ŁÓDZKA FILMÓWKA – POCZĄTEK

JERZY TOEPLITZ:

… Już 1945 roku, w nie zniszczonym Krakowie , który stał się centrum naukowo-artystycznym Polski, powstała instytucja pod nazwą „Warsztat Filmowy Młodych” kierowana przez Stanisława Wohla i Antoniego Bohdziewicza. „Warsztat” przekształcił się wkrótce w Kurs Przysposobienia Filmowego. Tam zaczynali swoje kariery filmowców Mieczysław Jahoda, Wojciech Has, Jerzy Kawalerowicz, Kazimierz Konrad, Jerzy Passendorfer.

Jednocześnie w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Łodzi powstał Wydział Filmowy kierowany przez inżyniera architekta Mariana Wimmera. Kraków, który na początku wydawał się stolicą filmu, powoli jednak tracił na znaczeniu, ponieważ centralne instytucje filmowe znajdowały się w Łodzi. 

Szkoła Filmowa przy ulicy Targowej, dawny pałacyk Oskara Kona.

Tu, w pałacyku na Targowej, funkcjonował Instytut Filmowy odgrywający rolę intelektualnego sztabu kinematografii, tu odbywały się projekcje i seminaria z udziałem zagranicznych gości. Tu powstały Centralna Biblioteka Filmowa i Centralne Archiwum Filmowe. Tu halę sportową adaptowano na filmowe atelier, urządzono laboratorium i powstał zalążek Wytwórni Filmów Oświatowych. Logiczne więc stało się, że właśnie w Łodzi trzeba stworzyć szkołę filmową.

Jej program opracowali Antoni Bohdziewicz, Adolf Forbert, Marian Wimmer, Stanisław Wohl i Regina Dreyer, wychowanka moskiewskiego WGIK-u (Wszechzwiązkowy Państwowy Instytut Kinematografii).

JERZY BOSSAK:

Toeplitz, Ford, Wohl… wszyscy mieszkaliśmy w Łodzi w tej samej kamienicy przy ulicy Narutowicza 90. W jednym z sąsiednich domów mieściło się laboratorium filmowe, a w drugim mieszkał Mieczysław Moczar, wówczas szef łódzkiego UB. W niedzielę czasem spotykaliśmy się w moim mieszkaniu, oczywiście bez Moczara. (…) Któregoś dnia odwiedzili mnie funkcjonariusze UB. Mieli donos, że po to zająłem się filmem, by pilnować ukrytych na Targowej… skarbów Kona. Przesłuchanie było bardzo łagodne. Wypytywali, kto ja jestem, z jakiego domu, do jakiej szkoły chodziłem i stwierdzili, że cały ten donos to brednia, co wówczas jeszcze starczyło, by poniechać dalszych śledztw.

Jerzy Bossak. Fot: Wyborcza.pl/Łódź/Kultura w Łodzi

JERZY TOEPLITZ:

18 października 1948 roku odbyła się pierwsza inauguracja roku akademickiego w Wyższej Szkole Filmowej pozostającej pod zarządem Przedsiębiorstwa Państwowego Film Polski. Pierwszą grupę studentów tworzyli ludzie dorośli mający przeszłość okupacyjną, często partyzancką. Wśród nich był Janusz Nasfeter, Romuald Kropat, Tadeusz Jaworski, Witold Lesiewicz, Jan Olejniczak, Zbigniew Raplewski, Kurt Weber…

Janusz Nasfeter w trakcie realizacji filmu „Niekochana", fot. Renata Pajchel, źródło: Fototeka FN

KURT WEBER:

Pracowałem już w filmie za granicą i legitymowałem się dobrą opinią. Przyjęto mnie w kilka tygodni po rozpoczęciu roku akademickiego. Do dyrektora szkoły Mariana Wimmera przyszła wówczas delegacja studentów: pani Świecowa, pan Rybka i Filar z protestem, jakim prawem on przyjął mnie do szkoły? Na początku miałem trudną sytuację. Byłem przy tym najmłodszy. Raplewski, Jaworski czy Nasfeter mieli około trzydziestki, a ja zaledwie dziewiętnaście lat. Czułem się jak dziecko w wesołym miasteczku. Wszystko wydawało mi się wspaniałe i zadziwiające. Odnosiłem wrażenie, że obcuję z samymi geniuszami. Byłem lekko zastraszony i pewnie rodziły się we mnie kompleksy. Starałem się stać z boku i nie zwracać na siebie uwagi.

Pierwszy wykład. Od lewej Tadeusz Jaworski, Kurt Weber.

ZOFIA DWORNIK:

Po ukończeniu Kursu Przysposobienia Filmowego w Krakowie grupa słuchaczy, wśród nich także ja, dostała skierowanie do pracy w Przedsiębiorstwie Państwowym Film Polski w Łodzi. Jednak z chwilą powstania Szkoły Filmowej większość z nas postanowiła kontynuować naukę. Zaliczono nam krakowskie studia i zaczęliśmy naukę od razu na drugim roku, co nas ogromnie satysfakcjonowało. Byliśmy rokiem wiodącym, niemal pionierskim, więc pęcznieliśmy z dumy, aż biedne pierwszaki, wśród których był wtedy Konrad Swinarski, ułożyły dwuwiersz-pytanie: „Kolego z roku trzeciego, dlaczego nie jesteś kolegą?”

Konrad Swinarski. Fot:theatre-architecture.eu

WANDA JAKUBOWSKA:

Do szkoły ściągano zewsząd wykładowców. Każdy z nich nauczał tego, co umiał.

JAN RYBKOWSKI:

Do pracy w Szkole namówiła mnie pani Helena Wojciechowska, sekretarz generalny Szkoły. Zgodziłem się, choć nie miałem specjalnie czasu, ani ochoty. Trafiłem na rocznik Lesiewicza, Munka, Nasfetera. Wszyscy wówczas chcieli robić filmy, a ja filmów robić nie umiałem i nie wstydziłem się im tego powiedzieć. Postanowiłem natomiast opowiedzieć im o moich studiach, spotkałem tam przecież wielu interesujących ludzi. Przed wojną studiowałem na Wydziale Reżyserii warszawskiego Instytutu Sztuki Teatralnej u Leona Schillera. Zacząłem współpracować z Józefem Lejtesem przy jego nie ukończonym filmie „Hania” itd., itd. Nie chcieli jednak tego słuchać. Mówcie więc, coście widzieli za przedstawienia – pytałem. A był to wspaniały okres łódzkiego teatru. Wystawiali Axer, Schiller… Ale oni niczego nie widzieli. Teatralnie to znaczy źle, bo teatralnie to sztucznie – a oni nie uznają sztuczności. Wynaleźli też sposób, by mi dokuczać. Twierdzili, ponieważ byłem malarzem, że obrazy Picassa są fatalne. To żaden malarz – krzyczeli – gdzie są oczy, gdzie nos? Kilku wyspecjalizowało się w takich atakach na mnie, reszta doskonale się bawiła.

Jan Rybkowski i Władysław Hańcza na planie filmu Chłopi. Foto: PAP/Witold Rozmysłowicz

CZESŁAW PETELSKI:

W czasie okupacji wstąpiłem do AK i znalazłem się na Kielecczyźnie w oddziale partyzanckim „Szarego”. Po wojnie zakotwiczyłem w Tomaszowie Mazowieckim. Zorganizowałem tam przy ZWM-ie teatrzyk amatorski, który dał kilka przedstawień, i to spowodowało moje zainteresowanie aktorstwem. Wyjechałem na egzamin do Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej w Łodzi. Przeszkodą nie do pokonania okazał a się moja dykcja – mam dość trudne „r”. Był rok 1948, w łódzkiej gazecie przeczytałem ogłoszenie, że Szkoła Filmowa ogłasza nabór…

Czesław Petelski w czasie realizacji filmu „Naganiacz", fot. Andrzej Ramlau, źródło: Fototeka FN

EWA PETELSKA:

W 1948 roku byłam studentką Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Łodzi. Studenckiej czapki nie zdejmowałam nawet w upał. Miała ładny znaczek przedstawiający paletę z zatkniętymi pędzlami. Już drugi rok wyprawiałam blejtramy, dobierałam kolory, rzeźbiłam. Nie zostałam malarzem przez Ninę Fleiszer, moją przyjaciółkę. Odkryła Szkołę Filmową, zniknęła na parę dni, a potem wróciła jako studentka tej uczelni.

Ewa Petelska w trakcie realizacji spektaklu Teatru Telewizji „Ludzie energiczni”, rok 1989. Fot: art.intv.pl

ANDRZEJ WAJDA:

(…) Całą okupację musiałem pracować zarobkowo w najrozmaitszych zawodach, ale tak naprawdę zajmowałem się rysowaniem i malowaniem, żeby natychmiast po wojnie być gotowym do wstąpienia do Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. To był mój plan i już w 1946 zrealizowałem go, chociaż nie miałem dużej matury. Zostałem więc wolnym słuchaczem.

Bardzo prędko i początkowo przez przypadek zetknąłem się z Andrzejem Wróblewskim. Ale trwało to krotko, zachorował. Kiedy po roku zjawił się znów w Akademii, kazał mi przyjść do siebie i jako pierwszemu chyba pokazał swoje pierwsze „Rozstrzelanie”. Zrozumiałem wtedy, że w czasie tego roku nieobecności, kiedy ja malowałem kwiatki i butelki, on stał się dojrzałym artystą. Zrozumiałem wtedy, co to jest talent, a czym są tylko zdolności.

Andrzej Wróblewski. Rozstrzelanie IV.

Moje pierwsze małżeństwo z Gabrielą Obrembą miało też istotny wpływ na późniejsze decyzje. Gaba była bardzo zdolną malarką, bez kompleksów. Malowała z fantastyczną łatwością.

Andrzej Wajda i Gabriela Obremba.

Postanowiłem zacząć życie od nowa. Początkowo myślałem o filmie rysunkowym, ale po wycieczce do Bielska-Białej, gdzie znajdowało się studio animacji, zrezygnowałem. Pomyślałem, że jak się wiązać, to już z prawdziwym kinem.

Lato 1949 roku było okropne. Lało bezustannie. Pojechaliśmy z żoną do Sopotu, był tam też Konrad Nałęcki, z którym studiowałem razem w ASP, i on wahał się, co dalej robić. W tygodniku „Film” zobaczyłem fotoreportaż z łódzkiej Szkoły Filmowej. Zdecydowałem się natychmiast. Wszystko zależało od pogody. Jeśli będzie słońce, zostajemy nad morzem, jeśli deszcz, jedziemy zdawać do Szkoły w Łodzi. Rano lał deszcz…

Młody Wajda… Ktoś zobaczył go w korytarzu Filmówki i powiedział: „Twarz chłopca z AK. Tak mógł wyglądać Baczyński”.

KURT WEBER:

W pałacyku na Targowej obok sali projekcyjnej mieściło się atelier fotograficzne…

ANDRZEJ WAJDA:

Przed egzaminami wstępnymi z atelier wynoszono sprzęt, a wstawiano piętrowe łóżka dla sześćdziesięciu osób. Można powiedzieć – dalszy ciąg warunków okupacyjnych: ludzie spotykali się, spali pokotem, na coś czekali…

CZESŁAW PATELSKI:

Nosiliśmy się wówczas prawie po wojskowemu: bluza amerykańska, wysokie buty. Taki zestaw był dobrze widziany.

EWA PETELSKA:

Zbyszek Czajkowski, Janusz Rzeszewski i jeszcze paru innych chodziło w battle dressach. Z czasem zostały im tylko resztki tego odzienia, w którym wrócili do kraju – bluza, pas, skórzana kamizelka.

ANDRZEJ WAJDA:

Największym moim marzeniem było mieć niemiecką skórzaną kurtkę lotniczą albo jeszcze lepiej oficerską z łodzi podwodnych. To był szczyt mody! Konrad Nałęcki miał szarą, a ja za wszystkie niemal pieniądze zarobione na Wystawie Ziem Odzyskanych kupiłem sobie czarną. Grał w niej Zbyszek Cybulski w „Pokoleniu”.

„Pokolenie”, reżyseria Andrzej Wajda. Rok 1954.

Źródło: YouTube.pl

CZESŁAW PETELSKI:

Andrzej Wajda, Konrad Swinarski, Konrad Nałęcki, Witek Żukowski… To byli prawie dorośli ludzie po okupacyjnych przejściach, nieomal z granatami w kieszeniach. Były w nas zaborczość, pewność siebie i przekonanie, że te miejsca w łódzkiej Szkole nam się po prostu należą, że każdy z nas musi zostać reżyserem…

UDZIAŁ WZIĘLI:

JERZY TOEPLITZ

Historyk kina, pedagog, wychowawca wielu pokoleń polskich filmowców. Przed wojną autor artykułów o tematyce filmowej m. in. w "Kurierze Polskim", "Kinie", "Wiadomościach Literackich", "Pionie" i "Dzienniku Ludowym". W 1930 był jednym z założycieli Stowarzyszenia Miłośników Filmu Artystycznego "Start". W latach 1934-37 pracował w Londynie w firmie Toeplitz Film Production (własność stryjecznego brata) jako doradca do spraw scenariuszy. Po powrocie do kraju, w roku 1937, pracował do wybuchu wojny jako urzędnik z Zarządzie Głównym Fabryki Lokomotyw. Lata wojny spędził w Warszawie zajmując się głównie nauczaniem języka angielskiego. Po wojnie współorganizator polskiej kinematografii. W 1945 został dyrektorem działu zagranicznego w "Filmie Polskim". Współtwórca Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej w Łodzi, której był dyrektorem i wykładowcą w latach 1949-51, a następnie rektorem w latach 1957-68. Z funkcji odszedł z końcem kwietnia 1968 po wydarzeniach marcowych (poparł protesty studentów). Na zaproszenie władz australijskich wyjechał w 1972 do Melbourne, gdzie przez rok był wykładowcą na Uniwersytecie, a następnie założycielem i dyrektorem pierwszej australijskiej Szkoły Filmowej i Telewizyjnej w Sydney (1973-79). W latach 1948-72 prezes Międzynarodowej Federacji Archiwów Filmowych, 1966-72 wiceprezes Międzynarodowej Rady Filmu i Telewizji UNESCO, 1976-79 wiceprezes Międzynarodowego Centrum Szkół Filmowych i Telewizyjnych (CILECT). Wieloletni członek władz SPATIF-ZASP-u. Autor wielu książek filmowych, w tym przede wszystkim 6-tomowej "Historii sztuki filmowej". W latach 1966-68 redaktor naczelny miesięcznika "Kino", a także redaktor naczelny pierwszej edycji "Kwartalnika Filmowego". Autor "Kartek z kalendarza" - stałej rubryki w tygodniku "Film". Pod koniec życia prowadził seminarium filmoznawcze na Uniwersytecie Warszawskim, wykładał na seminariach klubowych, był opiekunem i wykładowcą na Akademii Filmowej w warszawskim DKF "Kwant". W 1998 roku na ulicy Piotrkowskiej w Łodzi odsłonięto jego gwiazdę w nowo powstałej Alei Gwiazd (w okolicach Hotelu Grand i kina "Polonia").

ALEKSANDER FORD

Reżyser filmowy. Studiował historię sztuki na UW. W 1928 roku zadebiutował jako reżyser filmów dokumentalnych. Współzałożyciel Stowarzyszenia Miłośników Filmu Artystycznego "Start" (1930), później Spółdzielni Autorów Filmowych SAF (1935). Podczas II wojny światowej w ZSRR realizował dokumentalne i szkoleniowe filmy dla wojska (1940-1943). W 1943 roku organizował wraz z Jerzym Bossakiem Czołówkę Filmową I Dywizji WP, przekształconą później w Wytwórnię Filmową WP, której był komendantem. Współorganizator powojennej kinematografii polskiej, pierwszy dyrektor przedsiębiorstwa "Film Polski" (1945-47). Był kierownikiem artystycznym Zespołu Filmowego "Blok" (1948-49) i "Studio" (1955-68). Wykładał w PWSF w Łodzi (1948-68), w latach 1954-56 dziekan Wydziału Reżyserii tej uczelni. W 1969 roku wyemigrował z Polski. Przebywał i pracował w RFN, Danii, USA.

"Pierwszy dzień wolności", reżyseria Aleksander Ford. Rok 1964.

źródło: YouTube.pl

WANDA JAKUBOWSKA

Reżyser filmowy. Współzałożycielka Stowarzyszenia Miłośników Filmu Artystycznego "Start" (1930) i współrealizatorka pierwszych filmów dokumentalnych tej instytucji, a po jej rozwiązaniu - współzałożycielka i członek zarządu Spółdzielni Autorów Filmowych SAF (1935). Realizację filmu fabularnego "Nad Niemnem" przerwał wybuch wojny. Po wojnie, którą przeżyła w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu, współorganizatorka nowej struktury polskiej kinematografii opartej na idei zespołów filmowych; kierownik artystyczny zespołów filmowych; ZAF (1948-49) i "Start" (1955-1968). Profesor PWSF w Łodzi w latach1949-74.

"Ostatni etap", reżyseria Wanda Jakubowska. Rok 1947.

źródło: YouTube.pl

STANISŁAW WOHL

Operator, reżyser i pedagog. Był współzałożycielem Stowarzyszenia Miłośników Filmu Artystycznego "Start" (1930), Związku Producentów Filmów Krótkometrażowych (1933) i Spółdzielni Autorów Filmowych (1935). W czasie wojny współpracował jako operator z kinematografią radziecką, od 1943 zastępca dowódcy (w stopniu podpułkownika) Czołówki Filmowej I Dywizji WP. Po wojnie organizował bazę techniczną polskiej kinematografii w Krakowie i Łodzi, w latach 1946-47 był dyrektorem technicznym "Filmu Polskiego". Był współzałożycielem PWSF w Łodzi i jej wieloletnim (w latach 1948-81) wykładowcą, pierwszym dziekanem Wydziału Operatorskiego (1948-51, 1952-58), w latach 1959-68 prorektorem uczelni. Prowadził również działalność pedagogiczną w Zurichu i American Film Institute w Hollywood. Był jedny z założycieli Międzynarodowego Centrum Współpracy Szkół Filmowych (CILECT), w roku 1967 jego prezesem. W latach 1961-68 był kierownikiem artystycznym zespołu filmowego "Syrena".

"Tysiąc talarów" (fragment), reżyseria Stanisław Wohl. Rok 1960.

źródło: YouTube.pl

MIECZYSŁAW JAHODA

Operator filmowy. Uczestnik Warsztatu Filmowego Młodych i Kursu Przygotowania Filmowego (1945-46). Podczas studiów w Łodzi asystent operatora i II operatora. Pionier nowych technik zdjęciowych, realizator pierwszych polskich filmów na taśmie "Eastmancolor " i systemem "Cinemascope". Od 1963 roku wykładowca w PWSFTVIT w Łodzi.

"Nie lubię poniedziałku", reżyseria Tadeusz Chmielewski, zdjęcia Mieczysław Jahoda. Rok 1971.

źródło: YouTube.pl

WOJCIECH HAS

Reżyser filmowy. Przerwaną wybuchem wojny naukę kontynuował w latach wojennych, z początku w krakowskiej Szkole Handlowej, a po jej ukończeniu w krakowskiej Szkole Przemysłu Artystycznego na Wydziale Grafiki. Gdy szkoła została rozwiązana podjął pracę w kopalni. W 1943, przez krótki czas pracował w dziale graficznym wydawnictwa książkowego. W 1945 wstąpił na ASP w Krakowie studiując do 1947 w pracowni prof. Eibischa. W tym samym czasie był słuchaczem krakowskiego Kursu Przysposobienia Filmowego, który ukończył w 1946 i rozpoczął pracę w Wytwórni Filmów Dokumentalnych. W latach 1951-1956 pracował w Wytwórni Filmów Oświatowych w Łodzi realizując filmy dokumentalne, oświatowe i instruktażowe. Od 1955 pracował w Zespole Autorów Filmowych "Syrena", następnie w "Iluzjonie" i od 1958 w Zespole "Kamera". W latach 1981-87 był kierownikiem artystycznym Zespołu "Rondo". W latach 1987-89 członek Komitetu Kinematografii. Był pracownikiem naukowym PWSFTviT w Łodzi, gdzie pracował na Wydziale Reżyserii od 1974 (dziekan wydziału w latach 1989-90), w latach 1990-96 pełnił funkcję rektora tej uczelni. Był dyrektorem i opiekunem artystycznym Studia "Indeks" działającego przy PWSFTviT.

"Rękopis znaleziony w Saragossie", reżyseria Wojciech Has. Rok 1964.

źródło: YouTube.pl

JERZY KAWALEROWICZ

Reżyser filmowy. W latach 1946-49 studiował w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, w trakcie studiów odbył Kurs Przygotowania Filmowego (1946). Przez kilka lat był asystentem reżysera; jako reżyser zadebiutował w roku 1951. Od roku 1955 pełnił funkcję kierownika artystycznego zespołu filmowego "Kadr". Współzałożyciel i pierwszy prezes Stowarzyszenia Filmowców Polskich (1966-78), w roku 1981 wybrany na honorowego prezesa Stowarzyszenia. Od 1954 do rozwiązania partii należał do PZPR. W 1983 roku został członkiem Rady Krajowej Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego. W latach 1985-89 był posłem na Sejm PRL. W latach 1983-86 przewodniczył Zespołowi do spraw Kinematografii Narodowej Rady Kultury. W latach 1987-88 wiceprzewodniczący Komitetu Kinematografii. W latach 80-tych był wykładowcą w PWSFTviT w Łodzi.

"Matka Joanna od aniołów" (fragment), scenariusz i reżyseria Jerzy Kawalerowicz. Rok 1960.

źródło: YouTube.pl

KAZIMIERZ KONRAD

Operator i reżyser filmowy. W latach II wojny pracował jako fotograf. W 1945 podjął studia na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej. Był słuchaczem Kursu Przygotowania Filmowego w Krakowie (1946), ukończył Wydział Operatorski FAMU w Pradze. Początkowo asystent operatora i operator filmów dokumentalnych w Polskiej Kronice Filmowej i Wytwórni Filmów Fabularnych w Łodzi, w 1958 roku zadebiutował jako operator filmów fabularnych. Także realizator filmów dokumentalnych i muzycznych. Pracownik naukowy w łódzkiej szkole filmowej (od 1951 roku). W latach 1972-81 dziekan Wydziału Operatorskiego. Autor książki "Światło w filmie".

"Kierunek Berlin", reżyseria Jerzy Passendorfer, zdjęcia Kazimierz Konrad. Rok 1968.

źródło: YouTube.pl

JERZY PASSENDORFER

Reżyser filmowy. W latach 1943-1945 występował w konspiracyjnym teatrze w Krakowie, następnie rozpoczął naukę aktorstwa w Studium Dramatycznym Starego Teatru. Założyciel Polskiego Teatru Akademickiego w Krakowie. Ukończył Kurs Przygotowania Filmowego (1946) i rozpoczął pracę jako operator w krakowskiej ekipie Polskiej Kroniki Filmowej. Studiował reżyserię w łódzkiej szkole filmowej, następnie kontynuował studia w praskiej FAMU. W CSRS zrealizował kilka filmów oświatowych. Od 1953 roku asystent reżysera filmów fabularnych, od 1957 roku samodzielny reżyser. W latach 1971-72 kierownik artystyczny zespołu filmowego "Tor", a w latach 1972-75 zespołu "Panorama". W latach 1974-79 dyrektor Instytutu Polskiego w Wiedniu. W latach 1980-83 dyrektor Biura Współpracy z Zagranicą TVP. W latach 80-tych pełnił również funkcję prodziekana do spraw artystycznych na Wydziale Radia i Telewizji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Współzałożyciel i dwukrotnie wiceprezes SFP. W latach 1996-1997 poseł na Sejm RP z ramienia SLD.

"Janosik", reżyseria Jerzy Passendorfer. Rok 1974.

źródło: YouTube.pl

ADOLF FORBERT

Operator filmów fabularnych i dokumentalnych, reżyser filmów dokumentalnych. Brat operatora Władysława Forberta. Jego ojciec, Leon Forbert, był jednym z głośnych fotografów warszawskich, zajmował sie również projektowaniem dekoracji filmowych, przez pewien czas był właścicielem małej wytwórni filmowej. Adolf Forbert w latach 1929-1931 pracował w Australii jako asystent operatora kroniki filmowej, po powrocie do Polski był asystentem operatora filmów krótkometrażowych. W 1931 r. założył w Warszawie laboratorium filmowe "Sektor", którego był kierownikiem do 1939 roku. Od 1934 roku realizował zdjęcia do filmów fabularnych. W latach 1939-1941 był operatorem radzieckiej kroniki filmowej. Dostał się do niemieckiej niewoli, z której udało mu się zbiec. W roku 1943 trafił - wraz z bratem Władysławem - do Czołówki Filmowej armii Berlinga. Z kamerą w ręku uczestniczył w wyzwalaniu Krakowa. Nie porzucał zainteresowań fotograficznych: na wystawie fotografiki w Lublinie, w grudniu 1944 roku, wraz z bratem otrzymał pierwsza nagrodę. Był współzałożycielem łódzkiej szkoły filmowej, profesorem na Wydziale Operatorskim (1948-83), w latach 1951-52 jego dziekanem. W 1980 roku prowadził serię wykładów na Wydziale Filmowym uniwersytetu w Bagdadzie.

"Strachy", zdjęcia Stanisław Wohl, Adolf Forbert. Rok 1938.

źródło: YouTube.pl

JERZY BOSSAK

Reżyser filmów dokumentalnych. Ukończył studia prawnicze i filozoficzne na UW. W 1930 debiutował jako dziennikarz i krytyk filmowy, sympatyzował ze Stowarzyszeniem Miłośników Filmu Artystycznego "Start". Lata wojny spędził w ZSRR, gdzie był jednym ze współtwórców Wytwórni Filmowej WP. W latach 1944-49 był redaktorem naczelnym Polskiej Kroniki Filmowej i dyrektorem programowym "Filmu Polskiego". Pierwszy redaktor naczelny tygodnika "Film". W latach 1956-68 był kierownikiem artystycznym Wytwórni Filmów Dokumentalnych w Warszawie oraz Zespołu Filmowego "Kamera" (1957-68). Profesor (1948-68) i dziekan (1956-68, 1987-89) Wydziału Reżyserii PWSTiF w Łodzi. Pełnił ważne funkcje w SFP i Międzynarodowym Stowarzyszeniu Filmu Dokumentalnego.

"Requiem dla 500 tysięcy", reżyseria Jerzy Bossak. Rok 1963.

źródło: YouTube.pl

JANUSZ NASFETER

Reżyser. Podczas studiów publikował na łamach czasopism swoje rysunki, po studiach pracował w Wytwórni Filmów Oświatowych w Łodzi (1950-1956) realizując kilkanaście filmów instruktażowych. W 1956 podjął zaoczne studia operatorskie w PWSF, jednakże po roku zrezygnował z nich. Jednocześnie od 1956 roku był wykładowcą w szkole. W swoim dorobku miał też nowele i scenariusze filmowe, słuchowiska radiowe, krótkie utwory prozatorskie i publikowane w czasopismach literackich oraz powieść "Łowcy kangurów".

"Zbrodniarz i panna", reżyseria Janusz Nasfeter. Rok 1963.

źródło: YouTube.pl

KURT WEBER

Operator filmowy. Pracę w kinematografii rozpoczął jako kinooperator (ukończył kurs w Leninabadzie, 1945), pracował w obsłudze kina ruchomego UNRRA w amerykańskiej strefie okupacyjnej Niemiec (1946-47). Po powrocie do Polski i ukończeniu studiów w szkole filmowej w Łodzi, operator filmów fabularnych. Pracownik naukowy, potem docent PWSTiF (1953-69), w latach 1968-69 dziekan Wydziału Operatorskiego. W 1969 wyemigrował do RFN.

"Baza ludzi umarłych", reżyseria Czesław Petelski, zdjęcia Kurt Weber. Rok 1958.

źródło: YouTube.pl

ZOFIA DWORNIK

Montażystka. Maturę zdała w tajnym nauczaniu. Podczas wojny łączniczka ZWZ i AK. Po ukończeniu Kursu Przeszkolenia Filmowego w Krakowie (1946) podjęła pracę w "Filmie Polskim" w Łodzi, a następnie (1948) studia na wydziale reżyserii PWSF w Łodzi. Aresztowana na skutek donosu kolegów, po sprowokowanej rozmowie na temat Katynia (jej ojciec zginął w Katyniu), po roku więzienia zdała egzamin absolutoryjny, lecz bez możliwości uzyskania dyplomu. Po wielu trudnościach uzyskała zgodę na pracę w charakterze montażysty filmowego.

JAN RYBKOWSKI

Reżyser, scenograf, pedagog. W 1930 roku ukończył wydział architektury wnętrz w Szkole Sztuk Zdobniczych w Poznaniu. Początkowo był scenografem i dekoratorem teatralnym, także w kinematografii debiutował jako scenograf i projektant kostiumów. W latach 1955-68 był kierownikiem artystycznym Zespołu Filmowego "Rytm". W latach 1974-77 pełnił funkcję dziekana Wydziału Reżyserii PWSFTviT w Łodzi.

"Spóźnieni przechodnie", reżyseria Jan Rybkowski. Rok 1962.

źródło: YouTube.pl

CZESŁAW PETELSKI

Reżyser. Początkowo studiował na wydziale aktorskim PIST, prowadził teatr amatorski i zajmował się działalnością krytyczną. W latach 1963-80 oraz 1982-87 był kierownikiem artystycznym Zespołu Filmowego "Iluzjon". W latach 1987-89 członek Komitetu Kinematografii. W latach 1983-86 należał do Narodowej Rady Kultury. Był członkiem PPR i PZPR (od 1948 do rozwiązania partii). Od 1990 należał do Światowego Związku Żołnierzy AK. Laureat wielu nagród filmowych i państwowych.

"Don Gabriel", reżyseria Czesław Petelski. Rok 1966.

źródło: YouTube.pl

EWA PETELSKA

Reżyserka i scenarzystka.

W 1955 roku ukończyła studia na Wydziale Reżyserii PWSF w Łodzi.

"Bołdyn", scenariusz i reżyseria Ewa Petelska. Rok 1981.

źródło: YouTube.pl

ANDRZEJ WAJDA

Reżyser filmowy i teatralny, także scenarzysta i scenograf.
Dzieciństwo i wczesną młodość spędził w Suwałkach, a następnie w Radomiu, dokąd został przeniesiony jego ojciec, zawodowy oficer Wojska Polskiego. Lata wojny spędził w Radomiu, gdzie uczęszczał na tajne komplety i krótko uczył się w prywatnej szkole malarskiej, pracując jednocześnie na kolei jako magazynier, tragarz, bednarz, ślusarz i kreślarz w biurze kolejowym. Studiował malarstwo na ASP w Krakowie (1946-50), następnie reżyserię w PWSF w Łodzi.
W 1972-83 kierownik Zespołu Filmowego "X", 1978-83 prezes Stowarzyszenia Filmowców Polskich, później jego honorowy przewodniczący. W latach 1978-81 przewodniczący Polskiej Federacji DKF, zaś od roku 1981 jej honorowy przewodniczący. Od 1977 honorowy członek Związku Polskich Artystów Plastyków (ZPAP). Od 1989 roku członek Komitetu Kinematografii. Założyciel działającej od 2002 w Warszawie Mistrzowskiej Szkoły Reżyserii Filmowej Andrzeja Wajdy.
W marcu 1982 otrzymał nominację na honorowego członka Brytyjskiej Akademii Filmu i Telewizji (BAFTA). Także członek Europejskiej Akademii Filmowej.
Jako reżyser teatralny szczególnie mocno związany był z krakowskim Starym Teatrem. W latach 1989-90 kierował warszawskim Teatrem Powszechnym.
Był inicjatorem powstania i fundatorem (za otrzymaną w 1987 nagrodę Kyoto) Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej "Manggha" w Krakowie otwartego w 1994.
W 1988 został członkiem Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie, gdzie przewodniczył komisji do spraw kultury i środków przekazu. W latach 1989-91senator RP.

"Ziemia Obiecana" (fragment), reżyseria Andrzej Wajda. Rok 1974.

źródło: YouTube.pl

ANDRZEJ MUNK

Reżyser filmowy. W czerwcu 1939 ukończył gimnazjum w Krakowie. W czasie okupacji przeniósł się do Warszawy. Musiał ukrywać się z racji swego żydowskiego pochodzenia. W stolicy pracował w firmie budowlanej jako technik. Brał udział w Powstaniu Warszawskim. Potem jako robotnik pracował w Monopolu Tytoniowym w Mogile pod Krakowem i przy kolejce linowej na Kasprowy Wierch (był dozorcą kolejki i mieszkał w schronisku). Po wyzwoleniu powrócił do Warszawy. Podjął studia na Politechnice Warszawskiej na wydziale architektury (przerwane na skutek choroby), następnie studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim, wreszcie wstąpił do szkoły filmowej w Łodzi. W 1946 wstąpił do PPS i ZNMS. W czasie studiów był działaczem na uczelni , a potem w latach 1948-52 członkiem PZPR. W 1952 został usunięty z organizacji za zachowanie "niegodne członka partii". W latach 1950-55 pracował w Wytwórni Filmów Dokumentalnych, początkowo jako operator Polskiej Kroniki Filmowej, potem jako reżyser filmów dokumentalnych. W 1957-61 wykładowca w łódzkiej szkole filmowej.
Od 1965 łódzka PWSFTviT przyznaje nagrodę jego imienia dla najlepszego debiutanta roku.

"Eroica", reżyseria Andrzej Munk. Rok 1957.

źródło: YouTube.pl

KONRAD SWINARSKI

Reżyser teatralny, zajmował się także scenografią. W 1948 przyjęty został na Wydział Reżyserii PWSF w Łodzi, jednakże studiów nie podjął. Studiował sztuki piękne i reżyserię w warszawskiej PWST, po czym przez dwa lata przebywał w "Berliner Ensemble" prowadzonym przez Bertolda Brechta. Po powrocie do kraju pracował na scenach Gdańska i Warszawy. Od 1964 był reżyserem Starego Teatru w Krakowie, gdzie odniósł wielki sukces cyklem inscenizacji polskiego dramatu romantycznego.

"Dziady", reżyseria Konrad Swinarski. Rok 1983.

źródło: YouTube.pl

KONRAD NAŁĘCKI

Reżyser, twórca m.in. serialu „Czterej pancerni i pies”.

W 1946 roku zdał egzamin i rozpoczął studia na ASP w Krakowie w pracowni prof. Hanny Rudzkiej-Cybisowej. Na akademii należał do „zespołu samokształceniowego” Związku Akademickiej Młodzieży Polskiej, przy kole naukowym ASP, któremu przewodniczył Andrzej Wróblewski. Należeli do niego Andrzej Strumiłło, Andrzej Wajda, Jan Tarasin.

W 1949 zmienił kierunek studiów.

Po zdaniu egzaminów do Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej im. L. Schillera w Łodzi, został przyjęty na 2 rok studiów. „Filmówkę” skończył w 1953 roku obroną pracy na temat „Środków plastycznego wyrazu w filmie współczesnym”. W 1953 roku rozpoczął pracę jako asystent reżysera w Wytwórni Filmów Fabularnych w Łodzi.

Od lat 60. realizował filmy w Przedsiębiorstwie Realizacji Filmów „Zespoły 
Filmowe”.

"Czterej pancerni i pies", reżyseria Konrad Nałęcki. 1966/70.

źródło: YouTube.pl

JANUSZ RZESZEWSKI

Reżyser. Ukończył historię sztuki na Wydziale Historyczno-Filozoficznym Uniwersytetu Łódzkiego (1952). Od 1958 związany z telewizją, w latach 1966-69 naczelny reżyser Ośrodka TVP w Łodzi, następnie zastępca naczelnego reżysera TVP (1969-71). Naczelny redaktor Redakcji Rozrywkowej TVP (1971-73), współtwórca i kierownik artystyczny (1975-80) Music-Hallu TVP w Chorzowie. Realizator licznych programów telewizyjnych, także reżyser festiwali piosenki w Opolu i Zielonej Górze.

"Lata dwudzieste, lata trzydzieste", reżyseria Janusz Rzeszewski. Rok 1983.

źródło: YouTube.pl

ANTONI BOHDZIEWICZ

Reżyser filmowy, wybitny pedagog. Ukończył studia techniczne na Politechnice Warszawskiej (1928). Był spikerem radiowym, recenzentem filmowym, następnie jako stypendysta Funduszu Kultury Narodowej studiował w Ecole Technique de la Photographie et Cinematographie w Paryżu (lata 1931-1935). We Francji zrealizował pierwsze krótkometrażowe filmy dokumentalne. Po powrocie do Polski współpracownik kroniki filmowej PAT, recenzent tygodnika "Pion". Dalsze krótkometrażowe filmy dokumentalne realizował w Spółdzielni Autorów Filmowych SAF. W 1939 roku rozpoczął pracę nad pierwszym filmem fabularnym  "Zazdrość i medycyna", nieukończonym z powodu wybuchu wojny. Żołnierz Polski Podziemnej, kierował referatem foto-filmowym Wydz. Propagandy Mobilizacyjnej AK. ("Rój"). Od 1943 roku z Mieczysławem Chojnowskim prowadził laboratorium fotograficzne "Tres" w Warszawie, będące zakamuflowaną placówką konspiracyjną. Podczas Powstania Warszawskiego dowodził zespołem operatorów kronik powstańczych. Od 1945 roku pracował w PKF; w marcu 1945 inicjator i wykładowca Warsztatu Filmowego Młodych w Krakowie, następnie wykładowca Kursu Przygotowania Filmowego w Krakowie (grudzień 1945-lipiec 1946). Od 1948 do 1966 kierownik Katedry Reżyserii PWSF w Łodzi. Był opiekunem artystycznym studenckich debiutów fab.; reżyserem słuchowisk radiowych i spektakli Teatru TVP; kierownikiem artystycznym Zespołów Filmowych "Droga" (pierwotna nazwa "Po prostu") (1956-62) i "Tor" (1968-70), krytykiem filmowym i publicystą, działaczem klubów filmowych. W latach 1966-69 był wykładowcą w Institut National Superieur des Arts du Spectacle w Brukseli.

"za wami pójdą inni", reżyseria Antoni Bohdziewicz. Rok 1949.

źródło: YouTube.pl

źródła:

Krzysztof Krubski, Marek Miller, Zofia Turowska, Waldemar Wiśniewski. Filmówka. Opowieść o Łódzkiej Szkole Filmowej.

Strona Szkoły Filmowej w Łodzi. http://www.filmschool.lodz.pl/szkola/onas/

Filmpolski.pl

Wilkipedia.pl

YouTube.pl

Tablica poświęcona rektorowi uczelni w latach 1990-1996, 

Wojciechowi Jerzemu Hasowi.

Fot. archiwalne Narodowe Archiwum Cyfrowe, Film Polski, Fototeka Filmoteki Narodowej, www.art.intv.pl.

Fot. współczesne Monika Czechowicz

BAEDEKER POLECA:

Krzysztof Krubski, Marek Miller, Zofia Turowska, Waldemar Wiśniewski. Filmówka. Opowieść o łódzkiej szkole filmowej. 

"Filmówka" jest opowieścią o czasach powstania szkoły i o niej samej, zrealizowaną w konwencji rozmowy najwybitniejszych wychowanków i wykładowców. Dzięki przytaczanym wypowiedziom, wywiadom i wspomnieniom poznajemy nie tylko oficjalną historię słynnej na całym świecie "Filmówki", ale i jej niepowtarzalną atmosferę, te bardziej intymne dzieje PWSFTViT, decydujące o atmosferze miejsca i kształtujące najwybitniejsze osobowości polskiego filmu.

Przeczytaj jeszcze:
ŁÓDZKA FILMÓWKA
ŁÓDZKA FABRYKA SNÓW
NOWE ŻYCIE FABRYKI SNÓW
WILLA OSKARA KONA, ULICA TARGOWA 61

Wanda Jakubowska. Babcia polskiego kina - artystka czy komunistyczny politruk?

40 rocznica śmierci Antoniego Bohdziewicza