PIERWSZA WOJNA ŚWIATOWA – Łódź sto lat temu, październik 1915 roku

1 października

Zakłady Scheiblera ograniczają wypłacanie zasiłków postojowych jedynie dla tych robotników i majstrów, którzy przepracowali w zakładach co najmniej 15 lat. Rodziny zamieszkujące domy fabryczne zostają zwolnione z opłat czynszowych pod warunkiem dbania o dobre utrzymanie mieszkań.

Domy robotnicze zakładów Scheiblera na Księżym Młynie.

W zakładach Poznańskiego poza postojami koniecznością stają się zwolnienia, zapowiadane na rok 1916.

"Gazeta Łódzka", 30 września 1915.

"Gazeta Łódzka", 2 października 1915.

2 października

Na wniosek magistratu w sprawie przywrócenia w mieście łączności telefonicznej władze niemieckie udzielają odpowiedzi odmownej.

"Gazeta Łódzka", 3 października 1915.

Pierwsze telefony pojawiły się w Łodzi już w 1883 roku. Powstała wtedy Polska Akcyjna Spółka Telefoniczna (PAST) jako spółka skarbu państwa i szwedzkiej firmy "Cedergren". Po I wojnie światowej władze spółki zadecydowały o budowie własnej siedziby. Zakupiono działkę przy alei Kościuszki 12, a autorem projektu był Józef Kaban. Budynek spółki ukończono w latach 1927-1928. W siedzibie łódzkich telefonów zainstalowano nowoczesną centralę szwedzkiego "Ericssona", co umożliwiło rozbudowę połączeń w następnych latach. Po II wojnie światowej wygasła koncesja PAST i sieć telefoniczną oraz budynek przejęła Państwowa Poczta i Telekomunikacja, a w latach 90-tych, gdy nastąpił podział, budynek należał już tylko do Telekomunikacji Polskiej…

4 października

Wizyta generał gubernatora warszawskiego Hansa Hartwiga von Beselera rozpoczyna się paradą żołnierzy garnizonu łódzkiego na placu musztry. Gubernator udał się następnie w okolice Rzgowa, gdzie zaakceptował wybór miejsca na planowany cmentarz wojskowy z pomnikiem.

Hans Hartwig von Beseler (1850- 1921) – niemiecki wojskowy, generał pułkownik. Od sierpnia 1915 roku objął stanowisko generalnego gubernatora okupowanej przez wojska niemieckie części Królestwa Polskiego, był głównym wykonawcą niemieckiej polityki 5 listopada. W okresie od 10 kwietnia 1917 do 21 października 1918 roku pełnił funkcję naczelnego dowódcy Polskiej Siły Zbrojnej. 12 listopada tegoż roku samowolnie opuścił Warszawę, w której trwało rozbrajanie jego żołnierzy i powrócił do Niemiec. Tam stał się obiektem ataków konserwatystów i nacjonalistów, którzy zarzucali mu zbytnią pobłażliwość względem Polaków.

 "Gazeta Łódzka", 5 października 1915.

7 października

Zarząd Gminy Żydowskiej włącza do swego składu wyznaczone przez Matthiasa von Oppena (w roku 1915 pełnił funkcję szefa policji w Łodzi) „kolegium przedstawicieli gminy żydowskiej”, mające reprezentować interesy tej grupy ludności bezpośrednio przed prezydentem policji. W skład kolegium weszli: Albert Jarociński, Ezra Szykier, Ludwik Hirschberg i Tobiasz Bialer.

17 października

Paradą przed Grand Hotelem garnizon niemiecki wita nowo mianowanego gubernatora wojskowego w Łodzi, generała-lejtnanta Felixa von Bartha.

Oficerowie niemieccy przed Grand Hotelem przy ulicy Piotrkowskiej.

"Gazeta Łódzka", 18 października 1915.

Felix von Barth (1851-1931).

Po kryzysie przysięgowym i odesłaniu do dyspozycji władz Austro-Węgier Polskiego Korpusu Posiłkowego, na terenie Królestwa Polskiego pozostali tylko nieliczni legioniści, którzy łudząc się nadzieją odbudowania państwa przy pomocy mocarstw centralnych, złożyli nakazaną przysięgę. Z nich oraz z nowozaciężnych Niemcy utworzyli Polską Siłę Zbrojną (Polnische Wehrmacht). Była to formacja bardzo słaba liczebnie, 12 listopada 1917 roku liczyła zaledwie 139 oficerów i 2636 szeregowych. Początkowo tworzyły ją kursy wyszkolenia piechoty nr 1,2 i 3, kawalerii, artylerii, saperów i taborów. Podlegały one Inspektorowi Kursów Wyszkolenia płk. Henrykowi Minkiewiczowi. Natomiast Inspektorowi Szkół Piechoty (płk Leon Berbecki) podporządkowano szkoły: podoficerską i podchorążych. Istniała też żandarmeria polowa i stacja zborna w Warszawie. Władzą zwierzchnią owych inspektorów była Inspekcja Wyszkolenia przy Naczelnym Wodzu Wojsk Polskich, bezpośrednio podległa Naczelnemu Wodzowi Polskiej siły Zbrojnej, a zarazem generał-gubernatorowi ziem Królestwa Polskiego, okupowanych przez Niemców, gen. płk. Hansowi von Beselerowi. Na czele jej stał gen. Felix von Barth.

22 października

Obchody 500-lecia panowania domu Hohenzollernów połączone zostają z urodzinami cesarzowej Augusty Wiktorii. Budynki administracyjne Łodzi oraz dachy wagonów tramwajowych zostają przystrojone niemieckimi flagami. Przed Grand Hotelem nastąpiła uroczysta zmiana warty oraz odbył się koncert orkiestry wojskowej.

Augusta Wiktoria Friederike Luise Feodora Jenny von Schleswig-Holstein-Sonderburg-Augustenburg (1858- 1921) – królowa Prus i cesarzowa niemiecka,  żona Wilhelma II, ostatniego władcy Prus i Niemiec.

Niemiecka orkiestra wojskowa pod Grand Hotelem w Łodzi.

"Gazeta Łódzka", 23 października 1915.

23 października

Na ulicy Krótkiej rozpoczyna się wymiana bruku drewnianego na kostkę z ciosanego kamienia. Ta śródmiejska ulica nosiła nazwę Krótka od 1827 roku, a w 1915 została przemianowana na Kurzestrasse, w latach 1918–1920 na planie była zaznaczana znów jako Krótka. W 1920 roku zyskała patrona Romualda Traugutta. W 1940 roku zmieniono go na Herbert Norkus Strasse, a później na Strasse der 8 Armee. W 1945 roku ulica odzyskała międzywojennego patrona. Dzisiaj ulica Traugutta zmieniła się w  podwórzec, czy inaczej woonerf.

Wizualizacja ze strony http://www.skyscrapercity.com/

"Gazeta Łódzka", 24 października 1915.

26 października

Od tego dnia działa nowoczesne oświetlenie w centrum Pabianic, zasilane z nowej turbiny elektrycznej w zakładach Feliksa Kruschego. Prąd popłynął również do licznej grupy odbiorców indywidualnych, którzy zgodzili się na założenie instalacji elektrycznej.

Syn przedsiębiorcy Hermana Kruschego — Feliks Krusche (1872-1939), urodzony w Pabianicach.

Zakłady "Krusche i Ender".

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy na rok 1912.

29 października

Z powodu epidemii tyfusu prezydent policji Matthias von Oppen wprowadza zakaz wjazdu i wyjazdu z Aleksandrowa. Miasto otoczone jest kordonem posterunków policyjnych. Tramwaje dojeżdżają do Kochanówki. Kwarantannę zakończono 28 grudnia.

Krańcówka tramwajowa linii 44, Aleksandrów Łódzki -  rok 1915.

31 października

Przywrócenie możliwości swobodnego korzystania przez osoby cywilne z głównej sali restauracyjnej Grand Hotelu…

Fot. współczesne Monika Czechowicz

Fot. archiwalne ze stron:

http://peoplecheck.de

http://bs.net.pl/wywiady/dawno-temu-w-pabianicach-opowiesc-o-pa-co-banku

http://www.pabianiciana.pl/

http://um.pabianice.pl/

http://fotopolska.eu/

http://www.lodzianin.pl/ 
oraz ze zbiorów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi

Przeczytaj jeszcze:
CMENTARZ WOJENNY - STARA GADKA
Hotel „Fabryka Wełny” w Pabianicach. Nowe życie Fabryki rodziny Baruchów.
POCZĄTEK I WOJNY ŚWIATOWEJ W ŁODZI: sami swoi..?
ŁÓDŹ - PIERWSZE DNI PIERWSZEJ WOJNY
PIERWSZA WOJNA ŚWIATOWA - Gumilow w Operacji Łódzkiej
PIERWSZA WOJNA ŚWIATOWA - uroczyste nabożeństwa i... pożegnania
PIERWSZE DNI PIERWSZEJ WOJNY - patriotyczna manifestacja ludności żydowskiej w Łodzi
ŁÓDŹ 1914 - przygotowania ludności do życia w warunkach wojennych i ... miejskie bony pieniężne
PIERWSZA WOJNA ŚWIATOWA - KOMITET POMOCY BIEDNYM
PIERWSZA WOJNA ŚWIATOWA W ŁODZI - RADA CZTARNASTU i MILICJA OBYWATELSKA
Operacja łódzka - wielka bitwa manewrowa I wojny światowej
100-lecie Bitwy pod Łodzią
Łódź 1914 - początek okupacji
PIERWSZA WOJNA ŚWIATOWA – początek 1915 roku, czyli Łódź sto lat temu…
I WOJNA ŚWIATOWA - Cesarz Wilhelm II z krótką wizytą w… Łodzi
PIERWSZA WOJNA ŚWIATOWA – wiosna 1915 roku i… akcja zagonkowa w Łodzi
Łódź 100 lat temu – lato 1915 roku.
PIERWSZA WOJNA ŚWIATOWA – lato 1915 roku, czyli Łódź sto lat temu
MIASTO BAŁUTY - 100. ROCZNICA PRZYŁĄCZENIA BAŁUT DO ŁODZI

źródła: 

Krzysztof R. Kowalczyński. Łódź 1915-1918. Czas głodu i nadziei.

Dariusz Kędzierski. Ulice Łodzi.

Wiktor Krzysztof Cygan. http://mazowsze.hist.pl/

BAEDEKER POLECA:

Krzysztof R. Kowalczyński. Łódź 1915-1918. Czas głodu i nadziei.

Książka omawia interesujący, lecz mało znany okres historii Łodzi i losy jej mieszkańców w czasie I wojny światowej. Autor opisuje życie łodzian od momentu zajęcia miasta przez oddziały armii niemieckiej do ostatnich dni okupacji. Ten niemal czteroletni okres pozostawił głęboki ślad w historii miasta. Informacje zawarte w książce przedstawione zostały w formie kalendarium, uzupełnionego opisami najważniejszych wydarzeń. Publikacja wypełnia lukę w dostępnych opracowaniach dotyczących historii Łodzi (…)

Autor opisuje również codzienność mieszkańców, którzy mimo okupacji starali się normalnie żyć.

Tego samego autora:

Krzysztof R. Kowalczyński. Łódź 1914. Kronika oblężonego miasta.

Autor opisuje wydarzenia, które miały miejsce w Łodzi na początku tzw. wielkiej wojny.

Książka stanowi chronologicznie uporządkowany zapis życia mieszkańców w czasie, gdy Łódź i jej okolice przez ponad cztery miesiące były polem zaciętych walk między armiami ówczesnych potęg europejskich. Dzięki przeniesieniu do Kroniki charakterystycznych pojęć, lokalnej anegdoty, zachowaniu pewnych cech języka oraz specyficznej atmosfery wielokulturowego miasta czytelnik może obserwować wydarzenia dziejące się wówczas w Europie oraz samym mieście oczami przeciętnego odbiorcy ówczesnej łódzkiej prasy i bywalca łódzkich kawiarni. Książka jest źródłem wiedzy o życiu miasta w 1914 roku, przypomina zapomniane fakty, wskazuje bezpodstawność wielu narosłych mitów i stereotypowych pojęć, dotyczących tego okresu w historii Łodzi i jej mieszkańców.

A baedeker zachęca:

CZYTAJMY KSIĄŻKI O ŁODZI!