Niektóre
miejscowości mają swoje zamki i pałace, inne fortyfikacje i
twierdze, a Skierniewice mają zabytkowy dworzec kolejowy.
Dworzec kolejowy, ulica Dworcowa (1915). To drugi dworzec wybudowany w Skierniewicach.
.jpg)
Dawny dworzec carski, projektu Adama Idźkowskiego
Pierwszy
dworzec kolejowy w Skierniewicach, tzw. cesarski, powstał w 1845
roku. Budynek dworca był niejako prezentem dla cara Rosji, który
odwiedzał swoją rezydencję w pobliżu Skierniewic.
Pałac w Skierniewicach, pocztówka ok. 1910.
(źródło: https://polona.pl/)
W
1838 roku powstała z inicjatywy Piotra Steinkellera –
bankiera i przemysłowca oraz Henryka hrabiego Łubieńskiego –
wiceprezesa Banku Polskiego - Spółka Towarzystwo Drogi Żelaznej
Warszawsko-Wiedeńskiej.
Piotr Antoni Steinkeller (1799-1854). Litografia Seweryna Oleszczyńskiego, 1837.
- przedsiębiorca i bankier, pionier polskiego przemysłu.
(źródło: https://pl.wikipedia.org/)
Henryk Jan Nepomucen Łubieński herbu Pomian (1793-1883)
- ziemianin, hrabia, finansista, przemysłowiec, działacz gospodarczy, współorganizator Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego, poseł na sejm Królestwa Kongresowego z powiatu miechowskiego w 1825 roku, radca stanu, wiceprezes Banku Polskiego, ekonomista.
(źródło: https://pl.wikipedia.org/)Prace na budową kolei rozpoczęto w 1840 roku a nadzorował je naczelny inżynier Banku Polskiego Stanisław
Wysocki. Ze względu na kłopoty finansowe Towarzystwo dość szybko
zostało rozwiązane, a budową kolei zajęły się władze
Królestwa Polskiego. Przychylność cara dla inwestycji uzyskano
dzięki poprowadzeniu linii przez Skierniewice (od 1830 roku letniej rezydencji carskiej) i osobnej linii do Łowicza (od
1838 roku dóbr carskich). O wyborze lokalizacji w Skierniewicach zdecydowały nie tyle względy techniczne czy ekonomiczne, co chęć uzyskania niezbędnej w ówczesnych uwarunkowaniach przychylności cara dla budowy kolei, która w ten sposób stawała się swoistą atrakcją carskiego zespołu pałacowo-parkowego. Od 1830 roku bowiem w skierniewickim pałacu i parku dworskim urządzono letnią rezydencję władców, gdzie imperator przebywał kilka razy do roku na wypoczynku i polowaniach. Podróż koleją zapewniała podróżnym widoki nie tylko na posiadłości monarsze, ale dawała możliwość „niemej, ale w dobrym guście rozmowy z panującym”.
"Tydzień", rok 1891.
Budowa odcinka między Warszawą,
a granicą zaboru austriackiego w Maczkach mającego
długość 307 km, podzielona została na odcinki. Pierwszy
z Warszawy do Grodziska uroczyście otwarty został 14
czerwca 1845 roku. Jeszcze w tym samym roku otwarto odcinek
do Skierniewic. Cała trasa kolei gotowa była w kwietniu
1848 roku.
Dawny dworzec carski.
(źródło: https://opencaching.pl/)
Pierwszy budynek dworca w Skierniewicach tzw. dworzec carski powstał już w 1846 roku. Dworzec
ten, nieistniejący od 1945 roku, znajdował się w pobliżu
Parowozowni. Po wybudowaniu w obecnym miejscu drugiego dworca, pełnił
zupełnie inną rolę: sali balowej oraz kawiarni.
Miał nietypową mauretańską architekturę,
autorstwa Adama Idźkowskiego. W opracowaniu wydanym przez
architekta budynek opisany został jako „Kafenhauz i restauracja
przy stacji kolei żelaznej w Skierniewicach przy ogrodzie
cesarskim”. Wzniesiony został na skraju pałacowego parku.
Architekt projektując go wykorzystał elementy architektury
mauretańskiej - jako ważny element zespołu budynków rezydencji
carskiej. Był obiektem monumentalnym, trójczęściowym z salą
główną na osi. Jej reprezentacyjna funkcja podkreślona została
w drugiej kondygnacji elewacji północnej oknem zwieńczonym
łukiem podkowiastym ostrym, a w elewacji południowym potrójnym
takim oknem.
Aleksander Bariatyński jako generał adiutant, dowództwa wojsk rosyjskich na Kaukazie, rysunek Wasilija Timma.
W
1870 roku właścicielem pałacu prymasowskiego w Skierniewicach
został książę Aleksander Bariatyński. Budynek dworca
przeznaczono wyłącznie dla obsługi cara i jego gości
jednocześnie podkreślając jego reprezentacyjną funkcję poprze
otwarcie w nim sali balowej, kawiarni i sali przeznaczonej na spektakle teatralne.
Dawny dworzec carski, ok. 1870 roku została wypowiedziana umowa z koleją, a budynek dworca pełnił jedynie funkcje reprezentacyjne (także jako teatr)
We
wrześniu 1884 roku odbyło się w Skierniewicach spotkanie
trzech cesarzy – Aleksandra III, Wilhelma I oraz Franciszka
Józefa I. Obradowali oni w skierniewickim pałacu, a w
drugim dniu spotkania w sali głównej dworca cesarskiego odbyło
się dla nich przedstawienie przygotowane przez warszawskich aktorów,
którzy przyjechali wraz z urzędnikami i gośćmi dworu,
specjalnym pociągiem.
Dawny dworzec carski ok.1915 roku.
(źródło: Fotopolska.eu)
Pierwszy
dworzec carski przez wiele lat po I wojnie użytkowany był jako
siedziba ochronki, a następnie szkoły.
Spłonął w styczniu
1945 roku. Ruinę rozebrano. Według słów prof. Tadeusza
Jaroszewskiego „dworzec carski zaprojektowany przez Adama
Idźkowskiego należał do najlepszych dzieł nurtu orientalnego
architektury polskiej XIX wieku.”
Jak było już wspomniane, w roku 1870 właścicielem pałacu prymasowskiego został zdobywca
Kaukazu, feldmarszałek carski kniaź Aleksander Bariatyński,
któremu osobisty jego przyjaciel, car Aleksander II nadał pałac w
dożywocie. W okresie pobytu Bariatyńskiego wypowiedziano kolei
umowę najmu budynku użytkowanego jako dworzec. Stąd, w 1874 roku wybudowano inny, nowy dworzec Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej.
To
jeden z najlepiej zachowanych obiektów na trasie dawnej kolei
Warszawsko-Wiedeńskiej.
"Tydzień", rok 1893.
Dworzec wzniesiono w 1874 roku.
Wiata peronowa jest z 1893 roku. Dworzec usytuowano kilkaset metrów
na zachód od dawnego dworca carskiego.
(źródło: Fotopolska.eu)
Jest to budynek w stylu neogotyckim projektu Jana Heuricha (ojca).
Jan Kacper Heurich, Jan Heurich starszy (1834-1887)
- polski architekt, przedstawiciel eklektyzmu.
(źródło: Fotopolska.eu)
Dworzec w czasie I wojny światowej, ok. 1914 roku.
(Fotopolska.eu)
Budynek
nowego dworca płonął w 1914 roku, został jednak
odbudowany.
(Fotopolska.eu)
Pocztówka wydana przez Polskie Towarzystwo Księgarni Kolejowych Ruch w latach 30.
(Fotopolska.eu)
1 sierpnia 1944 funkcjonariusze niemieckiego Bahnschutzu spalili na stacji wagon z ciałami uduszonych w czasie transportu więźniów z Pawiaka. Jak się okazało, między zmarłymi ukrywali się również żywi ludzie, którzy udając nieboszczyków mieli nadzieję uniknąć transportu do obozu koncentracyjnego.
Dworzec przetrwał II wojnę światową.
Dworzec kolejowy, ul. Dworcowa, lata 1960-1965.
Po wojnie
został otynkowany z zewnątrz. Zabieg ten spowodował zmianę
charakteru architektonicznego budynku.
(źródło: Fotopolska.eu)
W 1954 roku na
ścianach hali kasowej wykonano socrealistyczne obrazy w technice
sgraffita, zaprojektowane przez państwa Mieszkowskich. W kolejnych
polach rozmieszczone zostały sceny z fabryki ciągników Ursus,
prace nad planem Warszawy, żniwa, sceny z budowy kolei oraz
motyw robotnika i kołchoźnicy. Sceny wiązał podpis: Kultura
i sztuka – to najwspanialszy środek zbliżenia miedzy
narodami.
Robotnik i kołchoźnica.
W
2003 roku przeprowadzono generalny remont budynku dworca. Zdjęto
wówczas tynki z elewacji, cegłę oczyszczono i przywrócono
mu wygląd zewnętrzny zgodny z oryginalnym projektem z końca
XIX wieku.
Wyremontowano również wnętrza dworca.
Na peronie ustawiono w roku 2010 pomnik Stanisława Wokulskiego, bohatera powieści „Lalka” Bolesława Prusa.
Tu w Skierniewicach, wrócono mnie Życiu.
Ach, te odwieczne metamorfozy..."
Wokulski wysiadł w Skierniewicach, i w przypływie rozpaczy spowodowanej nieszczęśliwą miłością, usiłował popełnić samobójstwo rzucając się pod koła pociągu.
Spod kół wyciągnął go dróżnik, któremu bohater „Lalki”
wręczył kilka sturublówek i poradził, by na drugi raz nie ściągał
żadnego człowieka z torów.
Okazją
do odsłonięcia rzeźby Wokulskiego stała się 165. rocznica
otwarcia odcinka kolei Warszawsko-Wiedeńskiej z Warszawy do
Skierniewic.
"Lalka" - El Tango de Izabela (Izabela&Wokulski)
Na podstawie serialu w reżyserii Ryszarda Bera, rok 1977.
(źródło: YouTube.pl)
Źródła:
Fot. archiwalne pochodzą ze zbiorów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi
oraz stron:
https://opencaching.pl/
Fotopolska.eu
https://polona.pl/
Fot. współczesne Monika Czechowicz
