Widok na "Białą Fabrykę" Ludwika Geyera,
dzisiaj siedziba Centralnego Muzeum Włókiennictwa.
Geyerowie w dziejach przemysłowej Łodzi zajmowali szczególną pozycję. Niezwykłe były przy tym losy twórcy potęgi rodu, Ludwika Geyera, który rozpoczynał karierę jako pierwszy wielki przedsiębiorca Łodzi, z rozmachem podejmujący nowe inwestycje, a kończył życie jako bankrut więziony za długi. Znaczenie firmy odbudowali jego synowie, ale ich przedsiębiorstwo pozostawało w cieniu Scheiblerów i Poznańskich, konkurując z Heinzlami i Widzewską Manufakturą.
Historia Geyerów to losy kilku pokoleń, które - zmagając się z trudnościami i przezwyciężając kolejne kryzysy - budowały potęgę rodzinnej firmy, wrastając jednocześnie w tutejszą ziemię i polonizując się.
Jubileuszowe wydanie "Lodzer Zeitung", 1863-1913.
O historii rodziny i zakładów Geyera przeczytaj w baedekerze:
Ludwik Geyer pozostawił po sobie dość liczne potomstwo. Synów: Ryszarda (ur. 1842), Gustawa (ur. 1844), Roberta (ur. 1845), Emila (ur. 1848), Eugeniusza (ur. 1849) i Cezara (ur. 1851) - dwóch najstarszych synów zmarło wcześnie - oraz córki: Charlottę (Szarlottę, ur. 1834) z męża Knoll i Fanny z męża Beyer (Bajer).
Eugeniusz Adam Geyer, także Eugen Adam Geyer (1849-1928)
- łódzki fabrykant, piąty syn przemysłowca Ludwika Geyera i Emilii Szarlotty Karoliny z domu Türk.
(zbiory WBP)
"Łodzianin", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1893.
Po dotkliwym kryzysie w latach 60. XIX stulecia przedsiębiorstwo Geyerów odrodziło się jako spółka akcyjna zarządzana przez synów zmarłego w 1869 roku Ludwika Geyera. Po śmierci Gustawa i Emila zarządzana była przez Eugeniusza Geyera i jego bratanka Roberta Geyera.
Podręczny Rejestr Handlowy, rok 1926.
Akcja Towarzystwa Akcyjnego Ludwika Geyera z 1886 roku wypełniona na Gustawa Geyera.
(zbiory Archiwum Państwowego w Łodzi)
Eugeniusz Geyer był członkiem zarządu i inicjatorem (między innymi wraz z braćmi Emilem i Ryszardem) założenia Łódzkiego Banku Kupieckiego, powstałego w 1897 roku.
Neorenesansowa kamienica w stylu włoskim przy ulicy Piotrkowskiej 74 należała do Towarzystwa Akcyjnego Ludwika Geyera w latach 1886-1932.
Od 1904 roku przeniosła się tu centrala Banku Kupieckiego Łódzkiego.
Jednodniówka "Ratujcie Dzieci" z 11 czerwca 1916 roku.
Kamienica przy Piotrkowskiej 44 w latach 1904-1912 była współwłasnością Banku Kupieckiego Łódzkiego.
Eugeniusz Geyer został prezesem rodzinnej spółki "Ludwik Geyer Sp. Akcyjna" po śmierci brata - Emila Geyera w 1910 roku i był nim do swojej śmierci w roku 1928 (zarządzanie firmą przejął wówczas jego bratanek - Robert Geyer).
W 1910 roku zakupił pałac w Siemienicach, w którym do swojej śmierci w 1920 roku administrował jego syn Stanisław.
.png)
"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1913.
Etykieta Towarzystwa Akcyjnego Wyrobów bawełnianych Ludwika Geyera z początku XX wieku
(zbiory Centralnego Muzeum Włókiennictwa)
Również w 1910 roku Eugeniusz Geyer został prezesem zarządu szpitala Anny Marii, obejmując to stanowisko po bracie Emilu.
Szpital istnieje do dziś, nosi imię Janusza Korczaka.
Jednodniówka "Dzień ubogich w Łodzi", 17 września 1911 roku.
Szpital został otwarty w 1905 roku, przyjął imię Anny Marii i ciągle się rozbudowywał, stając się wzorową placówką pediatryczną w Królestwie Polskim.
"Rozwój", rok 1905.
Jednodniówka "Dzień ubogich w Łodzi", 17 września 1911 roku.
Przeczytaj w baedekerze:
Eugeniusz Geyer był członkiem Łódzkiego Chrześcijańskiego Towarzystwa Dobroczynności, był fundatorem szkoły i ochronki dla dzieci. W 1902 roku przekazał wraz z braćmi 10 tysięcy rubli na rozbudowę szpitala w Kochanówce. Finansował również (wraz z żoną) przytułek położniczy.
Pawilon szpitala w Kochanówce.
Przeczytaj w baedekerze:
W 1922 roku przekazał Towarzystwu Rzemieślniczemu "Resursa" w Łodzi nieruchomość przy ulicy Wodnej 34 w Łodzi, o wartości 400 tysięcy marek, zajmowaną przez zabudowania Szkoły Rzemiosł.
"Rozwój", 15 października 1922 roku.
Budynek szkolny w latach 20. ubiegłego stulecia
(Archiwum Państwowe w Łodzi)
Przeczytaj w baedekerze:
baedeker łódzki: DAWNA SALEZJAŃSKA SZKOŁA RZEMIOSŁ PRZY ULICY WODNEJ 34. (baedekerlodz.blogspot.com)
Przeczytaj w baedekerze:
Wraz z żoną był członkiem protektorem Towarzystwa Higieny Praktycznej im. Bolesława Brusa. Należał także do Towarzystea Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie, gdzie był członkiem dożywotnim. Był także kolekcjonerem sztuki.
Jadwiga z Knollów i Eugeniusz Geyerowie
W 1885 roku zawarł związek małżeński z Jadwigą Zofią Knoll (1862-1940), córką swojej przyrodniej siostry Szarlotty (co wymagało dyspensy kościelnej). Urodziło im się czworo dzieci: syn Stanisław Juliusz Ludwik, który dołączył do pułku ułanów i zginął w walce w trakcie wojny polsko-bolszewickiej 31 grudnia 1920 roku, i córki: Anielę Annę Szarlottę (1890-1964) żonę Wacława Klawe, Marię Eugenię (1896-1963) żonę Zenona Łubieńskiego oraz wcześnie zmarłą Jadwigę Szarlottę Marię.
"Rozwój", rok 1928.
Eugeniusz Geyer zmarł 10 października 1928 roku w Łodzi i spoczywa na ewangelickiej części Starego Cmentarza w Łodzi.
Grób Eugeniusza Geyera i jego żony Jadwigi (z domu Knoll)
"Rozwój", rok 1928.
"Rozwój", rok 1928.
Pod koniec XIX stulecia rodzina Geyerów rozpoczęła budowę kilku nowych rezydencji mieszkalnych, a pierwszą z nich była willa Eugeniusza Geyera, wzniesiona w południowo-wschodnim narożniku rodowych terenów, przy dzisiejszej ulicy Przybyszewskiego 10 (do 1920 roku ulica Zarzewska 14).
"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1900.
Willa przy ulicy Przybyszewskiego 10 wzniesiona pod koniec XIX wieku przez Eugeniusza Geyera, obecnie siedziba Państwowej Inspekcji Sanitarno-Epidemiologicznej.
Willa została wzniesiona w latach 1895-1896 według projektu architektonicznego Piotra Brukalskiego.
Przeczytaj w baedekerze:
Willa swoją bryłą nawiązuje do stylu renesansowego. W 1903 roku nastąpiła jej przebudowa, a w 1956 roku dobudowano północno-wschodnie skrzydło.
Budynek został odrestaurowany, możemy więc wciąż podziwiać detale bogato zdobionych elewacji. Wzniesiona na planie zblizonym do kwadratu pietrowa rezydencja została zaprojektowana w stylu historycznym, z licznymi nawiązaniami do dojrzałego włoskiego renesansu i manieryzmu.
Wejścia do budynku ujęte są w ozdobne portale, a okna dekoracyjnie obramowane. Na pierwszym piętrze uwagę zwracają wysunięte przed lico ściany trójkątne frontony ponad otworami okiennymi, zdobione motywami kartuszowymi. Od strony pólnocno-zachodniej znajdował się niegdyś taras ze schodkami do ogrodu, który po obmurowaniu stanowi obecnie werandę z dużymi oknami. We wnętrzach do dziś zachowała się ozdobna stolarka z epoki oraz sztukaterie o formach roślinnych w stylu neorenesansowym.
Życie Eugeniusza Geyera i jego żony Jadwigi w willi przy dawnej ulicy Zarzewskiej naznaczyła rodzinna tragedia. Ich jedyny syn Stanisław, zgłosił się jako ochotnik do pułku ułanów i zginął podczas wojny polsko-bolszewickiej 31 grudnia 1920 roku.
"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1914.
Budynek pozostał w rękach rodziny do 1945 roku, a po upaństwowieniu mieścił między innymi Kilinikę Stomatologii Uniwersytetu Łódzkiego. Od lat 70. XX wieku jest siedzibą Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej.
Fotografia Ignacego Płażewskiego, lata 60. XX wieku.
Park im. Wladysława Reymonta, w tle widoczna willa Eugeniusza Geyera (ulica Przybyszewskiego 10, do 1920 roku ulica Zarzewska, w latach 1920-1940 i 1945-1952 ulica Napiórkowskiego).
Źródła:
Krzysztof Stefański. Wielkie rody fabrykanckie Łodzi i ich rola w ukształtowaniu miasta.
Piotr Jaworski. Geyerowie, pionierzy Łodzi przemysłowej.
Krzysztof Stefański. Łódzkie wille fabrykanckie.
Przeczytaj jeszcze:
"Rozwój", rok 1902.
Fot. archiwalne pochodzą ze zbiorów Archiwum Pańswowego w Łodzi, Muzeum Miasta Łodzi oraz Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi.
Fot. współczesne Monika Czechowicz