baedeker łódzki: 12/03/21

Horacy (Hirsz) Safrin (1899-1980)

- satyryk, poeta, aktor, reżyser, tłumacz.

(Fot. Nowy Kurier Galicyjski)

Urodził się 11 stycznia 1899 roku w Monasterzyskach koło Buczacza w rodzinie Sebastiana i Dory z Łukaczerów. Ojciec był przemysłowcem i publicystą, cenionym w polskim i ukraińskim środowisku literackim.

Hirsz kształcił się początkowo w miejscowym chederze, potem w polskiej szkole ludowej w Stanisławowie, dokąd przeniósł się wraz z rodzicami. Naukę kontynuował w C. K. Gimnazjum I w Stanisławowie.

Horacy Safrin - uczeń I Gimnazjum w Stanisławowie, rok 1913.

(Fot. Nowy Kurier Galicyjski)

Już w szkole przyjął imię Horacy, którym zastąpił nadane mu imię rodowe Hirsz. Debiutował w 12 roku życia wierszem "Sen" na łamach "Głosu Stanisławowskiego", zaś w 1913 roku ukazał się w Stanisławowie tomik "Poezje", poprzedzony przedmową znanego ówcześnie poety i prozaika Stanisława Rossowskiego. Wśród owych chłopięcych wierszy znalazły się przekłady wierszy Goethego i Chamisso oraz obrazek sceniczny o Emilii Plater "Czas przypomnieć ojców dzieje!", wystawiony przez uczennice stanisławowskiego gimnazjum żeńskiego.

Jeszcze podczas nauki w szkole średniej zamieszczał przekłady z poetów niemieckich w lwowskim "Wieku Nowym" oraz w piśmie dla młodzieży "Jutrzenka". Pisał też wiersze w języku niemieckim, hebrajskim i ukraińskim.

Około 1916 roku zamieszkał wraz z rodziną w Wiedniu, gdzie kontynuował naukę w polskim gimnazjum, świadectwo maturalne otrzymał w 1917 roku, w lecie następnego roku powołano go do wojska austriackiego, a po ukończeniu szkoły oficerskiej w Morawskiej Ostrawie skierowano go w stopniu chorążego na front włoski.

Wiedeń, rok 1916

(źródło: fineartamerica.com)

Po zawieszeniu broni powrócił do Wiednia, wstąpił na uniwersytet, gdzie studiował germanistykę i anglistykę w latach 1918-1920, zgłębiając jednocześnie tajniki sztuki aktorskiej u Ludwiga Wüllnera i w szkole teatralnej Brechera (w latach 1919-1920). Podczas pobytu w Wiedniu, w 1920 roku opublikował w języku niemieckim tom wierszy "Karpatenklänge". W tym samym roku zamieszkał w Stanisławowie, gdzie został reporterem tygodnika żydowskiego "Stanislawer Glok". Współpracował z polskojęzyczną prasą żydowską "Chwila", "Nasza Opinia", "Nowy Głos". Równocześnie uczestniczył w przedsięwzięciach teatralnych Towarzystwa Muzyczno-Dramatycznego im. A. Goldfadena. Był kierownikiem artystycznym, aktotem i reżyserem tego teatru, na użytek którego przekładał na język jidysz "Kupca weneckiego" Szekspira, "Upiory" Ibsena, "Pannę Julię" Strindberga, "Śnieg" Przybyszewskiego, "Sędziów" Wyspiańskiego. Był współautorem tekstów widowisk rewiowych i teatrzyków satyrycznych.

Od jesieni 1939 roku do 1941 nadal pracował w Studiu Dramatycznym im. A. Goldfadena, upaństwowionym po zajęciu Stanisławowa przez wojska sowieckie; pełnił również funkcję inspektora miejscowego Wydziału Sztuki. Ewakuowany po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej w głąb Rosji, uczył języka niemieckiego w szkole chutoru Kumyłga w obwodzie stalingradzkim, a następnie w obwodzie karagandyńskim. Wspominał po latach:

"Odgłosy", rok 1972.

W maju 1946 roku Safrin zamieszkał w Łodzi. Mieszkał w słynnym Domu Literatów przy al. Mickiewicza 15.

Dom Literatów w Łodzi (kamienice braci Enderów)

Fot. archiwalna - Ignacy Płażewski, lata 60. XX wieku (ze zbiorów Muzeum Miasta Łodzi)

Fot. współczesna baedeker łódzki

- dwie kamienice przy ul. Mickiewicza 15 i al. Kościuszki 98 będące w latach 1945-2002 siedzibą Związku Literatów Polskich.

W przeszłości zamieszkiwane między innymi przez Władysława Broniewskiego, Jana Brzchwę, Zofię Nałkowską i Horacego Safrina.

"Rózgi; biją dwa razy", rok 1946.

Pracował w redakcji miesięcznika organizacji Haszomer Hacair "Mosty", a następnie w Wydziale Kultury Powiatowej Rady Narodowej w Łodzi (do przejścia na rentę w 1961 roku). Był członkiem zarządu, wiceprzewodniczącym i sekretarzem Łódzkiego Związku Literatów i Dziennikarzy Żydowskich, członkiem Zarządu Głównego Żydowskiego Towarzystwa Kultury, członkiem Związku Literatów Polskich w Łodzi (od 1946 roku), Stowarzysznia Dziennikarzy Polskich (również od 1946 roku) i Związku Autorów i Kompozytorów scenicznych (od 1954 roku).

"Rózgi; biją dwa razy", rok 1946.

Serafin był płodnym autorem utworów satyrycznych: fraszek, bajek, humoresek, pisał artykuły literackie i recenzje teatralne.

"Rózgi; biją dwa razy", rok 1947.

"Dziennik Łódzki", rok 1950.

Tłumaczył wiersze poetów żydowskich z języka jidysz i hebrajskiego.

"Odgłosy", rok 1958.

Serafin opublikował w języku polskim "Poezje" (1913), zbiór wierszy "Baśń o iluzji" (1917), bajki: "Ośla szczęka" (1957)...

... zbiory utworów satyrycznych i bajek: "Mucha na cokole" (1959), "Głupcy z Głupska" (1962), "Na berdyczowskim rynku" (1966), "Swatanie wielbłąda", cykl bajek wchodzący w skład zbiorowego tomu "Pięć śmiechów głównych" (1967), "Bez figowego listka" (1972), "W arce Noego" (1968).

"Dziennik Łódzki", rok 1964.

"Panorama Dziennika Łódzkiego", rok 1965.

"Panorama Dziennika Łódzkiego", rok 1966.

W 1963 roku wydał przekłady poetów żydowskich "Kain i Hewel".

"Dziennik Łódzki", rok 1967.

Opublikował wspomnienia "Ucieszne i osobliwe historie mego życia" (1970) oraz wielokrotnie wznawiane zbiory anegdot żydowskich: "Przy szabasowych świecach. Humor żydowski" (1963, 1966, 1967, 1977, 1982, 1986). Tom uzupełniający "Przy szabasowych świecach. Wieczór drugi" ukazał się w 1981 roku, po śmierci pisarza.

"Panorama Dziennika Łódzkiego", rok 1966.

W języku jidysz Safrin wydał tomy wierszy: "Wegn Got un menczn" (O Bogu i ludziach, 1926), "Szpigl" (Zwierciadło, 1928).

"Odgłosy", rok 1972.

... humoreski "Majn chasene" (Moje małżeństwo, 1930), zbiór aforyzmów "Flemelech" (Świetliki, 1930) oraz książkę "Ojf di szpurn fun der jidiszer neszume" (Szlakami duszy żydowskiej, 1937), zbiór wierszy i anegdot "Ojfn berdyczewer mark" (Na rynku berdyczowskim, 1966).

"Dziennik Łódzki", rok 1973.

Dla Państwowego Teatru Żydowskiego napisał rewię "Cu zingn un cu zogn" (By śpiewać i mówić, 1954).

"Odgłosy", rok 1974.

Na użytek teatrów polskich adaptował sztuki pisarzy żydowskich, między innymi A. Kacyzne "Opera Żyda" i I. L. Pereca "Nocą na starym rynku".

"Odgłosy", rok 1975.

Horacy Safrin był odznaczony między innymi Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (w 1961 roku) i odznaką Honorową m. Łodzi.

"Dziennik Popularny", rok 1977.

Żenił się trzy razy: po rozwodzie z Bronisławą (Bejlą), której nazwisko pannieńskie jest nieznane, ożenił się z Czesławą z Frydmanów, trzecią żoną pisarza była Bogusława z Osińskich.