baedeker łódzki: 04/15/15

środa, 15 kwietnia 2015

ROZBICIE DZIELNICOWE

Plan Łodzi średniowiecznej

Plan Łodzi rolniczej XVI-XVIII wiek.

Pierwszy podział Łodzi

Pierwszy podział Łodzi na mniejsze jednostki nastąpił w okresie okupacji niemieckiej w czasie II wojny światowej, kiedy to Niemcy do wcielonej do Rzeszy jako Litzmannstadt Łodzi przyłączyli wiele podłódzkich dotąd wsi.

W związku z tym znacznie powiększony obszar miasta podzielili na mniejsze jednostki administracyjne.

Po wyzwoleniu przywrócono status sprzed wojny – zarówno w kwestii przyłączeń okolicznych osad, jak i podziału Łodzi.

Dzielnice 1946-1954

Po wyzwoleniu ponownie przyłączono do Łodzi niektóre podłódzkie wsie i w związku z tym już 27 maja 1946 roku obszar Łodzi został powiększony przez władze polskie, a miasto podzielono na trzy dzielnice: Północ, Południe i Śródmieście.

Dzielnice 1965-1960

W roku 1954 dokonano zmiany podziału administracyjnego, tworząc siedem dzielnic: Bałuty, Chojny, Polesie, Ruda, Staromiejska, Śródmieście i Widzew.

Dzielnice 1960-1992

Bałuty

Widzew

Śródmieście

Polesie

Górna

1 stycznia 1960 roku podział ten został skorygowany i wprowadzono podział administracyjny, który obowiązywał najdłużej i który jest nadal obecny w świadomości łodzian. W ramach tej reformy do dzielnicy Bałuty włączono dzielnicę Staromiejska, a dzielnice Chojny i Ruda połączono pod nazwą Górna. Odtąd na Łódź składało się pięć dzielnic:

Bałuty – obejmująca północ miasta

Górna – obejmująca południe miasta

Polesie – obejmująca zachodnią część miasta

Śródmieście – o0bejmująca centrum miasta

Widzew – obejmująca wschodnią część miasta

Wraz z wprowadzeniem tego podziału, w niektórych miejscach granice poszczególnych dzielnic uległy przesunięciom (niekiedy daleko idącym) w stosunku do stanu z 1954 roku. Dotyczyło to zwłaszcza dzielnic likwidowanych i stwierdzenie iż dana dzielnica została włączona w obręb innej dotyczy głównej części obszaru danej jednostki.

Od 1960 roku powierzchnia poszczególnych dzielnic wielokrotnie ulegała zmianie, odbywało się to jednak nie kosztem dzielnicy sąsiedniej, ale podłódzkich miejscowości, które sukcesywnie włączano w obręb miasta. Ostatnia duża zmiana miała miejsce 1 stycznia 1988 roku, kiedy to dość znacznie powiększono obszar dzielnicy Widzew i Górna.

Likwidacja dzielnic i pozostałości dawnego podziału

1 stycznia 1993 roku zniesiono podział na dzielnice i Łódź stała się jednolitą gminą miejską, a od 1 stycznia 1999 miastem na prawach powiatu.

Dla celów administracyjnej obsługi ludności w miejsce podziału na dzielnice wprowadzono oparty na dawnym podziale podział miasta na 5 rejonów działania Delegatur Urzędu Miasta Łodzi. W 2012, w ramach reformy Urzędu Miasta, zlikwidowano delegatury, likwidując pozostałości dawnego podziału na dzielnice. Mimo tego jest on silnie zakorzeniony w świadomości mieszkańców i stosowany nadal przez niektóre instytucje, np. sądy rejonowe.

Częściowo zamiast dzielnic wprowadzony został podział miasta na osiedla administracyjne (obecnie 37, pierwotnie o kilka mniej), mające status jednostek pomocniczych gminy, które jednak w swym zakresie działania i kompetencjach nie są odpowiednikami dzielnic.

Pochodzenie nazw dzielnic

Powołane w 1946 dzielnice otrzymały swe nazwy w związku ze swym geograficznym ulokowaniem na obszarze miasta.

Bałuty - widok z ulicy Smugowej w kierunku Franciszkańskiej i Wolborskiej.

Istniejące po roku 1954 dzielnice: Chojny, Bałuty i Widzew zostały nazwane od dawnych wsi znajdujących się mniej więcej w centrum tych dzielnic, które zostały włączone do miasta w trakcie I wojny światowej.
Dzielnica Ruda otrzymała miano od istniejącego do 1946 odrębnego, podłódzkiego miasteczka – Rudy Pabianickiej.

Stary Widzew - ulica Mazowiecka.

Nowy Widzew.

Dzielnica Staromiejska nazwą nawiązywała do faktu, iż obejmowała najstarszą część miasta, zaś dzielnicę Śródmieście wyznaczono na obszarze centrum.

Śródmieście - widok z ulicy Moniuszki w kierunku Piotrkowskiej.

Tereny obecnego Polesia były do roku 1945 najmniej zurbanizowane; Karolew, Retkinia – obecnie duże osiedla mieszkaniowe, były bardzo długo wsiami otoczonymi lasami, stanowiącymi własność rządową.

Retkinia - widok na ulicę Wyszyńskiego.

W okresie I wojny światowej w związku z niedostatecznymi dostawami węgla lasy te zostały w znacznym stopniu wycięte na opał, a pozostała w ich miejscu poręba została nazwana od pobliskiego Konstantynowa Polesiem Konstantynowskim (w odróżnieniu od innej powstałej w tym okresie poręby - Polesia Widzewskiego).

Polesie - fragment ulicy Legionów.

Utworzona w 1960 roku południowa dzielnica miasta - Górna (dotąd obszar Chojen i Rudy) została nazwana od głównego rynku dzielnicy zwanego niegdyś Rynkiem Górnym (obecnie Plac Reymonta).