Zanieczyszczenia z odprowadzeń przemysłowych wykluczały możliwość kąpieli. Niemniej u schyłku zaborów podejmowane były próby popularyzacji sportu pływackiego.
Basen w łaźni Beutlera z zamontowanymi prysznicami (ok.1915-1917)
Od połowy 1907 roku w obrębie największego w mieście zakładu kąpielowego - łaźni publicznej Rudolfa Beutlera przy ulicy Widzewskiej (dziś Kilińskiego) u zbiegu z ulicą Główną, został urządzony mały basen o wymiarach 20x14 metrów.
"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1911.
Właściciel ogłaszał w lokalnej prasie nabór chętnych do szkoły pływania. Naukę prowadził specjalnie sprowadzony do Łodzi instruktor Kujawski.
"Rozwój", rok 1907.
"Gazeta Łódzka", rok 1915.
Pływalnia przy zakładzie kąpielowym Rudolfa Beutlera
Stosunkowo wysokie ceny biletów wstępu na basen oraz koszty uczestnictwa w szkole pływania zniechęciły młodzież szkolną do poważnego i systematycznego treningu.
"Nowy Kurier Łódzki", rok 1916.
Po odzyskaniu niepodległości, od 1919 roku kolejne próby popularyzacji pływania w Łodzi były podejmowane przez właściciela innego zakładu kąpielowego z ulicy Sienkiewicza 95 (dawna Mikołajewska), który w okresach letnich organizował kursy nauki pływania na stawach Stefańskiego w Rudzie Pabianickiej. Również ta akcja została wkrótce zaniechana.
"Rozwój", rok 1919.
"Rozwój", rok 1919.
Stawy Stefańskiego dzisiaj
Dopiero działająca od 1920 roku Liga Morska i Rzeczna - oddział łódzki - podjęła szeroką propagandę oraz liczne kursy nauki pływania na stawach Stefańskiego.
"Kurier Łódzki", rok 1927.
Uczestnicy Szkoły Pływania i Wiosłowania oddziału łódzkiego Ligi Morskiej i Rzecznej na zakończenie kursów brali udział w wewnętrznych zawodach pływackich. Program tych zawodów obejmował między innymi popisy wodołazów, wyścigi kobiet i mężczyzn, skoki do wody, popisy grupowe w wodzie.
"Hasło Łódzkie", rok 1927.
"Głos Poranny", dodatek ilustrowany, rok 1931.
Stawy Stefańskiego dzisiaj
"Hasło Łódzkie", dodatek ilustrowany, rok 1928.
Od roku szkolnego 1927/1928 Kuratorium Okręgu Szkolnego oraz Miejski Komitet WF i PW prowadziły masowe kursy nauki pływania młodzieży szkolnej na basenach Beutlera oraz miejskim w Zgierzu. Na zakończenie kursu nauki pływania urządzane były zawody pływackie szkół męskich i żeńskich.
"Łódź w Ilustracji", dodatek niedzielny "Kuriera Łódzkiego", rok 1931.
"Łódź w Ilustracji", dodatek niedzielny "Kuriera Łódzkiego", rok 1931.
Kierownictwo nad kursami nauki pływania oraz zawodami sprawował kpt. Kuncewicz - liczący się polski pływak tego okresu.
Władysław Kuncewicz (1888-1974)
- kapitan saperów Wojska Polskiego, pływak, olimpijczyk z Amsterdamu 1928.
Był wszechstronnym sportowcem (wioślarstwo, pływanie, łyżwiarstwo, narciarstwo), największe sukcesy odnosił jako pływak. W latach dwudziestych XX wieku był uważany za jednego z najlepszych polskich pływaków. Podczas mistrzostw Polski w pływaniu 1923 roku w Krakowie (2 września 1923) reprezentując WKW Warszawa zdobył srebrny medal w wyścigu na 100 m stylem dowolnym oraz złoty medal w sztafecie 4x45,2 m. Wielokrotny rekordzista Polski w stylu dowolnym na dystansie: 50 m, 100 m, 200 m, 400 m. Był mistrzem Polski na 200 m stylem dowolnym (1924-1928), 400 m stylem dowolnym (1925, 1926) oraz w sztafetach 4x42,5 m (1923) i 4x50 m (1925).
Na igrzyskach olimpijskich w 1928 roku wziął udział jedynie w wycigu na dystansie 100 m stylem dowolnym, gdzie odpadł w eliminacjach.
(źródło fotografii: https://pl.wikipedia.org/)
"Kurier Łódzki", rok 1927.
"Ilustrowana Republika", rok 1927.
"Hasło Łódzkie", dodatek ilustrowany, rok 1929.
"Ilustrowana Republika", rok 1932.
"Głos Poranny", dodatek ilustrowany, rok 1930.
"Panorama", rok 1929.
"Ilustrowana Republika", rok 1932.
"Głos Poranny", dodatek ilustrowany, rok 1932.
Od 1930 roku koordynatorem sportu pływackiego w Łodzi był Łódzki Okręgowy Związek Pływacki (założony formalnie dopiero 18 lipca 1931 roku). Pracami zarządu ŁOZPŁ przez cały okres, do 1939 roku kierował prezes Stanisław Piątkowski (ŁKS).
"Panorama", rok 1933.
"Express Ilustrowany", rok 1933.
"Łódź w Ilustracji", dodatek niedzielny "Kuriera Łódzkiego", rok 1931.
"Panorama", ilustrowany dodatek tygodniowy "Republiki", rok 1932.
Basen ten, o wymiarach 50x20, oddano do użytku 26 lipca 1931 roku.
"Głos Poranny", rok 1931.
"Łódzki Klub Sprtowy 1908-1933"
Basen ŁKS-u dostępny był dla wszystkich łódzkich stowarzyszeń sportowych posiadających sekcje pływackie, ponadto był wykorzystywany przez Kuratorium i Okręgowy Urząd WF i PW dla organizowanych tam kursów nauki pływania młodzieży szkół średnich Łodzi.
"Ilustrowana Republika", rok 1932.
"Panorama", ilustrowany dodatek tygodniowy "Republiki", rok 1932.
"Panorama", ilustrowany dodatek tygodniowy "Republiki", rok 1932.
"Panorama", ilustrowany dodatek tygodniowy "Republiki", rok 1933.
"Głos Poranny". dodatek ilustrowany, rok 1934.
Rozwój sportu pływackiego w Łodzi został częściowo zahamowany z chwilą oddania do użytku w mieście pierwszego krytego basenu pływackiego Polskiej YMCA w 1936 roku.... Dlaczego?
"Panorama", ilustrowany dodatek tygodniowy "Republiki", rok 1933.
Budynek YMCA dzisiaj, ulica Moniuszki.
Fot. baedeker łódzki 2023
Ten regres był wynikiem regulaminu wewnętrznego YMCA, który wykluczał korzystanie z urządzeń sportowych należących do YMCA osób wyznania innego niż chrześcijańskie. W tej sytuacji członkowie żydowskich klubów sportowych Łodzi zostali pozbawieni możliwości całorocznego treningu pływackiego (zimą). Żydowscy pływacy nie brali więc udziału od sezonu 1936/1937 w zimowych mistrzostwach Łodzi.
"Głos Poranny", rok 1938.
Kryty basen YMCA, 2023.
"Głos Poranny", rok 1935.
Kryty basen YMCA, 2023.
Największymi imprezami pływackimi Łodzi drugiej połowy lat trzydzistych były:
- międzynarodowe zawody z udziałem olimpijskiej ekipy USA (1 września 1936)
"Głos Poranny", rok 1936.
- II Zimowe Mistrzostwa Polski (5-6 marca 1938), obie imprezy na basenie YMCA.
"Głos Poranny", rok 1938.
Tabela rekordów pływackich Łodzi w 1939 roku wykazywała wyłącznie nazwiska zawodniczek i zawodników sekcji pływackiej ŁKS-u.
"Głos Poranny", rok 1937.
"Łódź w Ilustracji", dodatek niedzielny "Kuriera Łódzkiego", rok 1937.
"Łódź w Ilustracji", dodatek niedzielny "Kuriera Łódzkiego", rok 1938.
"Łódź w Ilustracji", dodatek niedzielny "Kuriera Łódzkiego", rok 1938.
Fot. Monika Czechowicz
"Hasło Łódzkie", rok 1928.
"Hasło Łódzkie", rok 1929.
Fot. archiwalne pochodzą ze zbiorów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi i strony https://pl.wikipedia.org/
źródła:
Andrzej Bogusz. Dawna Łódź sportowa 1824-1945.
https://pl.wikipedia.org/
Przeczytaj jeszcze w baedekerze:
BAEDEKER POLECA:
Andrzej Bogusz. Dawna Łódź sportowa 1824-1945.
Sport jest z pewnością ważnym zjawiskiem, zdolnym przekazywać bardzo głębokie wartości językiem powszechnie zrozumiałym. Sport ujawnia nie tylko bogate możliwości fizyczne człowieka, ale także jego predyspozycje intelektualne i duchowe.
Potencjał ukryty w sporcie sprawia, że jest on szczególnie ważnym narzędziem rozwoju człowieka oraz czynnikiem niezwykle przydatnym w procesie budowania społeczeństwa, gdzie miejsce antagonizmów zajmuje sportowa rywalizacja, gdzie więcej ceni się spotkanie niż konflikt, uczciwe współzawodnictwo niż zawziętą konfrontację. Sport pozwala na kontakt z przyrodą, uczy ofiarności, szacunku i odpowiedzialności; pozwalając należycie docenić wartość każdego człowieka, przełamuje uprzedzenia i różnice językowe, rasowe i kulturowe (...). Zdobywanie wiedzy z dziejów sportu, olimpizmu jako znaczącego składnika zdrowej rywalizacji sportowej, poszanowania innego człowieka, jest istotnym czynnikiem poziomu kulturalnego społeczeństwa i jego jednostek.
Tym szlachetnym ideałom, materializującym się w sporcie, służy piękna książka napisana przez doktora Andrzeja Bogusza Dawna Łódź sportowa 1824- 1945. Jest to pozycja pionierska i ze wszech miar godna zainteresowania. Czytelnicy otrzymują pracę bogatą w interesującą faktografię, szeroko udokumentowaną, przypominającą plejadę łódzkich znakomitości sportu. Historia tu zaprezentowana to także znaczący rozdział historii polskiego Manchesteru i jego mieszkańców, pokazana w przekroju społecznym i narodowościowym. Książka ta jest wyrazem szacunku i uznania dla tych, którzy poprzez swoje osiągnięcia i sukcesy rozsławili Łódź w Europie i na świecie. Autor nie zapomina także o tych, którzy nie są sportowcami, ale tworzą jego zaplecze i podstawy organizacyjne oraz sponsorują rozgrywki i zawody sportowe. Wiele można dowiedzieć się o stowarzyszeniach i organizacjach sportowych, ich animatorach i działaczach, o wielości uprawianych dyscyplin, wreszcie o obiektach i urządzeniach służących do uprawiania sportu i kultury fizycznej. Szeroka i wielowątkowa tematyka uwzględnia uwarunkowania społeczno-polityczne, wyznaniowe i narodowościowe, nie pomija losów łódzkiego sportu i sportowców w okresie okupacji.
Książka ta jest znaczącym wkładem do dorobku polskiej historii sportu. Treść, sposób ujęcia i prezentacji poruszanych tu zagadnień dowodnie ukazują, iż autor opracowania to nie tylko wybitny znawca sportu i historii Łodzi, ale to także pasjonat (...)
Stanisław Witaszczyk
marszałek województwa łódzkiego
(2006)
Dr Andrzej Bogusz, wybitny znawca dziejów sportu w Łodzi, autor licznych opracowań na ten temat, przygotował kolejną pracę, poświęconą kulturze fizycznej w naszym mieście. Jest to udana próba syntezy historii sportu w Łodzi od jego zarania w latach 20. XIX wieku aż do 1945 roku. O wartości tego szeroko zakrojonego przedsięwzięcia badawczego w znacznym stopniu zadecydowała nie tylko wykorzystana obszerna literatura przedmiotu, ale także różnorodna baza źródłowa, jak: archiwalia, prasa, unikalne dokumenty oraz kilkadziesiąt ankiet i zdjęcia.
Autor ukazuje dzieje ruchu sportowego w wielonarodowym mieście w poszczególnych epokach na tle historii kultury fizycznej w kraju i na świecie. W swojej ciekawej pracy przedstawia narodziny sportu w Łodzi, rozwój organizacji i stowarzyszeń sportowych, powstawanie związków, klubów i obiektów, lecznictwo sportowe, prasę i wydawnictwa. Pokazuje działaczy i wybitnych sportowców oraz ich osiągnięcia. Podkreśla, jak ważną rolę sport odgrywał w życiu mieszkańców wielkiego miasta przemysłowego - nawet w tak trudnym okresie jak I wojna światowa oraz w ekstremalnych warunkach podczas okupacji niemieckiej w latach 1939 - 1945.
Praca doktora Andrzeja Bogusza wypełnia lukę w historiografii kultury fizycznej w Łodzi i szerzej w skali kraju.
Ta wartościowa monografia, starannie opracowana edytorsko i zawierająca ciekawą ikonografię, zainteresuje czytelników.
prof. zw. dr hab. Paweł Samuś
kierownik katedry historii Polski najnowszej
Uniwersytetu Łódzkiego
Opisywane kluby: 141 klubów i związków sportowych.
Opisywane sekcje: atletyka, automobilizm, awiacja, boks, gimnastyka, gry sportowe, hokej na lodzie, jeździectwo, kajakarstwo, kolarstwo, kręgle, lekka atletyka, łucznictwo, łyżwiarstwo, motocyklizm, narciarstwo, piłka nożna, pływanie, rugby, strzelectwo, szachy, szermierka, tenis stołowy, tenis ziemny
Opisywane sekcje: atletyka, automobilizm, awiacja, boks, gimnastyka, gry sportowe, hokej na lodzie, jeździectwo, kajakarstwo, kolarstwo, kręgle, lekka atletyka, łucznictwo, łyżwiarstwo, motocyklizm, narciarstwo, piłka nożna, pływanie, rugby, strzelectwo, szachy, szermierka, tenis stołowy, tenis ziemny
Wydawca: Muzeum Historii Miasta Łodzi.