baedeker łódzki: 06/19/24

Wystawa stała Muzeum Kinematografii w Łodzi zatytułowana „Łódź filmowa” pokazuje, jak z miasta rozrywek przełomu XIX i XX wieku, przeznaczonych dla robotników fabryk włókienniczych, Łódź stała się po zakończeniu II wojny światowej stolicą polskiego przemysłu filmowego.

Miasto atrakcji

Pierwsza część wystawy prezentuje ideę „podwójnych narodzin kina”. U schyłku XIX wieku kino było nowinką technologiczną, która w ówczesnym systemie rozrywkowym funkcjonowała równolegle z występami scenicznymi czy pokazami iluzji. Krótkie filmy wyświetlano zarówno w gabinetach osobliwości, teatrach variété, jak i w sezonowo działających przedsiębiorstwach rozrywkowych. W latach 10. XX wieku kino stało się zinstytucjonalizowaną formą rozrywki, rozpoczęła się era kinematografii, jaką znamy do dziś. Powstawały kinoteatry z regularnym repertuarem i publicznością zafascynowaną historiami ze srebrnego ekranu oraz bohaterami filmowych przygód.

Kaiser Panorama

Atmosfera ówczesnej Łodzi jako szybko rozwijającego się ośrodka, proponującego mieszkańcom dostęp do ciekawostek technicznych i artystycznych, stała się możliwa do odtworzenia na wystawie poprzez włączenie w narrację wystawy unikalnych urządzeń: aparatu „Oko” Kazimierza Prószyńskiego, kinetoskopu, latarni magicznych, zabawek optycznych i projektorów domowych. Głównym „bohaterem” tej części wystawy jest działający fotoplastikon – urządzenie do oglądania trójwymiarowych przeźroczy przez 25 osób jednocześnie. Oryginalna Kaiser-Panorama z warsztatu Augusta Fuhrmanna, wraz z odrestaurowaną szafą grającą z XIX wieku oraz innymi obiektami z epoki, stanowią kluczowe punkty tej części wystawy.

Ziemia obiecana z 1927 roku

„Łódź filmowa – miasto atrakcji” jest prezentacją praktyk spędzania wolnego czasu do 1939 roku, a jednocześnie opowieścią o ludziach tworzących bogactwo i różnorodność sytemu rozrywkowego: braciach Władysławie i Antonim Krzemińskich, Teodorze Junod i Edwardzie Vortheilu, a także o pierwszych łódzkich kinach, produkcjach filmowych i nowatorskich inicjatywach związanych z kinematografią. Jednym z takich projektów było zrealizowanie w plenerach fabrykanckiego miasta filmu Ziemia obiecana z wytwórni Sfinks w reżyserii Aleksandra Hertza (1927). Ponad dwuipółgodzinna adaptacja powieści Władysława Stanisława Reymonta do niedawna uchodziła za zaginioną, dopiero w 2002 roku badacze Jerzy Maśnicki i Kamil Stepan odnaleźli 15-minutowy fragment dzieła w archiwach Biblioteki Kongresu w Waszyngtonie. Odnaleziony fragment można obejrzeć na wystawie w Muzeum Kinematografii.

Miasto filmu

Kolejna część wystawy jest poświęcona łódzkim instytucjom filmowym utworzonym po 1945 roku, kiedy miasto na kilka dekad stało się centrum polskiej kinematografii. W Łodzi nakręcono najsłynniejsze filmowe dzieła – od Zakazanych piosenek Leonarda Buczkowskiego po oscarową Idę czy nominowaną do Oscara Zimną wojnę Pawła Pawlikowskiego, dlatego jednym z kluczowych zagadnień ekspozycyjnych stały się lokacje filmowe. Łódzkie plenery wprowadzają zwiedzających w świat HollyŁodzi, a opowieść o niej została zogniskowana wokół głównych wątków: edukacji w Szkole Filmowej, produkcji filmowej ukazanej przez pryzmat Wytwórni Filmów Fabularnych, Opus Filmu, Wytwórni Filmów Oświatowych oraz Studia Małych Form Filmowych „Se-Ma-For”. „Łódź filmowa” to także rozwój i upadek sieci łódzkich kin oraz Łódzkie Zakłady Kinotechniczne „Prexer”.

Oscar na wystawie

Tworzeniu wystawy „Łódź filmowa” towarzyszył zamysł, by zaprezentować zwiedzającym oryginalne obiekty, zarówno ze zbiorów Muzeum Kinematografii w Łodzi, jak i pozyskane od reżyserów, scenografów, operatorów, montażystów, producentów i kaskaderów filmowych lub wypożyczone od instytucji współpracujących przy realizacji ekspozycji. To m.in. scenariusze, projekty scenograficzne, kostiumy, fotosy, werki, dokumenty, kamery, a także oryginalna statuetka Oscara i inne nagrody filmowe.