Fotografia
przedstawia synagogę i pałac Hertza znajdujące się przy ulicy
Spacerowej (obecnie aleja Kościuszki). Synagoga została wybudowana
w latach 1881-1887 według projektu Adolfa Wolffa, jako prywatny dom
modlitwy. Przeznaczona była dla Żydów zasymilowanych, związanych
z kulturą polską. Synagoga znikła z powierzchni Łodzi w marcu
1940 r. Od tego czasu na placu nie powstała żadna budowla.
Znajdujący się obok pałac Jakuba Hertza wybudował w 1892 r.
Izrael Poznański w posagu dla swojej córki Anny i jej męża Jakuba
Hertza.
Fotografia przedstawia widok na Nowy Rynek (obecnie Plac Wolności) w
stronę ulicy Piotrkowskiej. Widoczne budynki Kościół Świętej
Trójcy i Ratusz stanowiły swego rodzaju bramę ulicy, która od
1823 roku została nazwana ulicą Piotrkowską. Nowy Rynek wytyczono
w 1821 roku, wraz z założeniem na południu od starego miasta Łodzi
osady sukienniczej Nowe Miasto.
Widok na kompleks fabryczny Izraela K. Poznańskiego znajdujący się przy ulicy Ogrodowej. Na teren fabryczny wchodziło się przez widoczną na fotografii bramę kojarzącą się mieszkańcom z łukiem triumfalnym. Po jej prawej stronie znajduje się niewielki, elegancki budynek, który był siedzibą kantoru i biura dyrektorów firmy.
Fotografia przedstawia fabrykę maszyn włókienniczych Ewalda Kerna
powstałą w latach 1889-1900 przy zbiegu ulic Karola (później
Żwirki) i Długiej (później Gdańskiej). Zakład nie funkcjonował
zbyt długo, ponieważ już w 1902 roku ogłoszono jego upadłość.
Fotografia Bronisława Wilkoszewskiego z albumu "Widoki m. Łodzi" przedstawiająca Nowy Rynek (obecnie Plac Wolności) od strony północnej
w stronę ulicy Piotrkowskiej. Na zdjęciu widoczne są budynki Wyższej
Szkoły Rzemieślniczej, Ratusza oraz kościoła
ewangelicko-augsburskiego św. Trójcy, a także fragment ulicy
Piotrkowskiej.
Fotografia przedstawia widok na ulicę Zieloną i na znajdującą się
na jej skrzyżowaniu z ulicą Spacerową (później ulica Kościuszki)
kamienicę zwaną "domem Pinkusa". Monumentalna narożna kamienica
czynszowa została zbudowana w latach 1894-1895 według projektu
Dawida Landego. Trzypiętrowy gmach nakryty jest wysokim mansardowym
dachem z dominującym w narożniku wysokim ocynkowanym hełmem i
dekoracyjną balustradą kalenicy. Narożna wieżyczka z galerią
widokową nadaje budynkowi pałacowy wygląd. Kamienica jest bogato
zdobiona, z dominującym neobarokowym detalem architektonicznym.
Inwestorami byli dwaj przedsiębiorcy żydowskiego pochodzenia Jakub
Lande i Mendel Pinkus.
Fotografia przedstawia budynek Towarzystwa Kredytowego Miejskiego
mieszczący się przy ulicy Pomorskiej 19/21. Towarzystwo Kredytowe
Miejskie powstało w 1872 roku w celu umożliwiania potencjalnym
inwestorom zaciągania pożyczek pod zastaw hipoteczny. Była to
druga tego typu placówka (po warszawskiej) na terenie Królestwa
Polskiego. Przez wiele lat funkcję prezesa pełnił były prezydent
Łodzi Andrzej Rosicki. W 1878 roku zorganizowano zamknięty konkurs
na projekt gmachu, który wygrał łódzki architekt Hilary Majewski.
Wybudowany w stylu dojrzałego renesansu włoskiego w latach
1878-1881 budynek został założony na planie litery 'T'. Składa
się na niego dwupiętrowa bryła centralna ujęta niższymi
ryzalitami bocznymi. Główne wejście poprzedza niewielki portyk
wsparty na dwóch kolumnach, pod którymi usytuowano podjazd (później
zlikwidowany). Centralna bryła została zwieńczona trójkątnym
frontem wypełnionym reliefem z dewizą Viribus Unitis (wspólnymi
siłami), która wyrażała ideę Towarzystwa. Przed frontonem
znajdował się zegar (już nie istniejący) zaś ponad nimi
umieszczono alegoryczne rzeźby kobiet. Wnętrza otrzymały bogaty
renesansowy wystrój, z którego w niemal niezmienionym stanie
zachowały się: reprezentacyjny westybul, sala operacyjna, klatka
schodowa, skarbiec czy bogato dekorowana sala posiedzeń.
Widok na pasaż Meyera.
Fotografia przedstawia widziany od strony ogrodu pałac Karola
Scheiblera znajdujący się przy Wodnym Rynku (obecnie Plac
Zwycięstwa 1).
Willa Ludwika Grohmana znajdująca się przy
ulicy Tylnej 9/11. Wybudowana w latach 80. XIX wieku według projektu
Hilarego Majewskiego, stylem nawiązuje do renesansu włoskiego. W
latach 1894-1896 została dobudowana od strony wschodniej nowa część
z paradną klatką schodową oraz zimowy ogród. W 1913 roku
rozbudowano część południowo-wschodnią, dobudowując piętrowy
aneks z osobnym wejściem. Główne wejście z portykiem filarowym
prowadziło do reprezentacyjnego hallu i klatki schodowej. Na
parterze znajdowały się pomieszczenia zarówno reprezentacyjne jak
i mieszkalne.
Fotografia Bronisława Wilkoszewskiego z albumu "Widoki m. Łodzi" ukazująca Miejskie Gimnazjum Męskie mieszczące się przy ul.
Dzikiej (później Mikołajewskiej, dziś ulica Sienkiewicza), a także pusty plac po jego lewej
stronie, który w 1896 roku został przeznaczony na potrzeby parku
publicznego (późniejszego Parku Mikołajewskiego, obecnie park Henryka
Sienkiewicza). Po utworzeniu w 1886 roku dwóch gimnazjów
rosyjskojęzycznych (męskiego i żeńskiego), mieszczących się
początkowo w jednym budynku przy ul. Cegielnianej 64 (dziś ulica Jaracza)
pojawiła się koncepcja powstania osobnego gmachu dla szkoły
męskiej. Zaprojektowania budynku szkoły podjął się ówczesny
architekt miejski Hilary Majewski, a jego budowę zobowiązał się
już wcześniej wesprzeć Karol Scheibler (istniał osobny zapis w
jego testamencie uwzględniający to przedsięwzięcie). Budowa
obiektu trwała w latach 1888-1891. Gimnazjum funkcjonowało do
wybuchu I Wojny Światowej, w czasie której szkoła mieściła
szpital wojskowy. Po zakończeniu wojny budynek był siedzibą
Miejskiego Gimnazjum Męskiego im. J. Piłsudskiego (patronat ten
otrzymało w 1921 roku) o profilu matematyczno-przyrodniczym. Po II
Wojnie Światowej przekształcono je w I Miejskie Gimnazjum i Liceum
(otrzymując w 1946 roku patronat Tadeusza Kościuszki). W 1956 roku
szkołę przekształcono w koedukacyjne III Liceum Ogólnokształcące
im. T. Kościuszki, którym pozostaje do dzisiaj.
Fotografia wykonana z okna jednej z kamienic, przedstawia widok ulicy Piotrkowskiej w stronę Nowego Rynku (obecnie Plac Wolności).
Widoczna na pierwszym planie kamienica pod numerem 6 została
wybudowana w 1882 roku przez "Towarzystwo Akcyjne Zakładów
Żyrardowskich Hielle i Dittrich". Na parterze funkcjonował skład
fabryczny Zakładów Żyrardowskich, w którym sprzedawano bieliznę:
damską, męską i pościelową. Kamienica Hiellego i Dittricha była
komfortowo wyposażona. W mieszkaniach znajdowały się ubikacje i
łazienki z wannami. Za kamienicą widać kościół Świętej Trójcy
(obecnie pw. Zesłania Ducha Świętego). Na najdalszym planie
dostrzec można kamienicę znajdująca się przy Nowym Rynku (obecnie
Plac Wolności) zwyczajowo zwaną przez łodzian "kamienicą pod
lwem", z powodu wieńczącej fasadę figury lwa.
Fotografia Bronisława Wilkoszewskiego z albumu "Widoki miasta Łodzi" przedstawiająca Nowy Rynek (obecnie Plac Wolności) od strony północnej
w stronę ulicy Piotrkowskiej. Na zdjęciu widoczne są budynki Wyższej
Szkoły Rzemieślniczej, Ratusza oraz kościoła
ewangelicko-augsburskiego św. Trójcy, a także fragment ulicy Piotrkowskiej.
Siedziba Towarzystwa Akcyjnego Wyrobów
Bawełnianych "Ludwik Geyer" mieszcząca się na rogu ulicy
Piotrkowskiej i Pasażu Meyera. Budowę gmachu przy ulicy
Piotrkowskiej 74 rozpoczęto w 1882 roku. Cztery lata później w
1886 roku, powstaje w stylu włoskiego renesansu okazała narożna
kamienica. Założony na planie litery "L" budynek ma niezwykle
bogato zdobioną elewację. Parter ozdobiony jest boniowaniem i
półkolistymi oknami, nad którymi znajdują się ozdoby w kształcie
głów lwów. Uwagę zwraca charakterystyczna wieżyczka z
kariatydami, nakryta kopułą. W budynku do przełomu XIX i XX wieku
funkcjonował wykwintny skład win i towarów kolonialnych oraz
elegancka restauracja Antoniego Stępkowskiego. Od końca XIX wieku
budynek jest siedzibą banku.
Pałac Juliusza Heinzla znajdujący się przy
ulicy Piotrkowskiej 104. Projekt pałacu wykonał Hilary Majewski, a
jego budowy podjęła się firma projektowo-budowlana Otto Gehliga,
absolwenta berlińskiej Akademii Technicznej (i przyszłego zięcia). Juliusza Hainzla. Budowa została ukończona w 1882 roku. Na parterze mieściły
się biura firmy, na piętrze salony reprezentacyjne, a w
oficynie i na poddaszu pokoje mieszkalne. W głębi działki
znajdowały się budynki fabryczne (zakłady wełniane) Heinzla.
Pałac powstał stylu eklektycznym, nawiązującym do renesansu.
Willa Juliusza Kunitzera mieszcząca się
przy skrzyżowaniu ulic Benedykta (obecnie 6-Sierpnia) i Spacerowej 8 (obecnie aleja Kościuszki). Wybudowana w 1888 roku w stylu
neorenesansowym. Budynek rozebrany w 1910 roku, dziś w tym miejscu znajduje się budynek banku.
Wystawy sklepowe znajdujące się w kamienicy
przy ulicy Piotrkowskiej 11. Kamienica w stylu neorenesansowym
została zbudowana na przełomie lat 70. i 80. XIX wieku przez
łódzkiego "króla bawełny" Karola Scheiblera. Umieszczono w niej
skład firmy, lokale na parterze były wynajmowane na sklepy a
pomieszczenia na piętrze na mieszkania. Jednym z takich sklepów był
widoczny na zdjęciu sklep oferujący obrazy Karola Hartmana, który
prowadził go w latach 90. XIX wieku.
Widok z lotu ptaka na znajdującą się w
parku Helenów fontannę i otaczające je alejki. Park Helenowski
został założony w latach 80. XIX wieku przez rodzinę Anstadtów,
jako obiekt prywatny, do którego wstęp był płatny. Park stworzyła
firma ogrodnicza L. Späth. Park był urządzony z przepychem, na
zwiedzających czekały liczne atrakcje jak stawy z przystanią dla
łódek, kamienną kaskadą na skarpie oraz wodotryskami, różane
aleje, zwierzyniec (w którym oglądać można było między innymi.
niedźwiedzie i małpy), grotę z lawy wulkanicznej, tarasy, bogate
kwietniki, muszlę koncertową, tor kolarski, korty tenisowe i
boisko. W 1889 roku wybudowano drewnianą restaurację, a w następnym
roku kolejną.
Budynek Grand Hotelu mieszczący się przy ulicy
Piotrkowskiej 72. W latach 60. XIX wieku właścicielem tej parceli
został Edward Hentschel (Häntschel), który wyburzył znajdujące
się tam parterowe drewniaki i w latach 1865-1868 postawił
dwupiętrowy budynek mieszkalny ze składem towarów. W oficynach
rozpoczęła działanie fabryka produkująca materiały wełniane:
flanele, koce, chusty. W 1874 roku spłonęła część zabudowań
fabrycznych i Hentschel sprzedał nieruchomość swojemu pracownikowi
i zięciowi Ludwikowi Meyerowi. Nowy właściciel wraz ze swoim
współpracownikiem i późniejszym szwagrem Juliuszem Kunitzerem
odbudował w 1875 roku fabrykę i wznowił produkcję. Po kilku
latach działań w latach 80. XIX wieku Ludwik Meyer przejął
udziały Juliusza Kunitzera i przeniósł fabrykę do podłódzkiej
osady leśnej Mania. Budynek przy Piotrkowskiej przebudował i 9
października 1887 roku otworzył "Grand Hotel". Obiekt został
wydzierżawiony Austriakowi Piotrowi Schwartzowi. Pokoje były
nowocześnie urządzone i wyposażone w oświetlenie gazowe. W
następnych latach hotel modernizowano i rozbudowywano, adaptując
kolejne budynki posesji. W 1904 roku Meyer sprzedał hotel
Towarzystwu Akcyjnemu "Grand Hotel" za sumę 475 tysięcy rubli.
Fotografia przedstawia budynek hotelu i restauracji Manteufel
znajdujący się przy ulicy Zachodniej 45 (obecnie jest to numer
81/83). Budynek został zbudowany w 1879 roku według projektu
Hilarego Majewskiego przez Adolfa Manteuffel'a, który pochodził ze
spolonizowanego rodu grafów niemieckich. Dla urozmaicenia pobytu
gości w hotelu dostępne były fontanna, ogród letni oraz scena
teatralna. W 1885 roku hotel został sprzedany Józefowi i Romanowi
Petrykowskim, którzy pozostali jego właścicielami aż do wybuchu
II wojny światowej. Po jej zakończeniu budynek przejęła Akademia
Medyczna. W latach 1954-1989 działał w nim Studencki Teatr Satyry "Cytryna", następnie w latach 1997-2009 w dawnej kawiarni hotelowej
funkcjonowało kino "Cytryna". W 2012 roku w budynku uruchomiono klub
muzyczny Scenografia.
Fotografia Bronisława Wilkoszewskiego z albumu "Widoki m. Łodzi" z
roku 1896 przedstawiająca od strony frontowej kościół
rzymskokatolicki pw. Podwyższenia Świętego Krzyża. Kościół
pierwotnie konsekrowany w 1875 roku jako kościół pw. św. Jakuba,
znajdujący się u zbiegu ulic Dzikiej (później Mikołajewskiej, obecnie ulica Sienkiewicza) i Przejazd
(obecnie ulica Tuwima). Zaprojektowany w 1860 roku przez warszawskiego
architekta Franciszka Tournelle'a kościół ten był odpowiedzią na
potrzeby dynamicznie rozrastającego się miasta przemysłowego,
jakim była Łódź w drugiej połowie XIX wieku. Pojawiła się
wtedy konieczność utworzenia drugiej parafii dla mieszkańców
wyznania rzymskokatolickiego. Rok po powstaniu koncepcji
architektonicznej przystąpiono do budowy świątyni. Jednak "kryzys
bawełniany", wybuch Powstania Styczniowego i zesłanie proboszcza
łódzkiego ks. Wojciecha Jakubowskiego w głąb carskiej Rosji
wstrzymały prace. Prace budowlane wznowione zostały w 1871 roku. W
1875 roku nowy kościół został oddany do użytku wiernym.
Fotografia przedstawia przędzalnię będącą częścią Fabryki
Towarzystwa Akcyjnego Karola Scheiblera na Księżym Młynie, widok
od ulicy Emilii (obecnie ulica Tymienieckiego). Karol Scheibler w
latach 50. XIX wieku w ciągu kilku lat wybudował w Łodzi
najnowocześniejszą fabrykę tekstylną ówczesnej Europy, stopniowo
tworząc przemysłowe imperium. Przędzalnia na Księżym Młynie,
zbudowana w latach 1876-1878, to duży 207 metrowy, liczący cztery
kondygnacje budynek, zawierający w swym wnętrzu hale produkcyjne,
rozlokowane symetrycznie od wschodu i zachodu względem części
środkowej. W centralnej części umieszczono maszynę parową, która
napędzała warsztaty pracujące na różnych poziomach. W
ośmiobocznych wieżach zakończonych krenelażem i blankami
znajdowały się klatki schodowe i windy. Od połowy lat 70. XIX
wieku zakłady Scheiblera były w ścisłej czołówce całej branży
włókienniczej Cesarstwa Rosyjskiego. Koncentrowały około 60%
produkcji i 55% robotników przemysłu włókienniczego w Królestwie
Polskim.
Fotografia Bronisława Wilkoszewskiego z albumu "Widoki m. Łodzi" przedstawiająca fragment ulicy Piotrkowskiej od strony dawnej ulicy Przejazd (dziś ulica Tuwima) i ulicy św. Andrzeja (obecnie) Andrzeja Struga).
Widok na Pasaż Meyera oraz kamienicę przy
ulicy Piotrkowskiej 76, w której znajdowała się cukiernia
Roszkowskiego. Pasaż Meyera powstał na przełomie lat 70. i 80. XIX
wieku, kiedy Ludwik Meyer wykupił parcele rozciągające się
pomiędzy ulicą Piotrkowską, a ulicą Dziką (Mikołajewską, obecnie
Sienkiewicza). Wytyczył na tym terenie prywatną drogę przejazdową,
którą w latach 1883-1885 zabudował jednopiętrowymi willami w
stylu neorenesansowym. To założenie urbanistyczno-architektoniczne
powstało z myślą o przeprowadzce rosyjskich władz gubernialnych z
Piotrkowa do Łodzi. Ponieważ nie doszło to do skutku, Meyer zaczął
wynajmować wille po zaniżonych cenach, a w jednej z nich zamieszkał
razem z rodziną.
Fabryka wyrobów bawełnianych Henryka
Grohmana. Została wybudowana w 1889 roku przy ulicy Emilii
(obecnie ulica Tymienieckiego 22/24), obok fabryki ojca Henryka
Grohmana, Ludwika. Autorem projektu był architekt Hilary Majewski,
który zastosował w stylistyce kompleksu różnorodne style
architektoniczne, od gotyku do renesansu.
Fotografia Bronisława Wilkoszewskiego z albumu "Widoki miasta Łodzi" przedstawiająca cerkiew prawosławną pw. św. Aleksandra Newskiego
i park miejski Kolejowy (ob. Stanisława Moniuszki) znajdujące się
przy ul. Widzewskiej (ob. ul. Kilińskiego). Obydwa obiekty zostały
zaprojektowane przez ówczesnego architekta miasta Hilarego
Majewskiego.
Fotografie Bronisława Wilkoszewskiego.
Zbiory Muzeum Miasta Łodzi.
Jubileuszowe wydanie "Lodzer Zeitung" 1868-1888
"Lodzer Tageblatt", 1889.
(zbiory Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi)
