"Na opaskach, jakie nosiliście w ghetcie,
wymalowana była gwiazda Dawida. Wierzę w taką przyszłą Polskę, w której ta
gwiazda, ta z opasek, stanie się jednym z najwyższych odznaczeń, udzielanych
najwaleczniejszym żołnierzom i oficerom polskim. Będą ją oni z dumą nosili na
piersi obok dawnego Virtuti Militari. Będzie i Krzyż Ghetta - nazwa głęboko
symboliczna. Będzie Order Żółtej Łaty - zaszczytniejszy niż niejedno
dotychczasowe świecidło. I będzie w Warszawie, i w każdym innym mieście
polskim, pozostawiony, utrwalony i konserwowany jakiś fragment ghetta w
niezmienionej postaci, tak jak go zastaniemy, w całej zgrozie zgliszcz i
zniszczenia. Otoczymy ten zabytek hańby naszych wrogów, a chwały naszych
umęczonych bohaterów łańcuchami, odlanymi ze zdobytych hitlerowskich armat, i
świeże, żywe kwiaty będziemy co dzień wplatać między żelazne ogniwa, aby po
wieczne czasy świeża i żywa pozostała pamięć przyszłych pokoleń o zmasakrowanym
narodzie, i na znak, że zawsze żywy i świeży jest nasz ból po nim."
Fragment utworu "My, Żydzi polscy" Juliana Tuwima. Poeta napisał go na emigracji i opublikował w sierpniu 1944 roku w londyńskim
miesięczniku „Nowa Polska”, redagowanym przez Antoniego Słonimskiego.
Czarna
żałobna kobieta
Widmo
piekielnych lat
Chodzi
po bruku getta
I
dźwiga piętno łat
Wlecze
swe chude ciało
Zgarbiona
jak karzeł, w pół
Wciąż
cierpień bolesnych za mało
Choć
żywot gorzki ją struł
Czy
słońce czy deszcz na ulicy
Błądzi
pokutna dusza
Rozpacz
zastygła w źrenicy
Nikogo
ból ten nie wzrusza
Nie
słyszy przechodzień jej skarg
Westchnień
i jęków żałobnych
Spalone
mięso warg
Wiersz
pochodzi ze zbioru Abrama Cytryna „Pragnę
żyć”, wydany
w 60 rocznicę Likwidacji Litzmannstadt Getto. (Wyd.
Lucie Cytryn-Bialer 2004).
W zbiorach Centrum Szymona Wiesenthala
w Los Angeles znajdują się wiersze i opowiadania Abramka, spisane w 24
zeszytach. W 1944 wraz z rodziną został on wywieziony do obozu
Auschwitz-Birkenau, gdzie zginął. W roku 1945 jego starsza siostra Lucie
odnalazła utwory pozostawione w Łodzi. Znajdowały się w ostatnim miejscu pobytu
rodziny Cytrynów przed wysiedleniem do obozu - w mieszkaniu przy ulicy
Starosikawskiej 12. Tego budynku już nie ma. Mural z portretem Abrama Cytryna został namalowany na ścianie Przedszkola
Miejskiego Nr 114 w Łodzi, które mieści się przy ulicy Starosikawskiej 18:
Fot. Monika Czechowicz.
Fot. archiwalne: Yad Vashem
Zermin/ Bundesarchiv - 1941.
Zermin/ Bundesarchiv - 1941.
Przeczytaj jeszcze:
LITZMANNSTADT GETTO - ABRAM CYTRYN. PRAGNĘ ŻYĆ
DZIECI BAŁUT. MURALE PAMIĘCI.
źródła:
Abram
Cytryn. Pragnę żyć.Warszawa 2004.
Lucie
Cytryn-Bialer Dla Ciebie, Nelly. Abram Cytryn. Zeszyty, Oficyna
Druków Niskonakładowych, Olsztyn 1988.
Ewa
Houee-Kubasiewicz. Abram Cytryn. Pragnę żyć.
Julian Tuwim. My, Żydzi polscy.
Julian Tuwim. My, Żydzi polscy.
