baedeker łódzki: PIOTRKOWSKA 42 - dawna kamienica rodziny Dobranickich.

poniedziałek, 30 kwietnia 2018

PIOTRKOWSKA 42 - dawna kamienica rodziny Dobranickich.

Pierwotna parcela obejmowała dwa obecne numery Piotrkowskiej - 42 i 44. W środkowej części obszaru frontowego stał parterowy drewniany dom. Podział działki dokonał się nie później niż w latach 60. XIX wieku.
Kalendarz Jana Petersilge na rok 1870 (stan faktyczny z ok. 1868 roku) jako właściciela posesji przy Piotrkowskiej 261 (od 1891 roku Piotrkowska nr 42) wymienia Josefa Klennera .

Przynajmniej od lat 80. XIX wieku właścicielem nieruchomości był Daniel Dobranicki.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy na rok 1901.

W kalendarzu informacyjno-adresowym "Czas" z roku 1904, jako właściciele posesji wpisani są małżonkowie Daniel i Maria Dobraniccy.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy na rok 1904.

W 1911 roku, w Kalendarzu Handlowo-Przemysłowym znajduję taką samą informację:

Kalendarz Handlowo-Przemysłowy m. Łodzi, rok 1911 (taryfa domów)

Posesja była w rękach rodziny Dobranickich jeszcze w latach 20. XX wieku, a jako właścicieli wymienia się synów (Józef, Henoch i Chaim) Marii Dobranickiej.

Informator m. Łodzi, rok 1920.

Daniel Dobranicki, kupiec i przemysłowiec, był najprawdopodobniej bratem lub kuzynem Jakuba Chaima Dobranickiego, wieloletniego wspólnika Hermana Konstadta, zmarłego w 1890 roku.

"Dziennik Łódzki", rok 1890.

Produkcja włókiennicza (wełniana) Daniela Dobranickiego funkcjonowała już w latach 60. XIX wieku.
Dobranicki był żonaty z Mariem (Marią) z domu Engelke, z którą miał trzech synów: Józefa (1866-1916), Henocha (ok. 1869-1930) i Chaima (ok. 1872-1931). Józef Dobranicki wraz z bratem Henochem uruchomił w 1894 roku przędzalnię bawełny działającą pod firmą "Bracia J. i H. Dobraniccy" przy ulicy Cegielnianej (dzisiejsza ulica Jaracza) 89, a później skład towarów przy ulicy Cegielnianej 40.

Reklama firmy z 1913 roku.

Daniel Dobranicki, podobnie jak Jakub Chaim, był ważną postacią łódzkiej społeczności żydowskiej. Synagoga Wilker Shul, wzniesiona w 1875 roku, powstała głównie za sprawą jego starań i pieniędzy.

Synagoga przy ulicy Zachodniej 56 w Łodzi (obecnie plac przy Zachodniej 70) - prywatna synagoga nazywana Wilker Szul (Shul, Szil). Mieściła się w niej największa szkoła talmudyczna w Łodzi. Niemcy podpalili bożnicę dopiero w drugiej połowie 1940 roku, gdyż w listopadzie 1939 roku, gdy spłonęły inne łódzkie synagogi hitlerowcy kręcili tam film propagandowy. Obecnie na miejscu synagogi stoi blok mieszkalny.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1905.

Przed I wojną światową działał tu znany wśród łodzian "Bar à la Hawełka".

"Rozwój", rok 1911.

"Rozwój", rok 1912.

"Rozwój", rok 1911.

"Śmiech", kalendarz humorystyczno-satyryczny, rok 1913.

"Rozwój", rok 1913.

"Rozwój", rok 1914.

"Rozwój", rok 1918.

Przy ulicy Piotrkowskiej 42 mieściła się fabryka wyrobów włókienniczych, której właścicielem był łódzki przemysłowiec Perec Blaugrund.

Urodził się w 1892 roku, mieszkał przy ulicy Przejazd 14 (dzisiaj Tuwima).

Księga adresowa m. Łodzi i województwa łódzkiego 1937-1939.

Po wybuchu II wojny światowej został przeniesiony do łódzkiego getta, w którym został radcą Banku Przełożonego Starszeństwa Żydów i specjalistą w dziale zakupów towarów futrzanych. Od maja 1941 roku kierował działem kuśnierstwa. Jego dalsze losy nie są znane.

Członkowie zarządu Centrali Zakupów w getcie łódzkim. Pierwszy z prawej Perec Blaugrund, w środku Józef Szkólnik.

Przy Piotrkowskiej 42 otworzył firmę „Merkury" Szaja Lajb Hamburski, gdzie mieścił się niewielki skład papieru, drukarnia z introligatornią i wytwórnia ksiąg handlowych.

Hamburski urodził się w 1874 roku w Łodzi, był synem Mojżesza i Perły z Prusinowskich, bratem Emanuela i Mendla, także właścicieli drukarni (czytaj TUTAJ).

"Godzina Polski", rok 1916.

W 1897 roku Szaja Hamburski otworzył niewielką księgarnię i skład materiałów piśmiennych. Po dwóch latach rozszerzył działalność handlową, otwierając skład materiałów i przyborów piśmiennych przy ulicy Piotrkowskiej 178, a następnie firmę „Merkury" przy ulicy Piotrkowskiej 42.

"Ilustrowana Republika", rok 1928.

"Głos Poranny", rok 1936.

"Dziennik Łódzki", rok 1945.

Szaja Hamburski miał konkurencję, działającą również pod tym adresem...

"Godzina Polski", rok 1916.

"Godzina Polski", rok 1917.

"Rozwój", rok 1919.

Kalendarz Informator na rok 1923.

Szaja Hamburski był żonaty z Hindą z Bezbrodów i miał dzieci, wszystkie urodzone w Łodzi: Natalię, Esterę Blimę, Annę, Sarę i Majera.

W łódzkim getcie mieszkał wraz z żoną przy ulicy Lutomierskiej 41. Zmarł w 1941 roku i został pochowany na cmentarzu przy ulicy Brackiej.

Przed wojną mieszkał przy Piotrkowskiej 37.

Ulica Piotrkowska 37.

W 1904 roku na Piotrkowską 42 przeniósł swoją redakcję „Goniec Łódzki”.

"Goniec Łódzki", rok 1904.

Goniec Łódzki – to gazeta codzienna wydawana w Łodzi w latach 1898 - 1906.

Pierwszy numer „Gońca Łódzkiego" ukazał się 3 stycznia 1898, jako wydawca i redaktor figurował Henryk Łubieński, współtwórcą gazety był Roman Wierzychleyski i Jan Żółtowski. W 1905 roku wydawcą był K. Brzozowski, redaktorem Jan Żółtowski.

"Goniec Łódzki", rok 1904.

Gazetę drukowano w tłoczni Stanisława Dębskiego przy ulicy Mikołajewskiej 25 (dzisiaj ulica Sienkiewicza), gdzie do 1904 roku mieściła się także redakcja i administracja.

"Goniec Łódzki", rok 1904.

Pismo miało duży format gazetowy o objętości 4 stron i posiadało następujące działy i rubryki: „Z bliska i z daleka”, „Kronika łódzka”, „Z sąsiedztwa”, „Z nad Newy”, „Teatr i sztuka”, „Dziś i jutro”, „Goniec handlowy”, „Z sądu”, „Kronika sportowa”, „Z pism i książek” itp. Na pierwszej stronie zwykle drukowano większy artykuł lub felieton o treści aktualnej oraz odcinek utworu powieściowego, przy końcu trzeciej strony podawano zwięzłe informacje pod stałym tytułem „Telegramy”, ostatnią zaś stronę zajmowały ogłoszenia.

"Goniec Łódzki", rok 1905.

Przez wiele lat (od 1911 roku) prowadził tu swój skład jedwabi, koronek i innych wyrobów dzianinowych, Józef Storch.

"Rozwój", rok 1911.

Informator m. Łodzi z kalendarzem na rok 1920.

Kalendarz-Informator, rok 1923.

"Głos Poranny", rok 1933.

W okresie międzywojnia przy Piotrkowskiej 42 znajdował się kantor kolektury Loterii Państwowej, prowadzony przez B. Weinberga. Reklamy loterii są bardzo zabawne - zachęcają do wzięcia udziału w losowaniu czasami w bardzo wyszukany sposób:

"Ilustrowana Republika", rok 1928.

"Ilustrowana Republika", rok 1926.

"Głos Poranny", rok 1929.

"Głos Poranny", rok 1930.

"Głos Poranny", rok 1931.

"Ilustrowana Republika", rok 1926.

Nad podwórkiem przy Piotrkowskiej 42 pochyla się bujnie rozrośnięta winorośl. Jest wczesna wiosna, ale gdy liście się rozwiną, stworzy piękny "zielony dach".

Było tu niegdyś ulokowanych wiele firm róznych branż, sklepów z artykułami włókienniczymi i składów manufaktury.