niestety, synagogi już nie zobaczymy, ale szpital do ostatnich dni swojego funkcjonowania posiadał szpitalną kaplicę.
"Republika", rok 1923.
"Republika", rok 1924.
"Ilustrowana Republika", rok 1925.
Łódzki Żydowski Szpital posiadał w momencie otwarcia 32 łóżka, 16 dla mężczyzn i 16 dla kobiet, i dwa oddziały: chorób wewnętrznych i chirurgiczny, a później także ambulatorium. W piśmie z 3 listopada 1890 roku zarząd szpitala zwrócił się do Rady Opieki Społecznej Guberni Piotrkowskiej o możliwość zwiększenia liczby łożek do 50, co zostało zrealizowane w roku 1893. Motywowano to wzrostem liczby osób wyznania mojżeszowego, jak i posiadaniem dostatecznych środków na związane z tym wyższe koszty utrzymania.
Zgodnie ze statutem z 1885 roku Łódzki Żydowski Szpital przeznaczony był dla osób wyznania mojżeszowego, ale zgodnie z § 94 i 387 ustawy szpitalnej z 1842 roku mogły do niego być i były przyjmowane osoby wyznań chrześcijańskich. Szpital działał pod nadzorem Rady Opieki Społecznej Guberni Piotrkowskiej zgodnie z przepiami ustawy z 19 czerwca 1870 roku o kierowaniu instytucjami dobroczynnymi w Guberniach Królestwa Polskiego.
Pracą szpitala kierował zarząd składający się z pięciu osób, jego skład zatwierdzały władze guberni. W pierwszym zarządzie znaleźli się: założyciel Izrael Poznański, jego synowie: Ignacy i Herman oraz zięć Jakub Hertz. Po śmierci Poznańskiego przewodniczącym zarządu został jego syn Ignacy, a od 1909 roku Jakub Hertz.
"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1913.
Szpital posiadał prawa i przywileje przysługujące prywatnym instytucjom dobroczynnym. Przyjmował bezpłatnie ubogich mieszkańców Łodzi pochodzenia żydowskiego. W podobny sposób udzielał pomocy ambulatoryjnej wszystkim ubogim bez różnicy wyznania. Natomiast poniesione koszty leczenia zwracały osoby zamożne pochodzenia żydowskiego i wyznań chrześcijańskich.
W krótkim czasie Łódzki Żydowski Szpital stał się przodującą placówką medyczną w Królestwie Polskim.
"Rozwój", rok 1900.
Po śmierci Izraela Poznańskiego w 1900 roku jego sukcesorowie zapowiedzieli przeznaczenie kwoty 200 tysięcy rubli jako stałego funduszu żelaznego na potrzeby Łódzkiego Żydowskiego Szpitala, a ponadto 50 tysięcy rubli na zbudowanie przy nim nowocześnie urządzonego i wyposażonego ambulatorium.
"Rozwój", rok 1900.
Przy okazji notatka w łódzkim "Rozwoju" daje nam obraz szerokiej działalności charytatwnej rodziny Poznańskich w naszym mieście.
Większe kwoty zostały przekazane dla potrzeb tej placówki również przez grupę zamożnych rodzin pochodzenia żydowskiego. W dniu 21 maja Leona Poznańska ofiarowała 24 tysiące rubli, z zastrzeżeniem przeznaczenia dochodów z tej kwoty na utrzymanie czterech łóżek szpitalnych. Rodzina Silbersteinów przekazała na fundusz żelazny trzy kwoty wartości 6,5 tysiąca rubli, póżniej powiększone do 10 267 rubli.
Przeczytaj w baedekerze:
Większe legaty zostały przekazane przez Fabiana Grünfelda, Dawida i Ruchlę małżonków Prussak. Utworzono legaty im. rabina Eliasza Chaima Majzla, rodziny Bellin, Zelmana i Hindy Salomonowicz, Karola i Felicji Poznańskich, Jakuba i Anny Hertz. Według zestawienia za 1912 rok kapitał żelazny stworzony z ofiar, legatów i darów wynosił 329 167 rubli.
Łódzki Żydowski Szpital posiadał początkowo dwa oddziały: wewnętrzny i chirurgiczny na 32 łóżka oraz ambulatorium. Na przełomie XIX i XX wieku były już cztery oddziały: chorób wewnętrznych z pododdziałem chorób płuc, zwanym sanatorium ( był to pierwszy tego typu oddział w Królestwie Polskim), chirurgiczny, ginekologiczno-położniczy i oczny.
"Czasopismo Lekarskie", rok 1899.
Od chwili powstania szpital należał do jednych z najnowocześniej i wzorowo zorganizowanych instytucji tego typu pod względem architektonicznym, wyposażenia w sprzęt medyczny i stosowanych metod leczenia. Działalność lecznicza prowadzona była zgodnie z profilem oddziałów, z tym, że na oddziale chirurgicznym leczono także choroby laryngologiczne. Na początku XX wieku szpital zajmował pierwsze miejsce wśród 11 szpitali publicznych guberni piotrkowskiej pod względem liczby łóżek, ilości chorych i wydatków dziennych na pobyt chorych. O wysokim poziomie usług lekarskich świadczył niski poziom śmiertelności i skromna ilość łóżek na jednego lekarza.
Szczególnie ważną rolę odgrywało ambulatorium, w którym lekarze różnych specjalności udzielali bezpłatnych porad, wykonywali różne zabiegi nie wymagające hospitalizacji i wydawali leki. Na początku XX wieku udzielano około 140 porad dziennie.
Jednodniówka "Dzień ubogich w Łodzi", rok 1911.
Wobec dużego napływu chorych i konieczności wydawania bezpłatnych lekarstw narodziła się potrzeba otwarcia apteki szpitalnej. Odpowiednie pismo z prośbą o zgodę na jej uruchomienie wystosowano już w październiku 1890 roku. Jednak przeciwko temu wystąpili właściciele łódzkich aptek. Sprawa nabrała rozgłosu i dotarła do departamentu Medycznego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Ostatecznie władze rosyjskie zezwoliły na otwarcie apteki w lutym 1893 roku. Długoletnim kierownikiem apteki szpitalnej był Teofil Tugenhold, krewny Poznańskich, który urządził i prowadził ją wzorowo. Zajmował się on też historią farmacji, farmakognozją i farmacją stosowaną. Apteka przy Łódzkim Żydowskim Szpitalu została zlikwidowana w 1922 roku.
Teofil Abraham Tugenhold (1855-1935)
- farmaceuta, historyk farmacji.
"Ilustrowana Republika", rok 1935.
W lipcu 1897 roku w odezwie na hasło rzucone przez Warszawskie Towarzystwo Higieniczne powstał w Łódzkim Żydowskim Szpitalu przytułek położniczy. Opiekunką przytułku na przełomie XIX i XX wieku była Anna Hertz. Na początku XX wieku przekształcono go w oddział ginekologiczno-położniczy. W 1899 roku zorganizowano pododdział dla chorych na gruźlicę.
Anna Hertz
Jubileuszowe wydanie "Lodzer Zeitung" (1863-1913)
Trudna sytuacja dla szpitala miała miejsce w okresie rewolucji 1905-1907. Rodzina Poznańskich z uwagi na skomplikowane podziały majątkowe nie uregulowała zapisów złożonych w 1900 roku. Większość członków zarządu szpitala opuściła Królestwo Polskie. Spadły również wpływy pochodzące od bogatszej części żydowskiej społeczności Łodzi. Trudna sytuacja finansowa spowodowała, że rozpatrywano sprawę likwidacji apteki, przytułku położniczego, tzw. sanatorium, pododdziału tyfusowego i ambulatorium.
"Rozwój", rok 1907.
Sprawa została nagłośniona w łódzkiej prasie. Wówczas grupa lekarzy zwróciła się do zarządu Towarzystwa Akcyjnego Wyrobów Bawełnianych I. K. Poznańskiego o zwiększenie subwencji na rzecz szpitala. Wskazywano na niemożność zamknięcia ambulatorium, dającego doraźną pomoc lekarską dla około 70 tysięcy chorych w skali roku. Trudną sytuację finansową szpitala pogłębiał wzrost zadłużenia ze strony Dozoru Bożniczego. Zarząd odwoływał się do opinii publicznej, apelując o likwidację zadłużenia.
"Rozwój", rok 1907.
Ostatecznie Dozór zdecydował o wpłaceniu na rzecz szpitala 7 tysięcy rubli za rok 1906, zaś pozostałą część miano wpłacać w ratach. Władze tej placówki przyjęły wówczas jako zasadę, że Gmina Żydowska winna opłacać z góry koszty kuracji każdego leczącego się na jej rachunek.
Sytuacja Szpitala Żydowskiego uległa poprawie po upadku rewolucji 1905-1907 roku. Leona Poznańska przekazała 200 tysięcy rubli jako stałą ofiarę, z której procenty przekazywano na wydatki szpitala. Wzrosła pomoc ze strony zamożniejszej części społeczności Łodzi. Po śmierci Ignacego Poznańskiego (w 1908 roku) funkcję prezesa zarządu szpitala objął Jakub Hertz, a wiceprezesem został Herman Poznański.
Jakub Hertz (1846-1929) Herman (Chaim) Poznański (1855-1923)
"Rozwój", rok 1908.
W 1909 roku zdecydowano o znacznym powiększeniu ilości łóżek szpitalnych. Bella Poznańska (wdowa, żona Ignacego) ofiarowała 15 tysięcy rubli na budowę specjalnego pomieszczenia, a faktycznie przybudówki do głównego korpusu szpitala. Tam właśnie na życzenie pacjentów wybudowano synagogę.
"Rozwój", rok 1909.
W 1910 roku ilość łóżek szpitalnych doszła do 106. Zostały one ufundowane przez rodzinę Poznańskich w celu uczczenia 10 rocznicy śmierci założyciela szpitala. Na ich utrzymanie wyasygnowała ona dalszych 5 tysięcy rubli w skali rocznej.
Z zapisu dokonanego przez Zygmunta Jarocińskiego (zmarł w 1909 roku) założono w tymże roku pracownię rentgenowską i światłoleczniczą.
"Rozwój", rok 1910.
.jpeg)
.png)
"Rozwój", rok 1910.
Kolejny program inwestycyjny zrealizowano w 1911 roku. Kosztem 15 tysięcy rubli zbudowano barak dla chorych zakaźnie, wydatki pokryła Bella Poznańska. Natomiast z funduszu przekazanego przez Hermana Poznańskiego urządzono sale: przygotowawczą, operacyjną i opatrunkową. Odpowiednie narzędzia specjalistyczne i aparaty sprowadzono z Berna.
"Rozwój", rok 1911.
"Rozwój", rok 1911.
"Rozwój", rok 1911.
W 1912 roku utworzono pracownię chemiczno-mikroskopową i bakteriologiczną. Utworzono bibliotekę imienia dr. Maksymiliana Cohna ufundowaną przez członków zarządu, wcześniej rodzina Poznańskich ufundowała gabinet rentgenowski dla celów diagnostycznych im. Maksymiliana Cohna z okazji jego 30-letniej pracy na stanowisku naczelnego lekarza.
"Rozwój", rok 1912.
Maksymilian Cohn (1850-1924)
Przeczytaj w baedekerze:
"Republika", rok 1924.
W szpitalu im. małżonków Poznańskich pracowała grupa lekarzy zasłużonych dla społeczeństwa i nauki. Długoletnim lekarzem naczelnym, a zarazem ordynatorem oddziału chirurgicznego był dr. Maksymilian Cohn. Funkcję drugiego ordynatora objął Leon Przedborski. Jako trzeci zatrudniony został w 1892 roku młody lekarz, absolwent Wydziału Lekarskiego Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego - Izaak Perlis. W latach 1897-1902 na oddziale tyfusowym pracował dr H. Rosenthal, a na położniczym - J. Saks.
"Rozwój", rok 1913.
Z chwilą wybuchu I wojny światowej wartość obiektów szpitalnych wraz z wyposażeniem i nieruchomościami szacowano na około 0,5 miliona rubli.
Szpital fundacji Poznańskich należał do grupy najnowocześniejszych i najsprawniej funkcjonujących placówek leczniczych w Królestwie Polskim. Pod względem znaczenia i ilości obsługiwanych pacjentów zdystansował szpital ufundowany przez Scheiblerów przy ulicy Milionowej. Zgłaszającym się chorym, bez różnicy wyznania i wieku udzielano bezpłatnych porad. Prowadzono tu również akcję szczepienia przeciwko ospie.
"Gazeta Łódzka", rok 1915.
Ambulatorium Szpitala Żydowskiego obsługiwało znaczący odsetek ubogiej ludności Łodzi. W dużej mierze zadecydowała o tym lokalizacja tego obiektu, gdyż w nabliższym jego sąsiedztwie znajdowały się główne skupiska ludności żydowskiej.
.png)
"Rozwój", rok 1911.
"Nowy Kurier Łódzki", rok 1916.
Swoje powodzenie ambulatorium zawdzięczało również temu, że oprócz pomocy lekarskiej oferowało z minimalną opłatę (10 kopiejek) lekarstwa z apteki szpitalnej.
W 1898 roku Seweryn Sterling zorganizował pododdział dla "piersiowo chorych". Była to pierwsza, eksperymentalna placówka szpitalna tego typu w Królestwie Polskim. Jego twórca starał się wykazać, iż gruźlicę należy leczyć metodami szpitalnymi oraz że szpitale o tej specjalności winny być traktowane tak jak sanatoria. W 1908 roku na bazie pododdziału utworzył odrębny oddział dla chorych na gruźlicę. W 1907 roku także z inicjatywy dr Sterlinga powstało stowarzyszenie społeczno-lekarskie "Liga Przeciwgruźlicza". Pod jego przewodnictwem organizacja pozyskała szersze grono członków i rozpoczęła tworzenie odpowiedniej struktury organizacyjnej w celu realizacji swoich zadań.
"Rozwój", rok 1907.
Seweryn Sterling (1864-1932)
- polski lekarz, popularyzator higieny i oświaty sanitarnej, działacz społeczny.
Przeczytaj w baedekerze:
Łódzkie Towarzystwo Lekarskie (dr Sterling w środku, w pierwszym rzędzie).
"Panorama", dodatek ilustrowany "Republiki", rok 1924.
W czasie pierwszej wojny światowej władze szpitala nie mogły podwyższać opłat za leczenie z uwagi na ciężką sytuację ludności, komplikowaną przez stały wzrost kosztów utrzymania, w tym cen lekarstw i środków opatrunkowych oraz artykułów żywnościowych.
"Gazeta Łódzka", rok 1915.
Rok 1916 zamknięto deficytem w wysokości 20 tysięcy rubli, a w 1917 - 30 tysięcy marek polskich. Ciągle istniała groźba zamknięcia ambulatorium, apteki, a nawet całego szpitala. Wpływy z opłat za leczenie i dochody z legatów Poznańskich i innych rodzin pokrywały zaledwie 50% wydatków budżetowych szpitala.
Po zakończeniu I wojny światowej Gmina Żydowska nie była w stanie pokrywać wszystkich kosztów leczenia biedniejszej części żydowskiej społeczności Łodzi. Z pomocą przychodziły często władze miejskie.
"Głos Polski", rok 1920.
"Głos Polski", rok 1920.
"Republika", rok 1923.
Głównym źródłem utrzymania szpitala były środki pochodzące z zapisów hipotecznych rodziny Poznańskich, innych darowizn i legatów, oraz opłaty za leczenie.
Od 1930 roku Gmina Żydowska w Łodzi już nie partycypowała w kosztach leczenia biednej części osób wyznania mojżeszowego. Trudna sytuacja finasowa spowodowała, że w latach 30. Utrzymywano politykę oszczędnościową.
"Ilustrowana Republika", rok 1928.
W połowie lat 30. kondycja szpitala poprawiła się.
"Głos Poranny", rok 1935.
W okresie międzywojennym szpital przestał być stricte szpitalem żydowskim, ponieważ przyjmował również pacjentów innych wyznań.
Księga adresowa m. Łodzi 1937-1939.
W okresie okupacji szpital został całkowicie zdewastowany przez hitlerowców i po 1945 roku zamieniony na koszary wojskowe. Dla potrzeb służby zdrowia przejęty został ponownie w 1947 roku jako Szpital Kliniczny Akademii Medycznej im. Seweryna Sterlinga.
"Dziennik Łódzki", rok 1946.
"Dziennik Łódzki", rok 1947.
"Dziennik Łódzki", rok 1947.
Od 1948 roku placówka funkcjonowała jako siedziba Instytutu Kardiologii i Kardiochirurgii.
Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m. Łodzi, rok 1953.
.jpeg)
W 1954 roku budynek został rozbudowany o skrzydło północne (od ulicy Północnej), gdzie mieściła się aula wykładowa.
W skład szpitala klinicznego wchodziła II Klinika Chorób Wewnętrznych i II Klinika Chirurgiczna, które w roku 1975 zostały przemianowane odpowiednio na Klinikę Kardiologii i Klinikę Chirurgii Serca, Klatki Piersiowej i Naczyń Instytutu Kardiologii Akademii Medycznej w Łodzi.
II Klinika Chorób Wewnętrznych kierowana przez prof. Jerzego Jakubowskiego, a po jego przejściu na emeryturę w roku 1963, przez prof. Włodzimierza Musiała, razem ze skupionym wokół nich gronem wybitnych lekarzy rozwinęła diagnostykę chorób serca, która stworzyła podstawy dla późniejszego rozwoju kardiochirurgii.
Przybycie w 1958 roku z Poznania prof. Jana Molla i objęcie przez niego II Kliniki Chirurgicznej, którą kierował do czasu przejścia na emeryturę w 1983 roku, stworzyło warunki do powstania nowoczesnego ośrodka zabiegowego i zaowocowało szeregiem pionierskich zabiegów kardiochirurgicznych w kraju.
W Szpitalu Klinicznym nr 3 powstała i rozwinęła się Szkoła Chirurgiczna Profesora Jana Molla (jedna z trzech wiodących szkół kardiochirurgicznych w Polsce), której uczniowie w późniejszych czasach obsadzili wiele kierowniczych i samodzielnych stanowisk w klinikach kardiochirurgicznych w Polsce i poza jej granicami.
Jan Witold Moll (1912-1990)
-kardiochirurg.
Wiele lat kliniką chirurgiczną, do przejścia na emeryturę w 1983 roku, kierował profesor Jan Moll i w niej przeprowadził 4 stycznia 1969 roku pierwszą próbę przeszczepu serca w Polsce, a rok później jako pierwszy w Polsce zapoczątkował chirurgiczne leczenie choroby wieńcowej z zastosowaniem żylnych pomostów aortalno-wieńcowych.
W styczniu 2006 roku w ramach przekształceń strukturalnych Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Szpital Kliniczny im. dr. Seweryna Sterlinga stał się częścią Centralnego Szpitala Weteranów w Łodzi.
W listopadzie 2015 roku, po wcześniejszym przeniesieniu się Kliniki Kardiologii do Centrum Kliniczno-Dydaktycznego Uniwersytetu Łódzkiego w Łodzi, przeprowadziła się ostatecznie także Klinika Kardiochirurgii.
Do czasu zamknięcia budynku szpitala pozostała jedynie Klinika Endokrynologii kierowana przez prof. dr. hab. Jana Komorowskiego.
Dzisiaj budynek znajduje się w remoncie, ale jak zapisał w swoim testamencie Izrael Poznański "po wsze czasy budynek ma pozostać szpitalem" i pełnić swe funkcje, służąc mieszkańcom Łodzi. Obiekt przejęła Wojskowa Akademia Medyczna, trwają prace przywracajace budynkowi jego dawne przeznaczenie, zgodnie z wolą fundatora, przemysłowca dawnej Łodzi, Izraela Kalmanowicza Poznańskiego.
źródła:
Filip Friedman. Dzieje żydów w Łodzi od początku osadnictwa do r. 1863. Stosunki ludnościowe, życie gospodarcze, stosunku społeczne.
Kazimierz Badziak, Jacek Walicki. Żydowskie organizacje społeczne w Łodzi (do 1939 r.).
Ryszard Bonisławski, Joanna Podolska. Spacerownik łódzki.
Krzysztof Stefański. Gmachy użyteczności publicznej w dawnej Łodzi.
Krzysztof Stefański. Gmachy użyteczności publicznej w dawnej Łodzi.
https://pl.wikipedia.org/
Fot. archiwalne pochodzą ze zbiorów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi
Przeczytaj w baedekerze:
Fot. współczesne Monika Czechowicz
Baedeker łódzki składa serdeczne podziękowania Panu Krzysztofowi Antoniukowi, który umożliwił mi wejście na teren szpitala i dzięki któremu opowieść o szpitalu żydowskim w Łodzi mogła zostać zilustrowana tak wieloma fotografiami.
