Park im. Jana Matejki w Łodzi, czyli dawny ogród senatora Aleksandra Heimana-Jareckiego.

Na obszarze Łodzi istnieje duży zespół zieleni miejskiej. Oprócz kilku lasów (w tym jednego z największych europejskich lasów miejskich – łagiewnickiego – o powierzchni 1205 ha), skwerów i wielu ogrodów działkowych, szczególne znaczenie dla mieszkańców mają parki, będące miejscem codziennego wypoczynku i rekreacji.

Jedenaście publicznych parków w Łodzi uznano za zabytki kultury. Wiele z nich pamięta jeszcze czasy Łodzi przemysłowej w XIX wieku. Były to wówczas parki prywatne, tworzone tuż obok rezydencji fabrykantów. Ale obok nich, począwszy od parku Źródliska – utworzonego w 1840 roku, przemysłowcy dostrzegli również potrzebę budowania publicznych miejsc odpoczynku dla swoich pracowników. Największe łódzkie parki Piłsudskiego, Poniatowskiego, Mickiewicza, Źródliska i 3 Maja – tworzone były w oparciu o istniejące lasy. Śladem tego procesu są drzewa, znacznie przekraczające wiekiem czas ich założenia.

Łódź, wbrew powszechnemu mniemaniu, jest jednym z nielicznych miast o tak dużej ilości zieleni. Obecnie w Łodzi istnieją 33 parki miejskie, zajmując łącznie powierzchnię 501.5 ha, nie licząc lasów miejskich, ogrodów działkowych, zieleńców i innych ogrodów. W zasobie APŁ odnaleźć można liczne zdjęcia, plany oraz dokumenty odnoszące się do największych i najcenniejszych parków znajdujących się na terenie miasta.

  

Słoneczne, czerwcowe dni sprzyjają spacerom, łodzianie chętnie i licznie odwiedzają parki, zwłaszcza, że rok szkolny jeszcze się nie skończył i „m-łodziaki” pozostają jeszcze w mieście.

Na dzisiejszy spacer baedeker wybrał park niezwykły - park. im. Jana Matejki. Ten niewielki park, położony naprzeciwko biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego, jest jedynym w Łodzi ogrodem w stylu francuskim.

Ogród francuski – styl powstały w XVII wieku, charakterystyczny dla posiadłości barokowych. Jego autorem jest André Le Nôtre – niedościgniony ogrodnik króla Francji Ludwika XIV.

André Le Nôtre (1613-1700) – francuski architekt krajobrazu, od 1635 nadworny ogrodnik króla Ludwika XIV, twórca szkoły geometrycznego ogrodu francuskiego. 

"Rozwijając wzory włoskich i francuskich renesansowych ogrodów geometrycznych, Le Nôtre nadał im prawdziwie monumentalną skalę. Z geometrii uczynił zasadę ładu rządzącego całym założeniem, wprowadził śmiałe rozwiązania perspektywiczne. Aby ukazać absolutny porządek panujący w naturze, swoje ogrody komponował osiowo, z czytelnym podziałem na strefy roślinności niskiej i wysokiej. Przy klasycznej dominacji układów jasnych i regularnych, potrafił też mistrzowsko stosować charakterystyczne dla baroku kontrasty: skali, koloru, światła i cienia, a także efekty iluzji przestrzennych" 

Andrzej Pieńkos. Le Nôtre - mistrz kompozycji.

Park Matejki założony został w 1924 roku na wzór Wersalu przez senatora Aleksandra Heimana-Jareckiego.

Aleksander Heiman-Jarecki, polski przemysłowiec pochodzenia żydowskiego, działacz społeczny, polityk, senator w II RP.

Urodził się 11 września 1886 roku w Łodzi. Ukończył łódzką szkołę handlową i Manchester School of Technology. W 1920 roku służył w Wojsku Polskim.

Od 1919 roku był kierownikiem, a od roku 1933 prezesem Spółki Akcyjnej Wyrobów Bawełnianych „Wola” w Warszawie. W 1934 roku został wybrany na prezesa Związku Przemysłu Włókienniczego w Polsce. Był działaczem Polskiej Macierzy Szkolnej w Gdańsku i fundatorem kilku budynków szkolnych i bibliotecznych (np. Biblioteki Miejskiej im. J. Piłsudskiego w Łodzi), oraz parków, między innymi Parku im. Jana Matejki w Łodzi (jego ojciec, Edward Heiman-Jarecki ufundował Gimnazjum Polskie w Łodzi  - obecnie I LO im. Mikołaja Kopernika).

Politycznie Jarecki związany był z BBWR. W 1935 roku został senatorem IV kadencji (1935–1938) z województwa łódzkiego. W senacie pracował w komisjach: budżetowej (w której był referentem), gospodarczej (1937–38), komunikacji, prawniczej (1935–36) i społecznej (1937–38, w której również był referentem). 

"Głos Poranny", rok 1936.

"Ilustrowana Republika", rok 1938.

Urodził się w rodzinie żydowskiej, był synem Edwarda i Heleny z domu Szyffer. Był trzykrotnie żonaty: w 1910 roku ożenił się z Antonią Reuff. Po jej śmierci w 1926 roku, ożenił się 9 lipca 1933 roku z Bronisławą Kojałłowicz, aresztowaną w 1943 roku we Francji i zamordowaną w Auschwitz. W 1947 roku ożenił się z Antoniną Zgórską.

Przed II wojny światową mieszkał w Łodzi. Po wybuchu wojny wyjechał do Francji, a po wojnie osiadł w Australii. Zmarł w Sydney w 1966 roku.

Edward Heiman-Jarecki, ojciec Aleksandra.

"Łódź w ilustracji", dodatek niedzielny do "Kuriera Łódzkiego", rok 1939.

Edward Heiman-Jarecki, ojciec Aleksandra.

"Łódź w ilustracji", dodatek niedzielny do "Kuriera Łódzkiego", rok 1939.

Przy planowaniu łódzkiego ogrodu uczestniczył Naczelnik Plantacji Miejskich i znany projektant Edward Ciszkiewicz (pracował przy projektach parków Źródliska oraz 3 Maja) oraz Z. Hellwig.

Nie został zrealizowany projekt budowy pałacu, który miał się mieścić w północnej części parku (gdzie obecnie znajduje się fontanna). 

Pomimo tego, że prace były już rozpoczęte, senator zaniechał budowy po śmierci żony Antoniny Edmee Heimanowej z Rueffów (której odnowiony grób znajduje w części katolickiej Starego Cmentarza). Powstały jedynie, zachowane do dzisiaj, zabudowania gospodarcze oraz domek dla ogrodnika. Znajdują się one w północno-wschodniej części parku, przy wyjściu na ulicę Matejki.

Park nabył wojewoda łódzki, planował on również wybudować tam rezydencję, jednak ze względu na zmianę na stanowisku wojewody, ten plan również nie został zrealizowany.

Od 1938 roku, kiedy ogród został zakupiony przez Magistrat Miasta Łodzi, jest parkiem publicznym.

Protokół przejęcia nieruchomości przy ul. Matejki 27/29 przez miasto, rok 1937 [Miejska Rada Narodowa i Zarząd Miejski w Łodzi, Wydział Plantacji, sygn. 26]

Pomimo zmieniających się właścicieli, parkiem zajmował się wciąż jeden ogrodnik J. Pankowski. Po przeprowadzeniu niewielkich zmian, park został udostępniony do zwiedzania. W miejscu planowanego budynku miał powstać ogródek jordanowski, jednak podczas okupacji, zamiast placu zabaw powstał basen przeciwpożarowy (do jego budowy wykorzystano wykopane kilka lat wcześniej doły pod fundamenty). W tym czasie z parku korzystali chorzy ze sąsiadującego z nim szpitala.

Odstąpienie ogrodu przy ul. Matejki na użytek szpitala im. Prezydenta Mościckiego, rok 1938 [Miejska Rada Narodowa i Zarząd Miejski w Łodzi, Wydział Plantacji, sygn. 26]

W 1945 roku park został w dużej mierze zniszczony, ucierpiały drzewa (szczególnie szpalery grabowe), krzewy, a także zniszczone zostały alejki.

Po wojnie park został uporządkowany, wzbogacony o nowe drzewa i krzewy. Rozebrano również ogrodzenie. W 1947 roku otrzymał także nazwę Park im. Jana Matejki.

Zatwierdzenie nadania nazwy parkowi miejskiemu, rok 1947 [Miejska Rada Narodowa i Zarząd Miejski w Łodzi, Wydział Plantacji, sygn. 26]

Fragment parku, rok 1968 [Zbiór ikonograficzny Archiwum Państwowego w Łodzi, sygn. Ł-I 22/60]

Po okresie zaniedbań w latach dziewięćdziesiątych XX wieku park zrewaloryzowano: został ponownie ogrodzony, alejki zostały wybrukowane, zyskał oświetlenie, wyremontowana została fontanna oraz plac zabaw.

Łódzki park im. Matejki jest zaprojektowany jako park francuski i od początku zachowuje taki charakter. 

W parku rozplanowanym na bazie prostokąta, zauważamy symetrię dwuboczną (jednoosiową) względem biegnącego przez środek parteru kwiatowego. 

Alejki położone są prostopadle do ulic Matejki i Narutowicza. W centralnej części znajduje się równo przystrzyżony trawnik otoczony pasami rabat różanych. 

W północnej części znajduje się fontanna. 

Prostopadle do Narutowicza, po obydwu stronach trawnika wzdłuż alejek rosną kuliście i piramidalnie przystrzyżone cisy, a za nimi szpalery grabowe, odcinające wnętrze parku od hałasu miasta.

Na obrzeżach parku rosną swobodnie rozrzucone drzewa i krzewy licznych gatunków. Park znany niegdyś z bogactwa gatunkowego krzewów, po okresie wypierania ich przez śnieguliczkę, wzbogacany jest obecnie o różnorodne krzewy ozdobne.

Na terenie parku nie ma żadnych pomników przyrody, gdyż najstarsze drzewa mają dopiero ok. 80 lat, jednak park jest wpisany do rejestru zabytków.

Park ma obecnie trzy wejścia, jedno na środku południowego ogrodzenia od ulicy Narutowicza, drugie od ulicy Matejki w północnej części parku przy domku ogrodnika, trzecie wychodzi na budynki Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska UŁ.

Park jest zamykany na noc, zimą (od 1 października do 31 marca) jest otwierany w godz. 6.00-20.00, a w pozostałym okresie w godz. 6:00-22:00

źródła:

pl.wikipedia.org

http://www.lodz.ap.gov.pl/ Archiwum Państwowe w Łodzi

Stanisław Łoza [red.]: Czy wiesz kto to jest?

Andrzej Pieńkos. Le Nôtre - mistrz kompozycji.

Łódzkie parki. Zielona Łódź / http://www.zielonalodz.pl/

  

Fot. współczesne Monika Czechowicz

Fot. archiwalne ze zbiorów Archiwum Państwowego w Łodzi.

Zobacz jeszcze:

ZIELEŃ ZIEMI OBIECANEJ – PARK ŹRÓDLISKA I
ZIELEŃ ZIEMI OBIECANEJ – PARK ŹRÓDLISKA II
ŁÓDZKI OGRÓD BOTANICZNY
Zielone aleje w Łodzi, czyli przyroda dla mieszczuchów.
PARK OCALAŁYCH
LAS ŁAGIEWNICKI i ARTURÓWEK
DOBRA RADOGOSKIE i … PARK JULIANOWSKI
Zielona Łódź: park im. biskupa Michała Klepacza
PARK PRZY ULICY HIPOTECZNEJ
PARK IM. JÓZEFA PONIATOWSKIEGO W ŁODZI
ŁÓDZKI OGRÓD ZOOLOGICZNY
Łódź. Park im. Henryka Sienkiewicza (instytut, targowisko, ogród..?)
Park im. Stanisława Staszica w Łodzi

MAPA GOOGLE