baedeker łódzki: 08/02/19

W 1841 roku przybyły z Czech tkacz, Georg Hawel objął teren dzisiejszej działki pod numerem 53, zobowiązując się przy tym prowadzić tutaj tkalnię wyrobów bawełnianych i postawić drewniany dom. W 1867 roku Hawel sprzedał nieruchomość Franciszkowi Hillerowi, który był wówczas właścicielem graniczącej działki pod numerem 51.

"Dziennik Łódzki", rok 1884.

- dawna numeracja ulicy Piotrkowskiej - 783, to dzisiaj numer 53 -

przeczytaj w baedekerze:

NUMERACJA ULICY PIOTRKOWSKIEJ (baedekerlodz.blogspot.com)

"Dziennik Łódzki", rok 1885.

Okazała kamienica, którą możemy dzisiaj podziwiać powstała ok.1885 roku, na terenie który od Hillera odkupił Herman Konstadt.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1901.

Jest to jedna z najelegantszych kamienic miasta. Wzniesiona według projektu Juliusza Junga w stylu eklektycznym, nawiązuje do pełnego wdzięku renesansu francuskiego.

Wyróżniającym się elementem fasady jest ryzalit. Podtrzymują go dwaj atlanci.

Przeczytaj w baedekerze:

A jak ATLANT

Górne partie zdobią kariatydy.

... całość wieńczy wysoki czteroboczny hełm z dekoracyjnie potraktowaną lukarną.

Dekoracyjny charakter podkreślają jońskie kolumny w narożnikach oraz hermy męskie i żeńskie dzielące duże okna wykuszu.

Bogata dekoracja kamienicy utrzymana jest w konwencji renesansu francuskiego. Również wysoki mansardowy dach oraz żeliwna balustrada na kalenicy odwołują się do tych wzorów.

Herman Konstadt w kamienicy umieścił siedzibę swojej firmy, która między innymi zajmowała się pośredniczeniem w handlu wyrobami pabianickiej firmy włókienniczej "Krusche i Ender", co zapewniało mu wysokie dochody. Ponadto pomieszczenia na parterze właściciel wydzierżawił przedstwicielstwu moskiewskiego Towarzystwa Handlu Herbatą K. i S. Popowych oraz rosyjskiej firmie Petersburskiego Towarzystwa "Skorochód", oferujący 15 tysięcy par butów na każdą kieszeń i okazję, i miejscowej firmie "Hirszberg i Birnbaum".

"Rozwój", rok 1911.

Informator handlowo-przemysłowy, rok 1912.

Petersburska firma zamieszczała w łódzkiej prasie wyjątkowo atrakcyjne reklamy, poniżej jeszcze kilka:

"Rozwój", rok 1903.

"Goniec Łódzki", rok 1904.

"Goniec Łódzki", rok 1905.

"Rozwój", rok 1905.

Mieścił się tu także skład i sklep z obuwiem należący do Franciszka Grędzińskiego:

"Republika", rok 1923.

"Ilustrowana Republika", rok 1925.

"Ilustrowana Republika", rok 1926.

"Głos Poranny", rok 1930.

"Głos Poranny", rok 1931.

W sklepie Grędzińskiego i w kilku innych, znajdujących się przy ulicy Piotrkowskiej sprzedawał krajowe obuwie Alfred Heine.

"Głos Poranny", rok 1930.

Właściciel kamienicy przy Piotrkowskiej 53 Herman Konstadt (Konsztadt, Konsztat)

– przemysłowiec, finansista, filantrop.

Urodził się w 1835 roku w Sieradzu, był synem Mojżesza, miejscowego kupca. Uzyskał staranne wychowanie domowe i podstawy wiedzy ekonomicznej. Prawdopodobnie w Łasku otworzył sklep z wyrobami „łokciowymi” i został członkiem tamtejszego zgromadzenia kupieckiego. Nie wiadomo kiedy przybył do Łodzi i zamieszkał w rewirze żydowskim. W 1859 roku do spółki z zamożnym kupcem Jakubem Dobranickim nabył od Józefa Pankiewicza browar wraz z szynkiem, graniczący ze stawem miejskim.

W połowie lat 60. XIX stulecia, wspólnicy postawili przy ulicy Nowomiejskiej 232 (później 19, obecnie fragment Parku Staromiejskiego między ulicami Północną i Podrzeczną) okazały budynek, w którym znalazł swoją siedzibę dom handlowy „J. Dobranicki i Konstadt”. Firma pośredniczyła na zasadzie komisu w zbycie wyrobów włókienniczych miejscowych przedsiębiorstw, reprezentując równocześnie interesy innych firm handlowych.

Fragment Parku Staromiejskiego widziany od ulicy Nowomiejskiej, w tej okolicy stały budynki firmy "J. Dobranicki i Konstadt".

Na przełomie lat 60. i 70. wspólnicy posiadali ręczną tkalnię, zatrudniającą kilkudziesięciu pracowników. Około 1873 roku Dobranicki i Konstadt zostali komisantami zakładów włókienniczych Ludwika Geyera, sprzedając część produkcji we własnej sieci handlowej lub za pośrednictwem związanych umowami hurtowników w wielu miastach kraju i na niezwykle chłonnym rynku rosyjskim. Wkrótce podobną ofertę przyjęli od firmy "Krusche i Ender" w Pabianicach.

Dawna fabryka "Krusche i Ender" w Pabianicach

"Tydzień", rok 1890.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1912.

W marcu 1883 roku Jakub Dobranicki wystąpił ze spółki i dom handlowy został rozwiązany. Po dokonaniu podziału majątku Konstadt został wyłącznym komisantem zakładów "Krusche i Ender", co zapewniało mu wysokie dochody. W miejscu parterowego drewniaka przy ulicy Piotrkowskiej 53, nabytego w marcu 1884 roku wystawił dwupiętrowy reprezentacyjny gmach o bogatej dekoracji architektonicznej.

W małżeństwie z Miną (Minle) Dobrzyńską, córką kupca włocławskiego Dawida – Herman dzieci nie miał. Ogromny majątek pozwolił mu na szeroko zakrojoną działalność społeczną i filantropijną (czytaj TUTAJ).

Konstadt był zastępcą radnego Rady Miejskiej (rok 1861), radnym Rady Miejskiej(1863-1869), wreszcie radnym honorowym Magistratu m. Łodzi (1873-1895), jednym z sygnatariuszy adresu dziękczynnego, jaki złożyli na ręce naczelnika wojennego Łodzi Aleksandra von Broemsena w końcu 1863 roku łódzcy kupcy i przemysłowcy. Wchodził w skład komitetu nadzorującego budowę parku miejskiego, zakładanego obok dworca Drogi Żelaznej Fabryczno-Łódzkiej. Był jednym z założycieli i członkiem Towarzystwa Kredytowego m. Łodzi (1872), Banku Handlowego w Łodzi (1872), członkiem zarządu Straży Ogniowej oraz uczestnikiem różnych przedsięwzięć o charakterze filantropijnym i społecznym.

Gmach Towarzystwa Kredytowego m. Łodzi

Jednodniówka "Dzień ubogich w Łodzi", 17 września 1911.

Konstadt wspierał finansowo działalność szpitala Czerwonego Krzyża i Tymczasowego Szpitala Starozakonnych przy ulicy Drewnowskiej, sfinansował z własnych środków znaczną część kosztów budowy pawilonu na 30 łóżek przy Szpitalu św. Aleksandra (1885) i Żydowskiego Szpitala im. małżonków Izraela i Leony Poznańskich przy ulicy Nowo-Targowej (dzisiaj Sterlinga).

Jednodniówka "Dzień ubogich w Łodzi", 17 września 1911.

Dawny szpital im. małżonków Poznańskich, dziś im. dr Seweryna Sterlinga.

Jednodniówka "Dzień ubogich w Łodzi", 17 września 1911.

Herman Konstadt wchodził w skład zarządu Komitetu Wsparcia Biednych (1877). Był członkiem komitetu budowy i wiceprzewodniczącym Komitetu Synagogi na rogu ulic Spacerowej (al. Tadeusza Kościuszki) i Zielonej, wspierał finansowo budowę cerkwi prawosławnej pod wezwaniem św. Aleksandra Newskiego w Łodzi (1884).

Wielka Synagoga Reformowana przy ulicy Spacerowej

(dziś al. Kościuszki, synagoga została podpalona przez Niemców w nocy z 10 na 11 listopada 1939 roku i rozebrana w 1940 roku. Synagoga nie została odbudowana po wojnie, na jej miejscu znajduje się parking)

Cerkiew św. Aleksandra Newskiego

W latach 1865-1895 Herman Konstadt był kuratorem łódzkich żydowskich szkół powszechnych i opiekunem szkoły przy ulicy Solnej 1, dla której wybudował salę gimnastyczną i przez 13 lat płacił pensje nauczycielom gimnastyki i śpiewu.

Jednodniówka "Dzień ubogich w Łodzi", 17 września 1911.

W 1889 roku na terenie posesji przy ulicy Średniej (dziś Pomorskiej) 54, nabytej wraz z dwupiętrowym budynkiem od Jerzego Moessa, Konstadt wzniósł jednopiętrową oficynę. Obiekt przystosowano do pełnienia funkcji przytułku (statut fundacji „Dom Ubogich” został zatwierdzony w 1893 roku). Rozbudowany w dwudziestoleciu międzywojennym obiekt liczył w 1937 roku 260 łóżek.

"Rozwój", rok 1898.

Po śmierci fundatora egzekutorzy jego testamentu doprowadzili do utworzenia tzw. funduszu wieczystego (1896) i Fundacji im. małżonków Konstadtów utworzonej w październiku 1899 roku.

"Rozwój", rok 1898.

W ramach fundacji Konstadtów powstały:

Żydowska Męska Szkoła Powszechna im. małżonków Hermana i Miny Konstadt przy ulicy Zawadzkiej 42 (dzisiaj Prochnika), rok 1900.

Żydowski Szpital dla Dzieci im. Konstadtów w Łodzi (1914), przekształcony później na Szpital dla chorych tyfusowych w Radogoszczu (szpital im. Konstadtów), a następnie (rok 1912) na Publiczny Szpital Miejski w Radogoszczu.

Jednodniówka "Dzień ubogich w Łodzi", 17 września 1911.

Herman Konstadt był kawalerem orderów św. Anny i św. Stanisława. Zmarł 20 października 1895 roku i spoczywa w głównej alei cmentarza przy ulicy Brackiej.

Grobowiec rodziny Konstadtów zaprojektowany przez Antoniego Urbanowskiego (czytaj TUTAJ).

"Rozwój", rok 1911.

Dom pogrzebowy na terenie cmentarza – ufundowany przez Minę Konstadt. Mina z Dobrzyńskich Konstadt zmarła 17 listopada 1917 roku w wieku 83 lat.

"Godzina Polski", rok 1917.

"Nowy Kurier Łódzki", rok 1917.

"Głos Poranny", rok 1937.

Przy Piotrkowskiej 53 miały swoją siedzibę znane delikatesy Maurycego Bermana, istniejące od 1887 roku:

Informator m. Łodzi z kalendarzem, rok 1920.

"Głos Polski", rok 1921.

"Republika", rok 1923.

"Republika", rok 1924.

"Republika", rok 1925.

"Ilustrowana Republika", rok 1926.

"Głos Kupiectwa", rok 1927.

"Ilustrowana Republika", rok 1928.

"Głos Poranny", rok 1930.

"Głos Poranny", rok 1931.

W okresie międzywojennym mieściła się tu szkoła muzyczna.

"Ilustrowana Republika", rok 1934.

"Głos Poranny", rok 1936.

"Głos Poranny", rok 1937.

Inne firmy, sklepy, manufaktury, które stworzyły historię tego miejsca:

"Fuhrer Durch Lodz", przewodnik Cezarego Richtera z 1893 roku.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1900.

"Lodzer Tageblatt", 1900.

"Rozwój", rok 1913.

Informator m. Łodzi z kalendarzem, rok 1920.

Kalendarz Informator, rok 1923.

"Republika", rok 1924.

Kalendarz Informator, rok 1924.

"Ilustrowana Republika", rok 1926.

"Panorama", dodatek "Ilustrowanej Republiki", rok 1926.

"Hasło Łódzkie", rok 1927.

"Ilustrowana Republika", rok 1927.

"Głos Polski", rok 1928.

"Najer Fołksbłat", 1929.

"Ilustrowana Republika", rok 1929.

"Głos Poranny", rok 1929.

"Ilustrowana Republika", rok 1926.

"Ilustrowana Republika", rok 1927.

"Głos Poranny", rok 1932.

"Głos Poranny", rok 1933.

"Głos Poranny", rok 1935.

"Głos Poranny", rok 1933.

"Głos Poranny", rok 1936.

"Głos Kupiectwa", rok 1935.

"Głos Poranny", rok 1937.

"Głos Poranny", rok 1938.

"Republika", rok 1938.

"Głos Poranny", rok 1938.

"Głos Poranny", rok 1939.

"Głos Poranny", rok 1938.

Miejmy nadzieję, że przypadek opisany w łódzkim "Głosie" z roku 1938 już się nie powtórzy 😏... W 2018 roku zakończono remont imponującej fasady kamienicy, poniżej kilka fotek sprzed remontu: