baedeker łódzki: 10/06/17

piątek, 6 października 2017

PIOTRKOWSKA 39 . KAMIENICA JÓZEFA CZAPIEWSKIEGO.

Na przełomie lat 60. i 70. XIX wieku posesja przy Piotrkowskiej 39 (wówczas numer 267), z jeszcze parterowym domem od ulicy, należała do Heihricha Heidera.

"Lodzer Zeintung", rok 1867.

"Lodzer Zeitung", 1867.

Kolejny właściciel, Józef Czapiewski, wybudował tu w 1875 roku dwupiętrową kamienicę frontową. Posesja pozostawała w rękach Czapiewskiego do końca lat 80. XIX wieku, właściciel prowadził tu przez jakiś czas cukiernię i chyba miał doświadczenie w fachu cukierniczym, ponieważ miał już taki zakład przy ulicy Piotrkowskiej w 1867 roku.

"Lodzer Zeintung", rok 1867.

"Kalendarz Łódzki", rok 1888.

Kamienica wielokrotnie zmieniała właścicieli, taryfy domów z lat 1893-1920 wymieniają wielu następnych właścicieli nieruchomości.

Od 1893 roku Dawid Tempel:

"Łodzianin", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1893.

Kalendarz informacyjno-adresowy na rok 1893.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1900.

"Łodzianin", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1900.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1901.

Chaim Mendel Winter, później jego sukcesorzy. Również Mordka Winter i Estera Szlezinger (taryfy domów z lat 1897-1907).

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1902.

Chaim Mendel Winter widnieje także jako właściciel posesji nr 41 i 45, w tym czasie przy posesji pod nr 39 widnieją jako właściciele Mordka Winter i Estera Szlezinger.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1903.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1904.

W latach 1903-1904 jako właściciele posesji w zapisach nadal widnieją Mordka Winter i Estera Szlezinger, za to Chaim Medel Winter jest właścicielem także posesji pod numerem 41. Ale już rok później, aż do roku 1907 właścicielem posesji pozostaje Estera Szlezinger i Chaim (a nie Mordka) Winter.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1906.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1907.

Od 1908 roku Firma „Wilhelm Brass i S-wie” (taryfy domów z lat 1908-1911):

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1908.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1909.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1910.

Od 1912 roku bracia Wolf i Majer Eisner (taryfy domów z lat 1912-1920).

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1912.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1913.

"Lodzer Informations und Hause Kalender", rok 1913.

Ostatni z wymienionych właścicieli, Majer Eisner, był kupcem. W latach 20. okresu międzywojennego, w spółce z Szulimem Białerem, prowadził pod tym adresem dom handlowy, co ówcześnie oznaczało firmę zajmującą się przedstawicielstwem i pośrednictwem handlowym.

Kalendarz-informator adresowy na rok 1923.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1914.

Informator handlowo-przemysłowy, rok 1914.

"Lodzer Informations und Hause Kalender", rok 1914.

Kamienica przy Piotrkowskiej 39 wydaje się wyjątkowo urodziwa w swojej klasycznej szacie. Jest to kamienica symetryczna z dominantą centralną.

"Nowy Kurier Ilustrowany", rok 1916.

Dominantę centralną posiadają zwykle kamienice o nieparzystej liczbie osi – kamienica przy Piotrkowskiej 39 posiada fasadę siedmioosiową.

"Fuhrer Durch Lodz" przewodnik Cezarego Rychtera 1893.

Przez wiele lat pod tym adresem prowadził swój interes Adolf Rosenthal.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy na rok 1905.

"Dziennik Łódzki", rok 1884.

Na przełomie lat 80. i 90. XIX wieku działała tutaj znana w Łodzi cukiernia A. Wüstehube (Wistechube), prowadzona później przez M. Bermana oraz Fabryka Wyrobów Rękawiczniczych W. Madlera.

"Dziennik Łódzki", rok 1892.

Pod tym adresem mieściło się przedstawicielstwo Niemiecko-Rosyjskiego Towarzystwa Transportów i Żeglugi, prowadzone przez Zygmunta Teemana (Teemanna), który do 1922 roku również mieszkał przy Piotrkowskiej 39.

Dziennik Urzędowy Komisariatu Ludowego m. Łodzi, rok 1919.

"Lodzer Informations und Hause Kalender", rok 1920.

"Rozwój", rok 1924.

"Republika", rok 1924.

"Republika", rok 1925.

Od 1902 roku w tej kamienicy prowadził Kursy Muzyczne prof. Antoni Wawrzyniec Grudziński, absolwent Warszawskiego Instytutu Muzycznego.

"Rozwój", rok 1905.

Do chwili powstania w Łodzi pierwszej szkoły muzycznej w 1893 roku łodzianie uczyli się muzyki głównie u miejscowych prywatnych nauczycieli. Oczywiście tylko ci lepiej sytuowani materialnie oraz korzystający z pomocy łódzkich protektorów muzyki i ze stypendium m. Łodzi. (…) Prywatnych lekcji muzyki udzielali na początku XX wieku również niektórzy dyrektorzy łódzkich szkól muzycznych. Antoni Grudziński uczył prywatnie gry na fortepianie.

Antoni Grudziński uzyskał w 1901 roku pozwolenie na założenie w Łodzi „Kursów Muzycznych” z programem nauczania Warszawskiego Instytutu Muzycznego.

"Rozwój", rok 1902.

Oficjalne otwarcie tej szkoły odbyło się 1 stycznia 1902 roku. Okres nauki trwał 6 lat, a absolwenci otrzymywali dyplomy nauczyciela muzyki i świadectwa kapelmistrzowskie.

"Rozwój", rok 1908.

W szkole zorganizowano w specjalny kurs przygotowawczy dla kandydatów do Warszawskiego Instytutu Muzycznego. Utworzono specjalne klasy fortepianu, skrzypiec, wiolonczeli, organów i śpiewu solowego oraz klasę kameralną nauki harmonii, kontrapunktu i historii muzyki. Antoni Grudziński zaangażował na nauczycieli, oprócz miejscowych, także muzyków warszawskich: pianistów Antoniego Sygietyńskiego i Wojciecha Gawrońskiego oraz kompozytora Zygmunta Noskowskiego. Uczelnia ta miała w 1908 roku 100 uczniów.

Szkoła Grudzińskiego wyróżniała się pod względem doboru odpowiedniego personelu pedagogicznego. Starano się nie tylko o dobrych nauczycieli klas instrumentalnych i wokalnych, lecz także teorii muzycznej.

"Rozwój", rok 1900.

"Rozwój", rok 1903.

W ówczesnej Łodzi każdy dyrektor musiał sam organizować swoją szkołę. Po zwerbowaniu odpowiedniego personelu pedagogicznego, uzgodnieniu z lokalnymi władzami i zdobyciu na szkołę budynku lub większego mieszkania, należało się ubiegać w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych o pozwolenie na otwarcie danej uczelni.

Prawie w każdej szkole muzycznej uczono dwóch przedmiotów specjalnych – fortepianu i śpiewu solowego. W szkole Grudzińskiego główny nacisk kładziono na fortepian, skrzypce, wiolonczelę i naukę gry na organach.

Od listopada 1908 roku Antoni Grudziński prowadził także chór „Lira”, który zaprezentował się w konkursie chórów polskich w grudniu 1908 roku. Od czasu objęcia stanowiska dyrektora „Liry” zaznaczył się w działalności chóru znaczny postęp, liczba członków wzrosła do 60 osób.

Szkoła Muzyczna Antoniego Grudzińskiego zakończyła swoją działalność w 1914 roku. Chociaż okupant w czasie I wojny światowej nie zabraniał nauczania muzyki, to jednak łódzkie szkolnictwo muzyczne przez tę wojnę poważnie ucierpiało. Ubyło też wielu nauczycieli muzyki.

"Rozwój", rok 1914.

W domu przy ulicy Piotrkowskiej 39 mieszkał Jehuda Lajb Werdygier (Werdiger). Był przemysłowcem.

Urodził się w 1883 roku w zamożnej rodzinie chasydzkiej jako syn Eliezera. Uczył się w chederze oraz u różnych, także prywatnych, nauczycieli. Ożenił się w wieku 20 lat z córką Natana Lesmana. Przez długie lata produkował materiały bawełniane i wełniane. Był szanowanym fabrykantem. Zakupił szereg domów. W połowie lat 30. XX wieku był właścicielem budynków Filharmonii oraz teatru „Splendid”.

"Głos Poranny", rok 1933.

W 1907 roku Werdygier rozpoczął pracę społeczną. Był współzałożycielem łódzkiego towarzystwa dobroczynnego „Linas Hacholim” mieszczącego się przy ulicy Południowej (obecnie Rewolucji 1905 roku) 19 i długoletnim członkiem zarządu, przyczyniając się do rozwoju tego towarzystwa. Przez kilka lat współpracował i był przewodniczącym zarządu miejscowej kasy oszczędnościowo-pożyczkowej.

W 1932 roku przystąpił do pracy w banku przy ulicy Piotrkowskiej 27, gdzie aktywnie działał aż do czasu jego likwidacji. Był przez pewien czas działaczem organizacji „Machzikei Hadat”, gdzie kierował radą pedagogiczną.

W czasie I wojny światowej pracował w Czerwonym Krzyżu. W 1920 roku został wybrany przez Radę Miejską do Urzędu Skarbowego. Przez szereg lat zasiadał również w komisjach do spraw majątkowych oraz podatku dochodowego. W latach 1915-1917 zajmował się, z ramienia Gminy Żydowskiej, przydziałem taniego węgla dla ludności żydowskiej. W 1920 roku został ławnikiem i pełnił tę funkcję w 1, 4 i 9 Sądzie Pokoju, aż do 1929 roku, kiedy to został ławnikiem Sądu Pracy. W latach 1925-1926 był członkiem zarządu partii „Aguda”.

Data jego śmierci nie jest znana.

"Ilustrowana Republika", rok 1926.

"Głos Poranny", rok 1929.

W okresie międzywojennym przy Piotrkowskiej 39 przez wiele lat działała znana szkoła językowa "Berlitz School".

"Głos Poranny", rok 1930.

"Głos Poranny", rok 1932.

"Głos Poranny", rok 1933.

W końcu XIX wieku przy Piotrkowskiej 39 mieściła się mała fabryka wyrobów wełnianych o 20 warsztatach tkackich. W 1894 roku zakupił ją Salo (Salem) Budzyner, będąc jednocześnie wspólnikiem firmy „Hirszberg i Birnbaum”.

Salo Budzyner, przemysłowiec i senator RP, urodził się w 1872 roku w Tomaszowie Mazowieckim.

W 1905 roku produkował chustki kaszmirowe drukowane. Wkrótce rozwinął swoje przedsiębiorstwo tak, że niebawem przekształcił je w towarzystwo akcyjne z kapitałem zakładowym 1,5 miliona rubli. Przed I wojną światową fabryka Budzynera zatrudniała około 500 robotników, a jej specjalnością były materiały szewiotowe i lekkie tkaniny bawełniane przeznaczone na okrycia damskie.

W 1928 roku został wybrany na senatora II kadencji z województwa warszawskiego, reprezentując konserwatywno-religijną partię „Agudas Israel”. Był prezesem pełnomocnym Gminy Żydowskiej i Komitetu Ratunkowego dla Udzielania Pożyczek Żydom w Łodzi, członkiem zarządów Łódzkiego Towarzystwa „Talmud Tora” i Towarzystwa Pomocy Ubogim i Chorym Żydom „Linas Hacedek”, członkiem i prezesem zarządu Czwartego Łódzkiego Towarzystwa Pożyczkowo-Oszczędnościowego i Łódzkiego Żydowskiego Towarzystwa Opieki nad Sierotami oraz członkiem Rady Miejskiej (w latach 1917-1919).

Pod koniec 1939 roku zdobył dla siebie i swojej rodziny fałszywe wizy greckie, na podstawie których otrzymał autentyczne tranzytowe wizy włoskie. Wyjechał do Triestu, gdzie po kilku miesiącach zmarł na serce. Został pochowany na miejscowym cmentarzu, zaś jego grób został przykryty polską flagą jako wyraz szacunku dla zmarłego senatora RP.

"Głos Poranny", rok 1930.

W latach 30. XX wieku miał tu jeden ze swoich magazynów producent obuwia "Centra Rekord".

"Głos Poranny", rok 1930.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy na rok 1905.

Na przełomie wieków przy Piotrkowskiej 39 powadził elegancki skład tiulów, koronek i wstążek Isidor Littauer.

"Fuhrer Durch Lodz" przewodnik Cezarego Rychtera 1893.

"Łodzianin", 1893.

Littauer ogłaszał się jeszcze w 1900 roku...

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy na rok 1900.

.... ale już w 1905 roku zamknął interes:

"Rozwój", rok 1905.

W latach 30. ubiegłego stulecia miał tu swoją siedzibę Spółdzielczy Bank Kredytowy Właścicieli Nieruchomości m. Łodzi:

"Głos Poranny", rok 1930.

Pod tym adresem w 1930 roku otworzyła swój skład fabryczny Fabryka sukna i towarów modnych "Bielsko" A. Rapaporta:

"Głos Poranny", rok 1930.

Miała tu też siedzibę administracja przędzalni i tkalni wyrobów wełnianych i półwełnianych "Światłowski-Kon-Brenner" oraz wiele innych firm i składów mieszczących się w podwórku i od ulicy Piotrkowskiej: