baedeker łódzki: 11/11/17

Przy ulicy Karolewskiej 41, w zachowanych do dziś budynkach miało w okresie międzywojennym swoją siedzibę Łódzkie Przedsiębiorstwo Budowlane "Nestler i Ferrenbach". Spółka ta powstała w roku 1897 (inne źródła podają rok 1899). Jej właścicielami byli Robert Nestler i Henryk Ferrenbach.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1900.

Pierwsza siedziba firmy znajdowała się przy ulicy Podleśnej 17 (dzisiaj ulica Marii Skłodowskiej-Curie).

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1900.

Nestlerowie byli rodziną budowniczych i architektów (ojca, synów i wnuków) pracujących w Łodzi.

Zacznijmy od nestora.

Robert Karol Nestler urodził się w 1817 roku w Rachenau k. Löbau w Saksonii. Był budowniczym, współzałożycielem jednej z najważniejszych firm budowlanych w Łodzi.

W młodości wyjechał do Ameryki, ale szybko powrócił do Niemiec. Jako majster budowlany pracował od 1841 roku. W 1859 roku przybył do Łodzi. W 1860 roku rozpoczął budowę kościoła katolickiego św. Jakuba, późniejszego Podwyższenia Krzyża Świętego, przy ul. Dzikiej (Mikołajewskiej, obecnie ulica H. Sienkiewicza) według projektu Franciszka Tournelle'a, którą nadzorował jego brat Wilhelm, określany jako technik. W latach 1864-1868 pełnił funkcję starszego cechu murarzy (w latach 1873-1878 obowiązki te pełnił Wilhelm Nestler).

W 1864 roku został zapisany w Księgach Ludności Stałej miasta Łodzi jako jedyny architekt mieszkający w Łodzi we własnym domu przy Przejazd 15 (obecnie ulicy J. Tuwima), na posesji, którą później kupił budowniczy Otto Gehlig.

Dom Otto Gehliga, Przejazd 15 (dzisiaj ulica Tuwima).

Fotografia archiwalna Włodzimierza Pfeiffera z 1938 roku (Łódzkie Archiwum Państwowe,
Archiwum W. Pfeiffera, sygn. 760).

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1901.

Robert Nestler wybudował jeszcze inne obiekty sakralne różnych wyznań:

- w latach 1880–1864 prawosławną cerkiew pw. św. Aleksandra Newskiego według projektu Hilarego Majewskiego,

- w latach 1880–1884 kościół ewangelicki pw. św. Jana Ewangelisty (obecnie katolicki oo. jezuitów) według planów Louisa (Ludwika, Ludwiga) Schreibera przy ulicy Dzikiej, później Mikołajewskiej (obecnie ulica H. Sienkiewicza), a w 1885 zbudował obok dom parafialny według projektu Hilarego Majewskiego,

- w latach 1894–1896 cerkiew garnizonową pw. św. Aleksego przy ulicy Ekaterynburskiej – według projektu Franciszka Chełmińskiego – obecnie katolicki kościół garnizonowy pw. św. Jerzego przy ulicy św. Jerzego.

- w latach 1880-1882 kościół baptystów przy ulicy Nawrot , według projektu Edwarda Creutzburga.

Karol Robert Nestler zmarł w 1905 roku w Łodzi.

"Rozwój", rok 1905.

Karol Robert „syn” naukę rzemiosła rozpoczął w 1888 u swojego mistrza Henryka Ferrenbacha, egzamin czeladniczy zdał 7 marca 1891 roku, a mistrzowski 24 kwietnia 1896. Był współwłaścicielem firmy.

Henryk Ferrenbach był majstrem budowlanym. Urodził się ok. 1853 roku, najprawdopodobniej w Brietz k. Salzwedel. Przybył do Łodzi w 1877 roku z wioski Brietz w Saksonii-Anhalt. Po dziesięciu latach założył z Robertem Nestlerem firmę budowlaną, mieszczącą się przy ulicy Podleśnej 17.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1905.

Henryk Ferrenbach w 1898 roku został powołany do tzw. komitetu ściślejszego, budowy czwartego kościoła katolickiego w Łodzi (obecnie archikatedra św. Stanisława Kostki), wykonał na zlecenie Komitetu Budowy wstępne kosztorysy nagrodzonych projektów konkursowych świątyni. W 1906 roku wszedł w skład jury oceniającego projekty szkicowe kościoła ewangelicko-augburskiego św. Mateusza. Wchodził też w skład komisji budowlanej Towarzystwa Kredytowego Miejskiego dokonującej szacunku domów, współpracował z Paulem Riebensahmem przy projekcie kościoła św. Anny (w roku 1902), ale jego dorobek związany jest głównie z wieloletnią działalnością firmy "Nestler i Ferrenbach".

Siedziba przedsiębiorstwa znajdowała się przy ulicy Podleśnej 17, a w okresie międzywojennym przy Karolewskiej 41.

Informator m. Łodzi i województwa łódzkiego, rok 1923.

Działalność Roberta Nestlera kontynuowali prowadzący firmę synowie: (Karol) Robert (urodzony w 1871 roku) oraz Gustaw (urodzony w 1871 roku). Pierwszy z nich w 1901 roku został powołany do komitetu budowy trzeciego kościoła ewangelicko-augsburskiego w Łodzi (kościół św. Mateusza), wziął także udział, obok Paula (Pawła) Riebenshama i Johannesa Wende, w zamkniętym konkursie na jego szkicowy projekt w latach 1905-1906. Obydwaj wchodzili w skład komisji technicznej badającej okoliczności wypadku na budowie pałacu Roberta Steinerta (później R. W. Schweikerta), przy ulicy Piotrkowskiej 162/264 – Karol jako mistrz murarski, a Gustaw jako ciesielski.

W 1903 roku firma prezentowała swoje prace na Wystawie Artystów Łódzkich.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1910.

W 1915 roku, w trakcie działań wojennych I wojny światowej, zginął syn Henryka Ferrenbacha, Walter.

"Gazeta Łódzka", rok 1915.

Na przełomie XIX i XX wieku firma "Nestler i Ferrenbach" wybudowała wiele ważnych gmachów w mieście, działała aktywnie w latach międzywojennych.

Do ważniejszych obiektów wybudowanych przez firmę w latach 1898–1910 zalicza się m.in.:

- hale targowe, tak zwane hale Tanfaniego przy ulicy Bazarowej (1898). Budynek już nie istnieje.

- kościół katolicki pw. św. Wojciecha w Chojnach Starych (1902), według projektu Józefa Piusa Dziekońskiego – obecnie w granicach miasta, przy ulicy Rzgowskiej i ulicy św. Wojciecha,

- gmach Szkoły Przemysłowej przy ul. Pańskiej (obecnie ulica S. Żeromskiego 115), 1900–1902 – według projektu Piotra Brukalskiego,

- urządzenie wnętrz kawiarni „Bristol” w Grand Hotelu, 1903 – według projektu Gustawa Landau-Gutentegera,

- Niemieckie Gimnazjum Reformowane przy ulicy Nowo-Spacerowej, róg Rozwadowskiej (dzisiaj al. Kościuszki/ Zamenhofa) -1907-1910 (1911), według projektu Otto Hernrringa.

- szpital dziecięcy Anny Marii (1904–1905) przy ulicy Rokicińskiej według projektu Paula Riebensahma, (obecnie szpital dziecięcy im. Janusza Korczaka przy al. J. Piłsudskiego) -

oraz:

- kościół katolicki św. Anny na Zarzewie (1904–1905), według projektu Paula Riebensahma przy udziale Henryka Ferrenbacha,

Willa własna Roberta Nestlera syna, przy ulicy Łąkowej 13 (ok. 1905-1910).

... i inne.

W latach 1923–1937 przy ulicy Karolewskiej 41 nadal działało „Przedsiębiorstwo budowlane Nestler i Ferrenbach – właściciel Robert Nestler i S-ka”, a od 1938 kierowali nim wnukowie: Karol Robert Nestler i Hans Robert Nestler, a Karol Gustaw Nestler był prokurentem. Wykonywali różne prace budowlane i ciesielskie, zatrudniali 150 robotników i 5 techników. Zakład rozpościerał się na terenie 1,38 ha.

Podręczny Rejestr Handlowy, rok 1926.

W latach międzywojennych firma wykonywała między innymi prace przy przebudowie pałacu Jakuba Hertza przy al. Kościuszki 4 na siedzibę Izby Handlowo-Przemysłowej (rok 1930), według projektu Mariana Lalewicza.

"Głos Poranny", rok 1934.

Nie ma żadnych wiadomości o istnieniu firmy podczas II wojny światowej i po wojnie. W budynkach funkcjonowała inna firma budowlana.

"Dziennik Łódzki", rok 1945.

Firma "Nestler i Ferrenbach" to już historia, ale pozostało po niej do dziś wiele obiektów, które wybudowała.

Po II wojnie światowej w budynku znajdowała się siedziba dyrekcji Urzędu Celnego w Łodzi. Została gruntowanie wyremontowana w 2004 roku. Przebudowano ją z myślą o ośrodku informatycznym. Dziś to miejsce łódzkiego Centrum Informatycznego Służby Celnej.

Źródła:

Jacek Strzałkowski. Architekci i budowniczowie w Łodzi do 1944 roku.

Krzysztof Stefański. Ludzie, którzy zbudowali Łódź. Leksykon architektów i budowniczych miasta (do 1939 roku).

Polska Niezwykła http://www.polskaniezwykla.pl