baedeker łódzki: 09/06/17

środa, 6 września 2017

SPORT W DAWNEJ ŁODZI – AUTOMOBILIŚCI (1919-1939).

"Neue Lodzer Zeintung", rok 1908. Rajd automobilowy Ryga-Łódź.

W okresie zaborów sport samochodowy w Łodzi był jeszcze niemal nieznany.

Historia działalności Automobilklubów na ziemiach polskich rozpoczęła się w maju 1907 roku, kiedy powołano w części będącej pod zaborem rosyjskim Towarzystwo Automobilistów Królestwa Polskiego przy Cesarskim Klubie Automobilowym w Petersburgu.

Rok później zaczął działać Galicyjski Klub Automobilowy. Parę lat później, 4-5 lipca 1913 roku odbył się rajd, zorganizowany przez Towarzystwo Automobilistów na dystansie 582 wiorst (1 wiorsta rosyjska to 1067m), przebiegający trasą: Warszawa – Łódź – Radom – Puławy – Lublin – Warszawa.

"Rozwój", rok 1912.

"Express Wieczorny Ilustrowany", rok 1928.

Przed I wojną światową posiadaczami nielicznych automobili w Łodzi byli w zasadzie majętni łódzcy przemysłowcy oraz zamożniejsi kupcy. Pojazdy były używane niemal wyłącznie do celów osobistych, na przykład do dojazdów do pracy bądź, w bardzo ograniczonym wymiarze, wypadów turystycznych do pobliskich miejscowości (czytaj TUTAJ).

Dopiero u schyłku zaborów próby popularyzacji sportu automobilowego oraz zainteresowania nim łódzkich posiadaczy automobili podejmowali członkowie Warszawskiego Towarzystwa Automobilistów.

W 1913 roku zorganizowali oni rajd etapowy (zawody) celem:

„… ustalenia szybkości na przestrzeni Warszawa – Łódź – Warszawa”.

"Głos Polski", rok 1919.

Łódzcy właściciele automobili dopiero u schyłku zaborów – wiosną 1914 roku – zorganizowali trzydniowy rajd samochodowy na trasie Łódź – Piotrków – Lublin – Łódź. W rajdzie wzięła udział również niewiasta, pani M. Zdziechowska (członkini Towarzystwa Automobilistów Królestwa Polskiego, uczestniczyła w pierwszym rajdzie po ziemiach polskich, przeprowadzonym w dniach 4 - 5 lipca 1913 roku).

"Łódź w ilustracji", rok 1926. Por. Gostkiewicz, zdobywca drugiego miejsca w "wyścigu Fordów" na torze w Helenowie.

"Rozwój", rok 1926.

Po uzyskaniu niepodległości w 1918 roku w zniszczonej Polsce w ogóle nie było przemysłu motoryzacyjnego, a sama motoryzacja znajdowała się w „powijakach”.

Mimo takich warunków już w 1921 roku powstał Automobilklub Polski, a następne jego oddziały regionalne: w 1924 roku Lwowski, Śląski i Wielkopolski, a w 1926 roku – Krakowski.

"Express Wieczorny Ilustrowany", rok 1928.

Od połowy lat dwudziestych liczne grono łódzkich właścicieli samochodów podejmowało starania o utworzenie własnej organizacji samochodowej. Efektem tych starań było założenie 21 stycznia 1927 roku Łódzkiego Automobil-Klubu z siedzibą przy ulicy Piotrkowskiej 104. Został wtedy uchwalony statut, wpisany do Rejestru Stowarzyszeń Urzędu Wojewódzkiego w Łodzi pod nr 1457. Na prezesa zarządu został wybrany znany łódzki fabrykant Karol Wilhelm Scheibler, wiceprezesami inż. Karol Kawczyński, dr Eugeniusz Schicht i Kazimierz Poznański. Była to elita fabrykanckiej Łodzi.

"Głos Poranny", rok 1930.

Założenia statutowe określały, że zadaniem klubu było popieranie i rozwój automobilizmu. Klub mógł utrzymywać własne garaże, warsztaty reparacyjne, organizować kursy nauki jazdy i rajdy samochodów.

"Głos Poranny", rok 1930.

"Głos Poranny", rok 1932.

W zarządzie łódzkiego Automobil-Klubu zasiadali niemal wyłącznie właściciele samochodów, wywodzących się z grona łódzkich przemysłowców pochodzenia niemieckiego.

Pracami zarządu kierował prezes Karol Wilhelm Scheibler (w latach 1927-1934), a po jego śmierci Aleksander Schicht (w latach 1935-1939).

Faktyczną działalność Automobil-Klub rozpoczął w 1927 roku. Początki istnienia Klubu miały charakter ekskluzywny, wręcz elitarny, gdyż na samochód czy motocykl mało kto mógł sobie pozwolić. Warto pamiętać, że w 1927 roku w całej Polsce było zarejestrowanych tylko 17 tysięcy samochodów i 1012 motocykli. Jednak już w 1929 roku Automobil-Klub liczył sobie 139 członków, a rok później – 156.

"Panorama", dodatek ilustrowany "Republiki", rok 1929.

"Głos Poranny", rok 1930.

"Głos Poranny", rok 1931.

W tych warunkach rozwijano działalność statutową na miarę ówczesnych gustów i możliwości. Z imprez Automobil-Klubu, jakie odbyły się w tamtych latach, należy wymienić: w maju 1928 roku „Zjazd Gwieździsty” do Łodzi i wyścig płaski na dystansie 5 kilometrów ze startu zatrzymanego, a w sierpniu dwudniowy rajd wojewódzki.

"Express Wieczorny Ilustrowany", rok 1931.

W 1930 roku ponownie organizowany jest „Zjazd Gwieździsty” do Łodzi oraz wyścig płaski na dystansie 5 kilometrów ze startu zatrzymanego. Adres z tamtego okresu brzmiał: „Łódzki Automobil-Klub Łódź, ul. Piotrkowska 104 tel. 163-03 telegraf „Autoklub”. W tym czasie działało 9 oddziałów regionalnych.

"Głos Poranny", rok 1930.

"Głos Poranny", rok 1931.

Łódzki Automobil-Klub często był organizatorem, na zlecenie Automobil-Klubu Polski, przebiegających drogami województwa łódzkiego etapów Rajdu Polskiego i rajdów międzynarodowych. Dla swoich członków urządzał całoroczne konkursy „rally-paper” oraz próby sprawności.

"Głos Poranny", rok 1931.

"Głos Poranny", rok 1937.

Aż do września 1939 roku Automobilklub Łódzki organizował wiele różnorodnych imprez, w których uczestniczyli zarówno przeciętni użytkownicy samochodów, jak i sławy tamtych czasów: znany ścigant na „Bugatti” Jan Ripper oraz lotnik i automobilista Witold Rychter.

XII Międzynarodowy Rajd Automobilklubu Polski. Uczestnicy rajdu, widoczni od lewej: Jerzy Strenger, Franciszek Grętkiewicz, Wojciech Kołaczkowski i Jan Ripper. Rok 1939.

"Głos Poranny", rok 1931.

Ciekawostką i wydarzeniem tamtych lat był ślub srebrnej medalistki olimpijskiej w rzucie dyskiem Jadwigi Wajsówny z Franciszkiem Grętkiewiczem – znanym automobilistą, właścicielem największej w Polsce Szkoły Kierowców Samochodowych (Łódź, Piotrkowska 111). Na uroczystość, która odbyła się 7 stycznia 1939 roku w Pabianicach, przyjechało aż 70 maszyn i około 10 tysięcy fanów sławnej dyskobolistki.

Lekkoatletka Jadwiga Wajsówna w towarzystwie przyszłego męża Franciszka Grętkiewicza przy samochodzie. Rok 1938.

XII Międzynarodowy Rajd Automobilklubu Polski. Kierowca rajdowy Franciszek Grętkiewicz obok Fiata 1500, rok 1939.

Wiele lat później Jadwiga Wajs-Grętkiewicz przekazała Automobilklubowi Łódzkiemu jeden ze swoich pucharów. Miało to miejsce podczas uroczystości zorganizowanej z okazji 50-lecia istnienia AŁ, w listopadzie 1977 roku. Tak to sentymenty samochodowo-sportowe przetrwały szereg lat mimo kataklizmów dziejowych.

Źródła:

Andrzej Bogusz. Dawna Łódź sportowa 1824-1945.

AUTOMOBILKLUB POLSKI https://www.automobilklubpolski.pl

AUTOMOBILKLUB ŁODZKI http://automobilklublodzki.pl/historia/