Sport
atletyczny (zapasy i dźwiganie ciężarów) dotarł do Łodzi u schyłku XIX wieku.
Popisy mocarzy, zmagających się z ciężarami bądź w wręcz, były głównymi
punktami programu licznych cyrków przyjeżdżających do Łodzi.
"Rozwój", rok 1909.
"Rozwój", rok 1913.
"Gazeta Łódzka", rok 1914.
"Rozwój", rok 1920.
Walki zapaśnicze i popisy siłowe cieszyły się dużym zainteresowaniem łodzian, stąd podejmowane były próby własnych
umiejętności przez członków już istniejących stowarzyszeń sportowych.
Prekursorami
łódzkiego atletyzmu byli członkowie III Oddziału Straży Ogniowej przy ulicy
Mikołajewskiej 54 (dzisiaj ulica Sienkiewicza), którzy już od połowy 1896 roku,
obok gimnastyki, współzawodniczyli między sobą w dźwiganiu ciężarów i walkach
francuskich (zapaśniczych). Kontynuowali tę formę uprawiania sportu w założonym
przez siebie w 1907 roku Łódzkim Stowarzyszeniu Gimnastycznym „Kraft” (Lodzer
Turn-Verein „Kraft). Sport atletyczny był uprawiany wyłącznie w utworzonym w
lipcu 1910 roku Łódzkim Stowarzyszeniu Atletów (Lodzer Athleten-Verein) z
siedzibą przy ulicy Mikołajewskiej 40.
"Republika", reklama cyrku z 1925 roku.
"Republika", rok 1925.
Najsławniejszy polski atleta Władysław Pytlasiński popisywał się w cyrku Cinisellego.
Mistrz zapasów - Władysław Pytlasiński. Od jego nazwiska pochodzi "Memoriał Pytlasińskiego".
Później Pytlasińskiego zastąpił na arenach cyrkowych, znany na obu półkulach świata niezwyciężony zapaśnik Zbyszko (Stanisław) Cyganiewicz.
Dziennik Urzędowy Komisariatu Ludowego m. Łodzi, rok 1919.
"Rozwój", 1921.
"Rozwój", rok 1914.
"Rozwój", rok 1914.
Wśród
łódzkich atletów okresu zaborów szczególne sukcesy osiągnęli: Hugo Müller,
który reprezentował barwy Rosji na mistrzostwach Europy w 1912 roku, gdzie
wywalczył I miejsce w zapasach w wadze piórkowej, oraz Wilhelm Dekert –
wielokrotny mistrz Łodzi w amatorskich walkach wolnych (zapasach) w ringu w
latach 1907-1911.
Kalendarz Informator na rok 1923.
Do
polskich stowarzyszeń sportowych Łodzi okresu zaborów atletyka dotarła
stosunkowo późno. Dopiero z chwilą zamieszkania w Łodzi w 1913 roku Władysława
Pytlasińskiego – byłego zawodowego mistrza świata w walkach francuskich (w
zapasach) z 1900 i 1904 roku – utworzona została w Towarzystwie Zwolenników
Sportu grupa ciężkoatletów.
Władysław
Pytlasiński, zapaśnik, trener. Ok.1930
- 1933.
Obok
propagowania sportów ciężkoatletycznych, Władysław Pytlasiński utworzył w TWS
grupę gimnastyki higieniczno-leczniczej dla osób starszych, w której również
preferowano ćwiczenia siłowe, ale pod ścisłym nadzorem lekarzy.
Prezentacja zapaśników na arenie Cyrku Warszawskiego. Po prawej znany
zapaśnik Władysław Pytlasiński, rok 1931.
"Rozwój", rok 1929.
"Express Wieczorny Ilustrowany", rok 1928.
"Express Wieczorny Ilustrowany", rok 1928.
"Ilustrowana Republika", rok 1930.
"Ilustrowana Republika", rok 1930.
W
okresie międzywojennym sport atletyczny cieszył się w Łodzi dużym
zainteresowaniem – zwłaszcza w środowisku młodzieży robotniczej.
"Rozwój", rok 1929.
Silne sekcje
atletyczne zostały utworzone początkowo w Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół” i
Łódzkim Towarzystwie Gimnastycznym „Siła” oraz Żydowskim Towarzystwie
Gimnastyczno-Sportowym „Bar-Kochba”.
"Rozwój", rok 1928.
Pokaz
gimnastyczny Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół". Członkowie
Towarzystwa podczas wykonywania akrobacji gimnastycznych. Ok.1919
– 1925.
"Express Wieczorny Ilustrowany", rok 1928.
"Głos Poranny", rok 1930.
Od
początku lat trzydziestych atletyka była wręcz dominującym sportem w nowo
założonych fabrycznych klubach sportowych: KS „Wima”, KS „IKP”, KP
„Zjednoczone” oraz w jednosekcyjnym Polskim Towarzystwie Sportowym „Unja”.
"Głos Poranny", rok 1930.
Łącznie do 1939 roku w łódzkich stowarzyszeniach sportowych utworzonych zostało
19 sekcji atletycznych. Koordynatorem życia atletycznego w mieście był,
założony w 1926 roku Łódzki Okręgowy Związek Atletyczny.
Funkcję
prezesów zarządu ŁOZA pełnili: Oskar Dressler (1926-1930), Stefan Kopczyński
(1933-1936), Aleksy Rżewski (1936-1938) oraz Stanisław Malinowski – w 1939
roku.
Mistrzostwa
Polski w zapasach w Łodzi. Prezes Łódzkiego Okręgowego Związku Atletycznego Stefan
Kopczyński dekoruje zapaśników. 1934.
"Głos Poranny", rok 1930.
"Głos Poranny", rok 1930.
Wyróżniającymi
się ciężkoatletami Łodzi międzywojennej byli między innymi mistrzowie Polski: w
dźwiganiu ciężarów Boruch Winnykamień, Leon Sztern, Juda Minc oraz Majer
Weingarten (wszyscy z Żydowskiego Towarzystwa Sportowo-Gimnastycznego
„Bar-Kochba”) oraz Tomasz Łaźny z
Łódzkiego Towarzystwa Gimnastycznego „Siła”; w walkach francuskich
(zapasach): Erwin Hinc, Bruno Cymmer (obaj z Klubu Sportowego „Wima”) oraz
Karol Jakubowski i Bolesław Ślickowski (obaj z Klubu Sportowego „IKP”).
"Głos Poranny", rok 1930.
"Głos Poranny", tok 1935.
"Głos Poranny", 1 czerwca 1939.
Wybuch
II wojny światowej spowodował całkowite zawieszenie działalności łódzkich
stowarzyszeń i organizacji sportowych – zwłaszcza klubów polskich i żydowskich.
Klęska
wrześniowa 1939 roku zapoczątkowała kilkuletni, brzemienny w skutki, okres
okupacji hitlerowskiej. Dekret Hitlera z 8 października 1939 roku spowodował
przyłączenie do Niemiec całych połaci zachodnich ziem Polski – w tym również
większości województwa łódzkiego, z Łodzią włącznie. Głównym celem
eksterminacyjnej polityki okupanta na ziemiach wcielonych do III Rzeszy było
możliwie szybkie ich zniemczenie. Pierwsze tygodnie okupacji to okres władzy
tzw. zarządu wojskowego. W tym czasie nastąpiła fala aresztowań i egzekucji w
ramach tzw. oczyszczania terenu z wrogich elementów. Objęły one zwłaszcza
środowisko polskiej inteligencji, a wśród nich również wielu organizatorów i
uczestników ruchu sportowego Łodzi lat międzywojennych. Według wcześniej
sporządzonych list proskrypcyjnych, władze okupacyjne eliminowały – drogą
aresztowań, wysiedleń, zsyłek do obozów koncentracyjnych czy egzekucji –
najbardziej zaangażowanych patriotycznie i politycznie członków i działaczy
polskich stowarzyszeń sportowych Łodzi.
Skutki
represji dotknęły między innymi Aleksego Rżewskiego, byłego prezydenta Łodzi,
prezesa zarządu Łódzkiego Okręgowego Związku Gier Sportowych (1928-1930),
prezesa zarządu Łódzkiego Okręgowego Związku Atletycznego (1936-1937),
przewodniczącego Komitetu WF i PW – został rozstrzelany w listopadzie 1939 roku
(…)
Aleksy
Rżewski, prezydent Łodzi, prezes zarządu Łódzkiego Okręgowego Związku
Atletycznego.
Eksterminacyjna
polityka okupanta dotknęła również młodzież narodowości polskiej. Już w grudniu
1939 roku zamknięto w Łodzi wszystkie polskie szkoły, uległy likwidacji wszystkie
instytucje kulturalne i oświatowe. (…) Młodzieży polskiej zakazano korzystania
z urządzeń sportowych, jazdy na rowerach, kąpieli oraz uprawiania sportu w
jakiejkolwiek postaci.
Źródło:
Andrzej
Bogusz. Dawna Łódź sportowa 1824-1939.
"Rozwój", rok 1914.
Fot.
pochodzą ze zbiorów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi oraz Narodowego
Archiwum Cyfrowego (NAC).
Przeczytaj
jeszcze: