baedeker łódzki: 09/11/23

poniedziałek, 11 września 2023

Teodor Steigert. Historia firmy i rodziny Steigertów.

Budynek dawnych zakładów Teodora Steigerta przy ulicy Milionowej.

Zakłady przemysłowe Steigertów mają długą historię. Pierwotnie firma powstała przy ulicy Przędzalnianej 74, późniejszy adres to ulica Milionowa 55.

Budynek dawnych zakładów Teodora Steigerta przy ulicy Milionowej 55.

Rodzina Steigertów, rolników z Wirtembergii, została wraz z innymi kolonistami sprowadzona na początku XIX wieku do założonej przez władze Pruskie osady Nowosolna. Dopiero urodzony w 1822 roku Jakub Steigert przeniósł się w latach 40. XIX wieku do Łodzi, gdzie przy Piotrkowskiej 233 prowadził niewielką tkalnię ręczną.

Swój rozwój firma zawdzięczała przedstawicielowi kolejnego pokolenia, Teodorowi, urodzonemu w 1849 roku w Łodzi.

Teodor Steigert (1849-1914).

Urodził się w Łodzi, w rodzinie ewangelickiej. Był synem Jakuba Steigerta i Wilhelminy z Wagnerów.

Uczył się w łódzkiej Niemiecko-Rosyjskiej Szkole Realnej, lecz edukację zakończył po dwóch klasach. Następnie pracował w tkalni ojca, gdzie zdobywał umiejętności praktyczne.

Jubileuszowe wydanie "Lodzer Zeitung" 1893-1913.

Za oficjalną datę powstania zakładu założyciel uznał rok 1872. W tym roku założył tkalnię barchanów i kortu, która była obsługiwana przez kilka ręcznych warsztatów tkackich. W 1874 roku przeniósł zakład na ulicę Piotrkowską 90. Początkowo działalność odbywała się w domu tkackim, następnie w głębi działki wybudował oficyny, w których umieścił powiększoną tkalnię i skład tkanin, a produkcję przestawił na wyrób tkanin wełnianych, chustek i obrusów.

Piotrkowska 90, w oficynach mieściła się tkalnia i skład gotowych wyrobów.

W 1893 roku fabryka przy Piotrkowskiej 90 obejmowała 50 ręcznych warsztatów tkackich obsługiwanych przez 70 pracowników (potem liczba krosien wzrosła do 85, a zatrudnionych było 90 osób).

Piotrkowska 90.

W latach 90. XIX wieku wartość produkcji manufaktury Steigerta wynosiła 180 tysięcy rubli. Umożliwiło mu to budowę kamienicy na froncie posesji, według projektu Franciszka Chełmińskiego. Tkalnia zaś z czasem została zlikwidowana.

Okazała kamienica przy Piotrkowskiej 90.

Piotrkowska 90.

Przeczytaj w baedekerze:

PIOTRKOWSKA 90 – kamienica „pod Harpiami”, łódzki adres Karola Borowieckiego, Maksa Bauma i Moryca Welta. (baedekerlodz.blogspot.com)

W 1874 roku Steigert kupił nieruchomość przy ulicy Piotrkowskiej 90, gdzie zlokalizował ręczną tkalnię, zajmującą poprzeczną oficynę w głębi posesji (na winiecie widoczna w lewym dolnym rogu).

(źródło fotografii: Jacek Kusiński. Ryszard Bonisławski, Maciej Janik. Księga fabryk Łodzi)

Produkowano tu głównie wyroby wełniane, a przede wszystkim: kort, chustki, obrusy i serwety.

W latach 90. XIX wieku zainstalowano w fabryce maszynę parową. Frontową część nieruchomości zajmowała okazała kamienica, zamieszkiwana przez przedstawicieli rodziny do końca II wojny światowej.

Informator Handlowo-Przemysłowy, rok 1911.

W 1898 roku Teodor Steigert zbudował trzypiętrową przędzalnię bawełny przy obecnej ulicy Milionowej 55.

W 1898 roku Steigert wybudował przy skrzyżowaniu ulic Przędzalnianej i Milionowej trzypiętrową przędzalnię bawełny, wyposażoną w system wentylacyjny, ogrzewanie oraz oświetlenie zasilane z własnego generatora.

Obok wybudował również kotłownię, maszynownię z maszyną parową o mocy 250 KM, oraz dom mieszkalny przeznaczony dla majstrów tkackich, a także ambulatorium.

W 1901 roku tkalnia miała 10 tysięcy wrzecion cienkoprzędnych i 1880 niciarkowych, wartość produkcji rocznej wynosiła 355 tysięcy rubli, a zatrudnienie przekraczało 200 pracowników.

W latach 1909-1911 przędzalnia została powiększona do 15 tysięcy wrzecion cienkoprzędnych i 2350 niciarkowych, natomiast moc maszyny parowej zwiększona do 600KM. Steigert uruchomił również mechaniczną tkalnię z 22 krosnami i zlikwidował warsztaty tkackie przy ulicy Piotrkowskiej 90. Wartość rocznej produkcji wynosiła wówczas 920 tysięcy rubli, a zatrudnienie wynosiło około 600 osób.

Po przeniesieniu produkcji do nowego zakładu, na Piotrkowskiej 90 miał swoją siedzibę zarząd przedsiębiorstwa i magazyn gotowych wyrobów, który z czasem przebudowano na lokal mieszkalny.

Informator Handlowo-Przemysłowy, rok 1911.

W nowej fabryce zatrudniano w 1910 roku 500 robotników; osiągała ona roczny obrót na poziomie 1 miliona rubli.

Teodor Steigert ożenił się z Ernestyną z Kühnelów, z którą miał dwóch synów i trzy córki:

Teodora Alberta (1874-1939), męża Olgi Daube

"Ilustrowana Republika", rok 1939.

oraz:

Adolfa (1880-1923), męża Heleny Rathe

Klarę Alwinę (ur. 1872), żonę Juliusza Kindermana

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1913.

Przeczytaj w baedekerze:

i jeszcze dwie córki:

Melindę Jenny (ur. w 1882)

Alicję (ur. w 1896), żonę Georga Sella.

Jednodniówka "W setną rocznicę założenia Zgromadzenia Majstrów Tkackich w Łodzi 1824-1924"

Teodor Steigert działał w wielu organizacjach: był podstarszym w cechu Tkaczy, należał do Zgromadzenia Kupców Miasta Łodzi oraz Komitetu Dyskontowego łódzkiej filii Banku Państwa, ponadto był członkiem zarządów: Łódzkiego Chrześcijańskiego Towarzystwa Dobroczynności, Niemieckiego Stowarzyszenia Szkolno-Oświatowego oraz chóru przy kościele luterańskim św. Jana. Od 1903 roku był skarbnikiem łódzkiej Ochotniczej Straży ogniowej. Wspierał finansowo dom sierot parafii ewangelickiej Świętej Trójcy, działał w komisji podatkowej Łódzkiej Inspekcji Podatkowej.

"Lodzer Zeitung", 1914.

Teodor Steigert zmarł w Łodzi 2 grudnia 1914 roku. Został pochowany na starym cmentarzu ewangelickim.

Grobowiec rodzinny Steigertów.

Cmentarz Stary przy ulicy Ogrodowej, część ewangelicka.

Po śmierci założyciela firmy w 1914 roku spadkobiercy przekształcili ją w spółkę akcyjną o nazwie Towarzystwo Akcyjne Manufaktury Wełnianej i Przędzalni Bawełny Teodor Steigert w Łodzi.

Kapitał zakładowy wynosił wówczas 1,5 miliona rubli. Udziałowcami byli synowie Teodora: Teodor Albert (zmarł w w 1939 roku) i Adolf (zmarł w 1923 roku), córka Melida i zięć Juliusz Kindermann, żonaty z drugą córką, Klarą Steigert.

Łódzki Dziennik Urzędowy, rok 1919.

Łódzki Dziennik Urzędowy, rok 1921.

Do spółki należały także nieruchomości przy ulicy Piotrkowskiej 129 i Mikołajewskiej 37 (dzisiejsza ulica Sienkiewicza).

Piotrkowska 129 dzisiaj.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1914.

Taryfa domów przy ulicy Piotrkowskiej.

Informator Handlowo-Przemysłowy, rok 1911.

Taryfa domów przy ulicy Mikołajewskiej (dzisiaj ul. Sienkiewicza)

"Krótki zarys historii rozwoju skarbowości z okazji dziesięciolecia Stowarzyszenia Urzędników Skarbowych Okręgu Łódzkiego 1918-1928".

Dziennik Urzędowy woj. łódzkiego, rok 1921.

Po I wojnie światowej w zakładach zrezygnowano z prowadzenia tkalni; uruchomiono jedynie przędzalnię o nazwie: Przędzalnia Bawełny "Teodor Steigert" S.A.

Podręczny Rejestr Handlowy, rok 1926.

Przez prawie cały okres międzywojenny przedsiębiorstwo borykało się z poważnymi problemami finansowymi.

"Nowiny", rok 1924.

W lutym 1939 roku zmarł syn Teodora Steigerta, również Teodor.

"Głos Poranny", rok 1939.

W trakcie II wojny światowej przedsiębiorstwo funkcjonowało jako Textilwerke Theodor Steigert A.G.

Po nacjonalizacji w 1945 roku przędzalnia istniała pod nazwą Państwowe Zakłady Przemysłu Bawełnianego nr 19, a od 1947 roku stała się częścią Państwowych Zakładów Przemysłu Bawełnianego im. PKWN.

Dziennik Urzędowy Prezydium Rady Narodowej m. Łodzi, rok 1950.

Po przeprowadzonej 1964 roku reorganizacji stała się ponownie oddziałem, tym razem Przędzalni Bawełny im. gen. Waltera. Obecnie znajduje się tu salon meblowy firmy "Ordom".

Teodor Steigert przy ul. Milionowej 53/55 wybudował swoją przędzalnię bawełny, a także okazałą willę dla swojego syna Adolfa. Rezydencja została wzniesiona w roku 1911 według planów architektonicznych Maurycego Bornstaina.

Pierwotnie wybudowana była z 4-kolumnowym portykiem, dużym balkonem, a całość nakryto mansardowym dachem. Po II wojnie światowej willę oraz fabrykę przejęło państwo jako mienie poniemieckie ( właściciel podpisał volkslistę). Wówczas budynek rezydencji częściowo przebudowano.

W murach willi przez wiele lat funkcjonowało przedszkole, a obecnie mieści się tutaj hostel "Sami Swoi".

Warto wspomnieć, że Teodor Steigert oprócz fabryki i opisanej willi pozostawił po sobie jeszcze dwa obiekty. Okazałą kamienicę przy ulicy Piotrkowskiej 90, gdzie w podwórzu miał swój pierwszy warsztat tkacki oraz drewniany pensjonat, który wypuszczał letnikom na Rudzie Pabianickiej.