GMACH SĄDU OKRĘGOWEGO I APELACYJNEGO PRZY PLACU DĄBROWSKIEGO - ŁÓDZKA SIEDZIBA TEMIDY

Po I wojnie światowej, w niepodległej już Polsce, gdy Łódź stała się stolicą dużego województwa, jednym z najbardziej prestiżowych dla miasta zadań stało się wzniesienie reprezentacyjnego gmachu sądowego (wcześniej, w czasach rosyjskich, funkcjonowali jedynie tzw. sędziowie pokoju, których biura mieściły się w wynajmowanych lokalach, a sąd okręgowy znajdował się w gubernialnym Piotrkowie Trybunalskim). Zadanie to powierzono architektowi powiatu łódzkiego Józefowi Kabanowi (po 1945 roku noszącemu nazwisko Korski). 

Józef Kaban (od 1945 roku Józef Kaban-Korski) - architekt.

Przeczytaj w baedekerze:

Józef Kaban - architekt Łodzi okresu międzywojennego. (baedekerlodz.blogspot.com)

W 1925 roku powstał projekt dużego zespołu gmachów mieszczących Sąd Okręgowy, Hipotekę i Sąd Grodzki, zajmującego teren przy placu H. Dąbrowskiego i ulicy Narutowicza, w części miasta, która w latach międzywojennych zyskiwała nowe oblicze. 

"Ilustrowana Republika", rok 1928.

"Ilustrowana Republika", rok 1928.

"Echo", rok 1929.

Z powodu koniecznych oszczędności Józef Kaban w 1927 roku opracował nową wersję tego planu. Klasyczne formy architektury z wcześniejszego projektu poddane zostały modernizacji. Ostatecznie w latach 1927-1932 wzniesiono główny budynek zespołu – gmach Sądu Okręgowego, przez lata łódzki Sąd Wojewódzki, dziś znów Sąd Okręgowy i Apelacyjny, stojący frontem do placu. Pozostałe elementy planowanego kompleksu powstały w… roku 2010.

"Głos Poranny", rok 1930.

"Hasło Łódzkie", rok 1930.

Uroczystość poświęcenia gmachu Sądu Okręgowego w Łodzi, rok 1930 
(zbiory Narodowego Archiwum Cyfrowego)

W roku 2010 powstał elegancki, będący dopełnieniem bryły zabytkowego budynku, gmach, który nie tylko wpisuje się w zabytkową tkankę dzielnicy, ale i stanowi przykład nowej jakości łódzkiej architektury. Koncepcja i plany budowy powstały w krakowskim studiu architektonicznym Wojciech Obtułowicz i Partnerzy.

Pod koniec 2010 roku nastąpiło otwarcie nowego gmachu Sądu Apelacyjnego i Okręgowego.

Ze starego do nowego budynku przeniesiony został Sąd Apelacyjny. W zwolnionych pomieszczeniach oraz w części nowego obiektu umieszczone zostały cztery wydziały Sądu Okręgowego, znajdujące się wcześniej w kamienicy przy skrzyżowaniu ul. Zielonej i Wólczańskiej.

Nowy gmach sądu ma cztery kondygnacje nadziemne i dwie podziemne. Jest połączony przewiązką z budynkiem istniejącym. Na parterze znajdują się połączone hole wejściowe obydwu sądów, a także sale rozpraw z pomieszczeniami towarzyszącymi oraz sale administracyjne ogólnego przeznaczenia.

Na piętrach zlokalizowano pomieszczenia administracyjne poszczególnych działów obydwu sądów. W garażu podziemnym znajduje się 46 stanowisk na samochody osobowe. 

Konstrukcja budynku jest żelbetowa monolityczna, ze stropami płytowymi grubości 20 cm. Dach wykonano w formie odwróconego stropodachu, z doświetlającymi oknami.

W nowym budynku znajdują się osobne szlaki komunikacyjne dla sędziów, pracowników oraz interesantów i osobne dla oskarżonych. Część podpiwniczenia została wykorzystana na podjazdy dla konwojów policyjnych.
W nowym gmachu Temidy, w którym są dwie kondygnacje podziemne i cztery naziemne, mieści się cały Sąd Apelacyjny i część Sądu Okręgowego (wydziały cywilne).

Dużym udogodnieniem dla świadków i publiczności jest to, że sale rozpraw znajdują się na jednej kondygnacji, dzięki czemu nie trzeba błądzić po całym gmachu w ich poszukiwaniu. 

Wzniesiony w latach 1927-1932 gmach sądowy swoją poważną, oszczędną w środkach architekturą, wzbudził duże uznanie i okrzyknięty został jednym z najwybitniejszych dzieł architektury polskiej lat trzydziestych. Był to okres, kiedy popularnością cieszyły się właśnie tego rodzaju dostojne, a nawet monumentalne motywy.

"Głos Poranny", rok 1930.

Długą elewację frontową budynku regularnie dzieli rytm pilastrów o oryginalnych palmowych kapitelach, a górą zamyka horyzontalny pas fryzu – w części centralnej budowli wypełnia go relief ze sceną sądu Temidy, a na osiach bocznych motyw antycznych rózg liktorskich. 

Formy klasyczne przyjęły formę zmodernizowaną, daleką od dosłowności.

Budynek ten jest jednym z najciekawszych przykładów tzw. „półmodernizmu” w architekturze polskiej okresu międzywojennego, opartego o motywy klasyczne. Dostojnością i szlachetnością zastosowanych form do dzisiaj silnie oddziałuje i jednoznacznie kojarzy się z funkcją dla jakiej powstał – ze służbą prawu i sprawiedliwości.

Los sprawił, że tuż obok, pośrodku placu Dąbrowskiego, w latach powojennych stanęło inne wybitne dzieło – gmach Teatru Wielkiego, którego współautorem (wraz ze swoim synem Witoldem Korskim i Romanem Szymborskim) był ten sam twórca, Józef Korski Kaban. Obydwa budynki stanowią ozdobę placu.

Przeczytaj jeszcze:
TEATR WIELKI W ŁODZI
Józef Kaban - architekt Łodzi okresu międzywojennego.  

źródła:

Krzysztof Stefański. Gmachy użyteczności publicznej dawnej Łodzi.

www.mm.lodz.pl
Fot. archiwalne pochodzą ze zbiorów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi
i inn.

Fot. Monika Czechowicz

MAPA GOOGLE