niedziela, 12 kwietnia 2020

II WOJNA ŚWIATOWA - kwiecień 1940 roku.

Na początku 1940 roku w Łodzi została utworzona ekspozytura Urzędu do spraw Wysiedleń Polaków i Żydów. Wiosną została przekształcona w Oddział Łódzki Centrali Przesiedleńczej z siedzibą w Poznaniu. Oddział łódzki kierowany był przez SS-Obersturmbannführera Hermana Krumey'a i mieścił się w budynku przy ulicy Piotrkowskiej 133 (wówczas Adolf-Hitler-Strasse).
Budynek przy Piotrkowskiej 133 w latach okupacji niemieckiej i dzisiaj.
Łódź, ze względu na sprawnie przeprowadzane wysiedlenia, szybko zyskała uznanie przełożonych w Berlinie. Łódzka ekspozytura uznana została za "wzorcową" placówkę, a jej kierownik uzyskał dużą samodzielność.

Hermann Krumey (1905-1981)

Ogółem wysiedlono z miasta 33 369 mieszkańców - głównie do GG. Ich mieszkania zajęli Niemcy. Do czasu wywiezienia przesiedleńcy przebywali w specjalnych obozach, gdzie byli ograbiani z resztek dobytku i podawani licznym szykanom. W obozach przesiedleńczych wyszukiwano też polskie dzieci, które po pseudonaukowych badaniach rasowych kierowano do Rzeszy w celu ich germanizacji.
Budynek przy Piotrkowskiej 133 w latach okupacji niemieckiej i dzisiaj.
1 kwietnia
Stolicę rejencki przeniesiono z Kalisza do Łodzi. Odpowiednie zarządzenie ministra spraw wewnętrznych Rzeszy usankcjonowało decyzję władz Kraju Warty kilka miesięcy później.
Władze niemieckie zlikwidowały łódzką Ubezpieczalnię Społeczną, na jej miejsce powołały niemiecką placówkę pod nazwą Sozialversicherungsanstalt, przemianowaną wkrótce na Krankenkasse. 
2 kwietnia
Władze niemieckie zarządziły aresztowania i deportację do obozów koncentracyjnych wszystkich Polaków, co do których istnieje podejrzenie, iż mogą zagrażać panowaniu niemieckiemu.
4 kwietnia
Został zniszczony pomnik Stanisława Moniuszki w parku im. Józefa Poniatowskiego (wówczas Hitlerjugend Park). Wkrótce zniszczono wszystkie pozostałe pomniki w mieście.
Popiersie Stanisława Moniuszki znajduje się obecnie w dawnym parku Kolejowym, dzisiaj park im. Stanisława Moniuszki.
10 kwietnia
Friedrich Übelhör                               Arthur Greiser
Friedrich Übelhör został prezesem rejencji łódzkiej (Der Regierungsprӓsident in Litzmannstadt - Wartheland).
"Lodzer Zeitung", 11 kwietnia 1940.
Uroczystą nominację odebrał z rąk namiestnika Kraju Warty, Arhura Greisera, w dawnym pałacu Izraela Kalmanowicza Poznańskiego. Funkcję tę pełnił do 15 grudnia 1942 roku.
Lata 1940-1944, pałac Poznańskiego - w okresie okupacji siedziba Rejencji Łódzkiej.
11 kwietnia 
Odbyła się uroczystość przemianowania Łodzi (Lodsch) na Litzmannstadt. Dziennik "Litzmannstӓdter Zeitung" na drugi dzień napisał:
Z rozkazu Führera Lodsch od tej chwili zwie się Litzmannstadt.
Artur Greiser ogłosił na wiecu: Łódź już nie istnieje.
Pierwsza strona dziennika "Litzmannstädter Zeitung" z 12 kwietnia 1940 roku, z informacją o nowej nazwie Łodzi (Lodsch heisst jetzt Litzmannstadt)
Harcerze z Szarych Szeregów naklejali na skrzynkach pocztowych i afiszach urzędowych naklejki z napisami: Łódź jest polskim światem a nie Litzmannstadtem; Polska żyje i walczy; Grunwald 1410.
Tablica ustawiona na placu Wolności (wówczas Deutschlandplatz), z tekstem obwieszczającym nadanie Łodzi nowej nazwy: Z rozkazu Führera od tej chwili to miasto nosi nazwę Litzmannstadt.
Ulica Piotrkowska (wówczas Adolf-Hitler-Strasse) w latach niemieckiej okupacji.
12 kwietnia
Biskup Włodzimierz Jasiński udzielił księżom proboszczom prawa udzielania dyspensy wiernym od rozdzielających przeszkód małżeńskich (np. dalsze pokrewieństwo) oraz od zapowiedzi przedślubnych.
bp Włodzimierz Jasiński (1873-1965)
W Brzezinach odbyło się uroczyste nadanie miastu nowej nazwy - Löwenstadt. Okupacyjna nazwa Brzezin pochodziła od przydomka gen. Karla Litzmanna (od jego nazwiska Łódź nazwano Litzmannstadt), którego po zwycięskiej bitwie z wojskami rosyjskimi pod Brzezinami w listopadzie i grudniu 1914 roku nazwano "Lwem spod Brzezin"  (więcej o gen. Litzmannie w baedekerze TUTAJ).
gen. Karl Litzmann (1850-1936)
Dziennik "Lodscher Zeitung" zmienił tytuł na "Litzmannstädter Zeiutung". Obok "Litzmannstädter Zeitung" najszerzej kolportowanym dziennikiem był "Ostdeutscher Beobacher", wydawany w Poznaniu.
"Lodscher Zeitung", 11 kwietnia 1940.
"Litzmannstädter Zeitung", 12 kwietnia 1940.
15 kwietnia
W getcie została powołana straż pożarna.
Straż Ogniowa w łódzkim getcie. 
(Archiwum Państwowe w Łodzi)
15 kwietnia
Arthur Gresiser wydał drugie zarządzenie nakazujące usunięcie do 15 maja w miastach Okręgu Kraju Warty wszystkich polskich napisów. Przeciwko temu zaprotestował Wehrmacht, który wykorzystywał polskie mapy. W tej sytuacji zarządzono czasowe umieszczenie napisów dwujęzycznych.
20 kwietnia
Zmieniono godzinę policyjną. Dla Niemców obowiązywała w godzinach 24.00-5.00, a dla Polaków - 22.00-5.00.
22 kwietnia
Prasa ogłosiła listę sklepów mięsnych w Łodzi, które miały zaopatrywać wyłącznie ludność niemiecką.
28 kwietnia
Powstało getto dla ludności żydowskiej w Brzezinach. Zamieszkało w nim około 5500 Żydów - w większości krawców. Nadzór nad gettem w Brzezinach sprawował łódzki Zarząd Getta (Gettoverwaltung).
30 kwietnia
Od września 1939 roku do kwietnia 1940 roku w Łodzi zmniejszyła się liczba mieszkańców o 85 tysięcy osób narodowości żydowskiej (uciekinierzy, wysiedleni, zabici podczas działań wojennych, zamordowani).
Getto zostało odizolowane od reszty miasta. Wokół dzielnicy żydowskiej oraz wzdłuż ulic Zgierskiej (Hohensteiner Strasse) i Limanowskiego (Alexanderhofstrasse), ustawiono płoty i zasieki z drutu kolczastego, czyniąc te ulice eksterytorialnymi. Samochody przez nie przejeżdżające nie mogły się zatrzymywać. Wzdłuż ogrodzenia, co 50-100 m były rozmieszczone posterunki policyjne. 
Żydowski policjant i niemiecki żołnierz regulują ruch pieszych przemieszczających się przez ulicę Zgierską. Wkrótce pojawią się drewniane mosty, które połączą obie części łódzkiego getta. Widoczna tablica z napisem: Obszar zamieszkały przez Żydów. Wstęp wzbroniony.
"Polski robotnik zatrudniony przez Niemców przy budowie ogrodzenia podał Żydowi kawałek chleba, za ten czyn został skatowany przez nadzorującego go wachmana i zmarł po dwóch dniach w wyniku doznanych obrażeń".
W tarkcie postoju leśnego pod Anielinem został zaskoczony przez Niemców oddział mjr. Henryka Dobrzańskiego "Hubala".
mjr. Henryk Dobrzański "Hubal" (1897-1940)
Dowódca poległ na początku starcia, oddział jednak nie został rozbity i pod dowództwem ppor. Marka Szymańskiego, pseudonim "Sęp", przeszedł do lasów włoszczowskich. Po kapitulacji Francji, w czerwcu 1940 roku, otwartą walkę uznano na razie za bezcelową i oddział został rozwiązany.
Film "Hubal" z 1973 roku w reżyserii Bohdana Poręby. W rolę majora Dobrzańskiego wcielił się Ryszard Filipski.
kwiecień 1940
Gestapo aresztowało dziewięciu alumnów (tylu udało się odszukać) rozwiązanego Seminarium Duchownego. Osadzono ich w więzieniu przy ulicy Sterlinga (wówczas Robert-Koch-Strasse), gdzie byli bici i poniżani. Po kilku tygodniach przesłuchań, podczas których nie udało się Niemcom udowodnić klerykom jakichkolwiek przewinień, zostali zwolnieni.
Budynek dawnego więzienia przy ulicy Sterlinga 16 (dawniej ulica Targowa). Wzniesiono go ok. 1900 roku, po kilku latach władze carskie przekształciły budynek w więzienie. Po I wojnie światowej przez krótki czas przebywali tu pacjenci zbombardowanego Szpitala dla Psychicznie i Nerwowo Chorych "Kochanówek". W czasie okupacji Niemcy utworzyli tu więzienie policyjne. Po wojnie w kamienicy mieściło się Więzienie Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego, w połowie lat 50. więzienie miało status centralnego. Ostatecznie zlikwidowano je w 1964 roku. Teraz mieści się tu przychodnia lekarska.
W końcu kwietnia 1940 roku została utworzona w getcie, przy zbiegu ulic Zgierskiej i Limanowskiego, placówka gestapo. W budynku tym został ulokowany także VI Rewir Policji Porządkowej (Orpo), która strzegła granic i porządku w zamkniętej dzielnicy (więcej w baedekerze TUTAJ).
Komisariat Policji Kryminalnej (Kripo) miał swoją siedzibę w budynku parafialnym przy ulicy Kościelnej 8/10 (wówczas Kirchgasse), zwanym w getcie "czerwonym domkiem" (Rotes Haus, więcej w baedekerze TUTAJ).
Budynek przetrwał wojnę bez uszczerbku i wrócił do pierwotnego właściciela, parafii kościoła Najświętszej Marii Panny.

Przeczytaj jeszcze:

Fot. współczesne Monika Czechowicz
Fot. archiwalne pochodzą ze zbiorów Archiwum Państwowego w Łodzi, Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi oraz stron:
Rywka Lipszyc. Dziennik z getta łódzkiego.
Major Hubal https://majorhubal.pl
Bundesarchive
Miastograf
www.tenhumbergreinhard.de
FotoPolska.eu
Yad Vaschem
Ghetto Fighters House Archives

film pochodzi ze strony YouTube.pl
Brak komentarzy: