W
1909 roku na części posesji wydzierżawionej od Zgromadzenia
Majstrów Tkackich przez firmę handlową Hugona Schmechela i
Juliusza Rösnera (Rosnera) powstał Dom Handlowy „Schmechel i
Rosner”.
.png)
"Rozwój", rok 1910.
"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1909.
W części parceli (dzisiaj Piotrkowska 100), w budynku obok, znajdowała się siedziba
zgromadzenia, wybudowana w 1839 roku.
Dawny dom Zgromadzenia Majstrów Tkackich, Piotrkowska 100.
Przeczytaj w baedekerze:
Tak wyglądała Piotrkowska 100 jeszcze w 1909 roku.
Po prawo widoczny już budynek Schmechela i Rosnera (późniejsza Esplanada), po lewo dawny budynek Zgromadzenia Majstrów Tkackich.
(zbiory Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi)
"Neue Lodzer Zeitung", 1910.
.png)
"Rozwój", rok 1910.
.png)
"Rozwój", rok 1910.
"Rozwój", rok 1910.
Przedsiębiorstwo
handlowe Hugo Schmechela i Juliana Rosnera wydzierżawiło od
Zgromadzenia
Majstrów Tkackich w Łodzi część
posesji przy Piotrkowskiej 100 na
dziesięć lat.
W tym samym roku został wybudowany dwupiętrowy „dom konfekcyjny”
w stylu secesyjnym, według projektu ówczesnego łódzkiego
architekta miejskiego – pochodzącego z Finlandii,
Augusta Furuhjelma.
"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1913.
"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1913.
Przeczytaj w baedekerze:
Wyróżnikiem
tego budynku jest wielka witryna na pierwszym piętrze.
"Rozwój", rok 1910.
Lodzer Informations und Hause Kalender, 1911.
"Neue Lodzer Zeitung", 1911.
.png)
Właścicielami
sklepu byli
Alfred
Hugo Schmechel,
młodszy brat Emila
Schmechela,
oraz buchalter Emila Schmechela, Juliusz
Rosner (Rozner, Rösner).
Po tragicznej śmierci Emila w 1907 roku,
obaj panowie (także wdowa po Emilu,
Emma)
kierowali firmą "Emil
Schmechel"
przy Piotrkowskiej 98.
"Rozwój", rok 1907.
"Rozwój", rok 1908.
Piotrkowska 98.
Przeczytaj w baedekerze:
"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1910.
Jubileuszowe wydanie "Lodzer Zeitung", 1893-1913.
Widok w kierunku ulicy Tuwima (Przejazd); po prawo dawna siedziba Majstrów Tkackich, po lewo fragment domu konfekcyjnego "Schmechel i Rosner", Piotrkowska 98.
Piotrkowska 100a.
"Rozwój", rok 1909.
Otwarcie
domu konfekcyjnego przy Piotrkowskiej 100 miało miejsce 3 października 1909 roku.
Dwupiętrowy obiekt, o architekturze secesyjnej, został bogato
wyposażony, m. in., w belgijskie, lustrzane szyby wystawowe i
centralne ogrzewanie.
"Rozwój", rok 1910.
"Rozwój", rok 1910.
.png)
"Rozwój", rok 1911.
.png)
Sklep oferował towary w szerokim przedziale
cenowym. Slogan reklamowy firmy „Schmechel i Rosner” głosił
„Kto
wiele daje, każdemu coś daje”.
.png)
"Rozwój", rok 1911.
.png)
.png)
"Rozwój", rok 1911.
"Rozwój", rok 1911.
"Rozwój", rok 1912.
.png)
"Rozwój", rok 1913.
"Rozwój", rok 1913.
Gmach dawnej firmy „Schmechel i Rosner” był najelegantszym domem konfekcyjnym w mieście, oferującym ekskluzywną odzież dla pań, panów i... dzieci.
"Rozwój", rok 1913.
"Rozwój", rok 1914.
Firma funkcjonowała w okresie I wojny światowej i od 1918 roku już w wolnej Polsce:
"Rozwój", rok 1919.
"Republika", rok 1924.
Widoczny budynek domu konfekcyjnego "Schmechel i Rosner".
"Republika", rok 1924.
Podręczny Rejestr Handlowy, rok 1926.
"Ilustrowana Republika", rok 1926.
"Rozwój", rok 1927.
"Ilustrowana Republika", rok 1927.
W
1927 roku
spółka "Schmechel
i Rosner"
została rozwiązana, a sklepy przy Piotrkowskiej 98 i 100a przeszły
w ręce Juliusza
Rosnera (Roznera).
"Ilustrowana Republika", rok 1927.
W pierwszym kwartale 1928 roku Rozner zlikwidował sklep przy Piotrkowskiej 100a. Centralnym magazynem pozostał lokal przy Piotrkowskiej 98.
Rozner otworzył również filię przy Piotrkowskiej 160.
.png)
"Rozwój", rok 1922.
"Ilustrowana Republika", rok 1923.
"Głos Poranny", rok 1930.
U zbiegu ulicy Piotrkowskiej z al. Mickiewicza. To tutaj stał dom konfekcyjny Juliusza Roznera.
Wkrótce
po otwarciu filii, 19 marca 1928 roku,
w narożnym domu przy Piotrkowskiej 160 miał miejsce pożar. Straty
w lokalu Roznera okazały się niewielkie i po dwóch dniach sklep
uruchomiono ponownie.
"Łódzkie Echo Wieczorne", rok 1928.
Przy okazji tego wypadku, dzięki informacji prasowej, możemy zobaczyć jak wyglądał budynek firmy Juliusz Rozner w okresie międzywojennym.
Dawna Piotrkowska 160/162, dzisiaj.
"Republika", rok 1924.
W 1927 roku firma zamknęła sklep przy Piotrkowskiej 160.
W
kwietniu 1939 roku,
w nowo zbudowanej kamienicy przy Piotrkowskiej 133, otworzył podwoje
sklep konfekcyjny jednego z byłych wspólników, Hugo Schmechela,
pod szyldem "H.
Schmechel i Syn"
.
"Kurier Łódzki", rok 1939.
Firma posiadała również swój dom konfekcyjny w Grudziądzu.
"Ilustrowana Republika", rok 1927.
"Ilustrowana Republika", rok 1927.
"Ilustrowana Republika", rok 1927.
Nowy
dzierżawca obiektu przy Piotrkowskiej 100a, cukiernik Wawrzyniec
Gierbich,
otworzył 31 grudnia 1928 roku
elegancką cukiernię pod nazwą „Esplanada”
(oficjalnie nowa
"Esplanada",
w odróżnieniu od funkcjonującej od 1913 roku
krakowskiej "Esplanady" Stanisława
Wołkowskiego),
znaną w Łodzi ze znakomitych wyrobów cukierniczych.
Wawrzyniec Gierbich nie był nową postacią wśród łódzkich restauratorów - wraz ze wspólnikami - Józefem Idzikowskim, Janem Majczakiem i Alojzym Niteckim, prowadził restaurację z ogrodem letnim "Tivoli", przy ulicy Przejazd 1, w nowej siedzibie Zgromadzenia Majstrów Tkackich.
"Nowiny", rok 1924.
"Echo", rok 1929.
Ogródek dawnej restauracji "Tivoli".
Przeczytaj w baedekerze:
Wawrzyniec Gerbich został nowym dzierżawcą budynku w 1926 roku i już
dwa lata później we wnętrzach urządził ekskluzywną cukiernię i
kawiarnię zwaną „Esplanada”, znaną z wybornych wypieków
własnej produkcji.
W 1926 roku Gerbich, przekształcił sklep w kawiarnię i cukiernię. Remont trwał ponad dwa lata. Po jego zakończeniu nadał im wspólną nazwę „Esplanada”.
Lokal szybko stał się jednym z częściej uczęszczanych, chociażby
ze względu na położenie w centralnym punkcie ulicy
Piotrkowskiej.
"Łódzki Głos Obywatelski", rok 1938.
Wawrzyniec Gerbich prowadził cukiernię przy Piotrkowskiej jeszcze w pierwszych latach powojennych.
.png)
"Dziennik Łódzki", rok 1949.
Jednak Esplanada swoje lata świetności przeżywała w okresie międzywojennym.
"Republika", rok 1928.
"Republika", rok 1928.
"Lodzer Volkszeitung", 1928.
"Hasło Łódzkie", rok 1929.
"Ilustrowana Republika", rok 1929.
"Lodzer Tageblat", 1929.
"Najer Fołksbłat", 1929.
"Rozwój", rok 1930.
.png)
"Głos Poranny", rok 1930.
"Głos Poranny", rok 1930.
"Głos Poranny", rok 1930.
Przed
wojną było to ulubione miejsce Zofii Hertz, późniejszej
współtwórczyni paryskiej „Kultury”, która w Łodzi pracowała
w biurze notarialnym.
"Głos Poranny", rok 1931.
"Głos Poranny", rok 1932.
"Lodzer Volkszeitung", 1932.
"Głos Poranny", rok 1933.
"Głos Poranny", rok 1935.
"Głos Poranny", rok 1935.
"Głos Poranny", rok 1937.
"Głos Poranny", rok 1937.
"Głos Poranny", rok 1937.
"Głos Poranny", rok 1937.
"Głos Poranny", rok 1938.
Podczas
II
wojny światowej,
pod niemieckim zarządem, lokal zachował swoją funkcję pod tą
samą nazwą (Kaffee Esplanade).
Esplanada. Karta pocztowa z okresu okupacji niemieckiej 1939-1945.
(zbiory Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi).
Amtliches Fernsprechbuch für den Bezrik der Reichspostdirection Posen.
Teil 2: Regierungsbezirk Litzmannstadt, 1944.
(Oficjalna książka telefoniczna okręgu Poznań. Część 2: Okręg administracyjny Litzmannstadt).
Tuż
po wojnie budynek i znajdującą się w nim kawiarnię i cukiernię
przekazano Powszechnej
Spółdzielni Spożywców „Społem” w
Łodzi zmieniając jej nazwę na „Powszechna”.
W 1946 roku,
bez uprzedzenia, w nocy z 6 na 7 lipca (z niedzieli na poniedziałek),
lokal został przekształcony ponownie w sklep.
Na parterze
umieszczono
dział artykułów piśmiennych, zabawek artykułów szklanych i
naczyń oraz artykułów gospodarstwa domowego, a na drugim działy
artykułów włókienniczych, „komercyjnych” i „włókienniczych
przydziałów kartkowych” oraz obuwniczy.
"Kurier Popularny", rok 1946.
"Dziennik Łódzki", rok 1946.
"Dziennik Łódzki", rok 1946.
Dom
Towarowy PSS, zdjęcia z drugiej połowy lat 40. ubiegłego
stulecia.
Nawiązaniem
do poprzedniej funkcji była zachowana cukiernia z kilkoma stolikami,
pozostawiona na parterze.
"Głos Robotniczy", rok 1946.
"Dziennik Łódzki", rok 1949.
"Dziennik Łódzki", rok 1966.
"Dziennik Łódzki", rok 1973.
W
końcu lat 90. Ubiegłego stulecia obiekt poddano gruntownej
renowacji, z przeznaczeniem na lokal gastronomiczny nawiązujący do
tradycji tego miejsca.
To doskonały przykład architektury secesyjnej o bogatym
detalu dekoratorskim.
W
wystroju fasady dominuje efektowne okno, o miękkim koszowym łuku,
wypełnione pierwotnie belgijskimi lustrzanymi szybami. Oplata je
sztukateria o motywie wijącej się roślinności. Podobne można
zobaczyć na przykład w Berlinie, a w Polsce we Wrocławiu.
Podobna
dekoracja zdobi najwyższe piętro budynku, gdzie umieszczone jest
także godło kupców – „kaduceusz” symbol boga handlu Hermesa,
czyli skrzydlata laska opleciona wężami.
Pięknie
prezentuje się także dekoracja sztukateryjna: są to wstęgowate
elementy przypominające łodygi i liście roślin, lecz
nienaśladujące żadnego konkretnego gatunku. Takie szerokie, wijące
się linie pojawiały się w twórczości Belga Henry'ego van de
Veldego.
Piękny witraż umieszczony w suficie.
Wnętrza
dawnej Esplanady można zobaczyć w filmie „Cud purymowy”. To
właśnie tutaj, w filmowej restauracji, bohater Jan Kochanowski
(grany przez Sławomira Orzechowskiego) dowiaduje się o spadku po
bogatym wujku z Ameryki i warunku jego otrzymania, postawionym przez
krewnego. Okazuje się, że Kochanowski – zadeklarowany antysemita
– ma korzenie żydowskie i aby otrzymać spadek, musi do tych
korzeni wrócić…
Reżyseria Izabella Cywińska, scenariusz Maciej Karpiński.
(źródło fotografii:filmy fabularne, Oglądaj na TVP VOD)
Dzisiaj w dawnej Esplanadzie mieści się Bierhalle.
Restauracje Bierhalle stylizowane są na niemieckie piwiarnie.
Serwowane są tutaj wyśmienite piwa, między innymi Pils, Weizen, Marcowe, Rosalie i inne. Coś dla łódzkich piwoszy 😋
Bardzo dziękuję Panu Michałowi, pracownikowi Esplanady-Bierhalle, za umożliwienie mi wykonania zdjęć wewnątrz lokalu, za oświetlenie piętra specjalnie dla mnie i bardzo sympatyczne przyjęcie.
Budynek Esplanady jest jednym z najlepszych przykładów architektury secesyjnej w
Łodzi, w Polsce, … a nawet w Europie.
Przeczytaj
jeszcze:
Ulica Piotrkowska 100a w Łodzi. Historia posesji w latach 1824-1939. (piotrkowska-nr.pl)
muzeumsecesji.pl
Anna Rynkowska. Ulica Piotrkowska
Przewodnik po filmowej Łodzi.
Marek Szukalak. Słownik biograficzny Żydów łódzkich i z Łodzią związanych.
Piotr Machlański. Szlak ulicy Piotrkowskiej.
Joanna Podolska, Jakub Wiewiórski. Spacerownik. Łódź filmowa.
Esplanada w Łodzi – Wikipedia, wolna encyklopedia
"Tygodnik Łódzki Ilustrowany", rok 1912.
Fot. archiwalne pochodzą ze zbiorów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi
oraz stron:
Fot. współczesne Monika Czechowicz