baedeker łódzki: 10/09/19

środa, 9 października 2019

Piotrkowska 56/ detal

Fot. Monika Czechowicz

PIOTRKOWSKA 55 – dawna kamienica rodziny Dittrichów.

W 1833 roku, niejaki Franz Bayer, po podpisaniu Protokołu Deklaracyjnego, objął w posiadanie plac przy dzisiejszej ulicy Piotrkowskiej 55 (wówczas plac nr 120, do roku 1850). Bayer zobowiązał się, że w ciągu dwóch lat wystawi w tym miejscu drewniany dom „dwufamilijny”. W 1853 roku Franz Bayer sprzedał nieruchomość tkaczowi, Wilhelmowi Dittrichowi. Na froncie działki, od ulicy Piotrkowskiej stał już wówczas drewniany dom (w latach 1850-1891 parcela, sięgająca do Promenady, czyli dzisiejszej al. Kościuszki, posiadała numer 782)

Taryfa domów. "Łodzianin", kalendarz informacyjno-adresowy m. Łodzi, rok 1893.

W latach 90. XIX wieku rodzina Dittrichów wykupiła grunt działki przy ulicy Piotrkowskiej.

Taryfa domów. "Łodzianin", kalendarz informacyjno-adresowy m. Łodzi, rok 1897.

Rycina z lat 80. XIX wieku, obok kamienicy Hermana Konstadta widoczny drewniany dom Dittricha i to samo miejsce dzisiaj.

W 1889 roku front posesji zajmował jeszcze parterowy drewniak, ale podwórze zapełniało się okazałymi oficynami.

Taryfa domów. "Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1904.

Widok w kierunku skrzyżowania z ulicą Zieloną. Widoczna trzypiętrowa kamienica Dittrichów, rok ok. 1910.

(źródło: FotoPolska)

W dokumentach budowlanych z 1902 roku figuruje już dwupiętrowa kamienica frontowa, a dokumenty z 1910 roku wymieniają budynek trzypiętrowy.

Taryfa domów. "Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1910.

Posesja przy Piotrkowskiej 55 co najmniej 65 lat pozostawała w rękach przedstawicieli rodziny Dittrichów – Fryderyka Dittricha, później Alberta vel Wilhelma Alberta Dittricha.

Taryfa domów. "Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1914.

6 grudnia 1914 roku, wkroczenie wojsk niemieckich do Łodzi. Widoczna po lewo kamienica Dittrichów, dalej w kierunku północnym kamienica Hermana Konstadta.

(źródło: FotoPolska)

W 1915 roku przeniósł tu swoją firmę (poprzednia siedziba przy Piotrkowskiej 66) Icchak Abram Ostrowski, znany w Łodzi wydawca. Jego pocztówki z widokami Łodzi są ozdobą wielu zbiorów kolekcjonerskich.

Abram Ostrowski urodził się w 1874 roku w Pajęcznie, był synem Moszka, karczmarza, i Marii z Kokocińskich. Od 1895 roku prowadził drukarnię, litografię i fabrykę segregatorów "Victoria" przy ulicy Piotrkowskiej 66, w 1905 roku zatrudniającą 13 robotników.

Piotrkowska 66

"Goniec Łódzki", rok 1904.

W marcu 1900 roku Ostrowski rozpoczął starania o uzyskanie koncesji na użytkowanie maszyny do wykonywania nadruków na kopertach i papierze listowym znajdującej się w jego składzie przy ulicy Piotrkowskiej 66. Zgodę otrzymał w 1901 roku, ale władze odmówiły mu zgody na wydawanie gazety. Od 1903 roku rozpoczął wydawanie akcydensów oraz kart pocztowych, głównie z reprodukcjami malarstwa i widokami Łodzi.

Spis wystawców i okazów wystawy higieniczno-spożywczej w Łodzi, rok 1903.

W latach 1907-1908 wydawał dwutygodnik, a następnie (od 1908 roku) miesięcznik „Bumaga i Galanterejnopiscebumażnyje Prinadleżnosti” („Papier i Przybory Piśmienne”), zaś w 1910 roku przystąpił do spółki z Moszkiem Praszkierem i Berkiem Nasielskim, mającej wydawać książki, gazety i tygodniki w języku żydowskim, ale nie uzyskał koncesji. Bezskutecznie zabiegał o zgodę na wydawanie gazety „Warhajt” („Prawda”).

"Rozwój", rok 1907.

"Rozwój", rok 1909.

Z jego drukarni wychodziło kilka efemerycznych periodyków żydowskich: „Nachricht” (1910), „Łodzier Morgnbłat” (1914). W latach 1906-1927 Ostrowski samodzielnie wydał 50 broszur w języku polskim, niemieckim oraz jidysz, w tym połowę w 1913 roku, a podstawę produkcji stanowiły statuty różnych instytucji publicznych.

W 1915 roku przeniósł swoją firmę na Piotrkowską 55, gdzie istniała do września 1939 roku jako własność spadkobierców.

Kalendarz Kościuszkowski, rok 1918.

Dziennik Urzędowy Komisariatu Ludowego na miasto Łódź, rok 1919.

Dziennik Zarządu m. Łodzi, rok 1919.

"Rozwój", rok 1920.

Informator m. Łodzi z kalendarzem, rok 1920.

W 1918 roku otworzył sklep z wyrobami własnymi w Warszawie przy ulicy Bielańskiej 18, po śmierci właściciela przeniesiony na ulicę Marszałkowską 120.

Informator m. Łodzi z kalendarzem, rok 1920.

Od 1907 roku Ostrowski był członkiem Stowarzyszenia Właścicieli Drukarń i Litografii m. Łodzi.

"Express Wieczorny Ilustrowany", rok 1923.

Kalendarz-Informator, rok 1923.

Kalendarz-Informator, rok 1924.

"Nowiny", rok 1924.

"Głos Poranny", rok 1929.

"Głos Poranny", rok 1932.

W okresie międzywojennym drukarnia i introligatornia funkcjonowały przy Lipowej 35 i Narutowicza 34.

"Głos Kupiectwa", rok 1935.

Przy Narutowicza firma Ostrowskiego zajmowała parter, pierwsze i czwarte piętro budynku pofabrycznego znajdującego się w podwórzu (więcej o miejscu i dawnym jego przeznaczeniu przeczytasz TUTAJ) . Wkrótce Ostrowscy stali się właścicielami całego budynku.

"Express Wieczorny Ilustrowany", rok 1923.

"Ilustrowana Republika", rok 1930.

"Głos Poranny", rok 1936.

Ostrowscy (oraz współwłaścicielka Udla Kajzer) mieszkali w stylowej rezydencji znajdującej się przy budynkach fabrycznych, na tej samej parceli (chociaż był okres, że parter willi wynajmowano). I tak było do drugiej wojny światowej.

Księga adresowa m. Łodzi 1937-1939.

Willa przy ulicy Narutowicza 34 jest mało znana, gdyż od ulicy zasłania ją 7-piętrowy plombowiec.

W 1946 roku budynek zajęła Spółdzielnia Wydawnicza „Książka”. Na parterze była zecernia i dział linotypów, na piętrach magazyny. Użytkownikiem działki były Zakłady Mechaniczne Przemysłu Poligraficznego "Grafmasz", a potem Fabryka Maszyn Introligatorskich "Introma". I właśnie do niej należała willa, w której znajdowały się biura. Odbiło się to niestety na wyposażeniu rezydencji, w której do dziś nie przetrwały dawne sprzęty i piękne dekoracje.

W 2014 roku zabytkowe budynki odzyskały dawny blask. Łódzka Agencja Rozwoju Regionalnego stworzyła w nich Wojewódzkie Centrum Przedsiębiorczości. Zabytkowa fabryka i willa, znajdujące się przy ulicy Narutowicza 34, zostały wyremontowane i zaadaptowane na biura. Projekt architektoniczny zmian przygotowała Autorska Pracownia Projektowa DRAFT Monika Wojnarowska.

"Głos Poranny", rok 1930.

Abram Icchak zmarł w 1930 roku w Berlinie, pochowany został w Łodzi na cmentarzu żydowskim przy ulicy Brackiej.

A my wracamy na ulicę Piotrkowską 55.

Jak już wspomniałam, zanim powstała w tym miejscu okazała kamienica, parcelę zabudowano oficynami. Miały w nich swoje siedziby, na przestrzeni lat firmy, manufaktury, gabinety lekarskie, pracownie krawieckie i sklepy...

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1905.

"Godzina Polski", rok 1917.

"Lodzer Informations und Hause Kalender", 1917.

"Gazeta Łódzka", rok 1918.

Informator m. Łodzi z kalendarzem, rok 1920.

"Rozwój", rok 1919.

"Republika", rok 1923.

Podręczny Rejestr Handlowy, rok 1926.

"Głos Poranny", rok 1929.

"Głos Poranny", rok 1932.

"Głos Poranny", rok 1933.

"Głos Poranny", rok 1937.

Swój magazyn galanterii i wyrobów bawełnianych prowadził tu Henryk Szwalbe:

"Rozwój", rok 1908.

Informator Handlowo-Przemysłowy, rok 1912.

Jubileuszowe wydanie "Lodzer Zeitung" 1863-1913.

Przy Piotrkowskiej 55 posiadała skład fabryczny firma Leonhardt, Woelker i Girbardt (więcej o firmie TUTAJ)

"Głos Poranny", rok 1932.

… miał tu swój oddział Dom Ekspedycyjny Józefa Lwowa (więcej o firmie TUTAJ)

Informator m. Łodzi z kalendarzem, rok 1920.

W pierwszej dekadzie XX wieku przy Piotrkowskiej 55 znajdował się magazyn firmy "Prowodnik", produkującej wyroby gumowe.

"Goniec Łódzki", rok 1903.

"Rozwój", rok 1906.

"Rozwój", rok 1907.

"Neue Lodzer Zeitung", 1912.

Jednodniówka "Ratujcie dzieci" z 11 czerwca 1916 roku.

W latach 30. XX wieku produkująca wyroby czekoladowe firma "Plutos" miał swój sklep przy Piotrkowskiej 55 (także przy Piotrkowskiej 105).

"Głos Poranny", rok 1932.

"Głos Poranny", rok 1933.

"Republika", rok 1933.

"Głos Poranny", rok 1936.

W 1937 roku firma "Plutos" otworzyła w tym miejscu również kawiarnię/herbaciarnię.

"Głos Poranny", rok 1937.

Po sklepie ze słodkościami firmy "Plutos" nie ma już śladu, ale dziś w podwórzu możemy zajrzeć do klubu Czekolada. Nie wiem, czy można skosztować tu czekolady, ale często organizowane są tu… potańcówki :-) a na gości czekają aż dwa parkiety http://klubczekolada.pl/lodz/

"Dziennik Łódzki", rok 1972.

W 1960 roku uruchomiono tu w lokalu Spółdzielni Prasy Dziennikarzy "Omnipres" Salon Handlowo-Reklamowy "Polski Len" (projekt wnętrz wykonał architekt Włodzimierz Pękalski oraz artysta malarz Zdzisław Głowacki). Wyroby lniarskie umieszczono na specjalnych półkach zawieszonych na tle płakorzeźb.

Grzałka 55 – to także klub mieszczący się pod tym adresem - najprawdziwszy pub, z których słynęła niegdyś Pietryna, w którym posłuchamy rocka, bluesa i jazzu.

... i restauracja SerVantka. Wizyta w lokalu to podróż za wschodnią granicę, odnajdziemy tu smaki Rosji, Ukrainy, Białorusi, ale także Polski http://www.servantka.pl/

Dzisiaj dawna kamienica wygląda bardzo okazale, elewacja frontowa znów zachwyca przechodniów.

Znajduje się tutaj Aparthotel Hotel Łódź 55 http://www.lodz55.pl/

Prace remontowe przed otwarciem hotelu.

... widoczne są na klatkach schodowych.

Odzyskana stolarka bramy i boazeria.

Pięknie odrestaurowany, z dbałością o detale, front kamienicy przy Piotrkowskiej 55.

"Ilustrowana Republika", rok 1927.

"Głos Poranny", rok 1933.

"Najer Fołksbłat", 1934.

Po II wojnie światowej:

"Dziennik Łódzki", rok 1946.

"Express Ilustrowany", rok 1947.

"Głos Robotniczy", rok 1948.

"Dziennik Łódzki", rok 1949.

"Dziennik Łódzki", rok 1963.

"Dziennik Łódzki", rok 1966.

Źródła:
Andrzej Kempa, Marek Szukalak. Żydzi dawnej Łodzi. Słownik biograficzny.
Jacek Kusiński, Ryszard Bonisławski, Maciej Janik. Księga fabryk Łodzi.
Piotrkowska nr.pl https://piotrkowska-nr.pl
PROPERTY DESIGN http://www.propertydesign.pl
SKANSKA http://www.skanska.pl
Polska Niezwykła http://www.polskaniezwykla.pl
GAZETA WYBORCZA lodz.wyborcza.pl

Fot. współczesne Monika Czechowicz
Fot. archiwalne pochodzą ze zbiorów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi, Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego oraz strony FotoPolska https://fotopolska.eu