baedeker łódzki: LAS ŁAGIEWNICKI i ARTURÓWEK

poniedziałek, 26 stycznia 2015

LAS ŁAGIEWNICKI i ARTURÓWEK

Arturówek powstał po 1864 roku na terenach po wyciętym lesie. Właściciel majątku łagiewnickiego August Zawisza utworzył tam dwa folwarki, nazywając je Arturów i Marysin. Nazwę pierwszego folwarku - Arturów - nadał dla uczczenia pamięci swojego brata Artura, który został stracony przez władze carskie za udział w powstaniu listopadowym. Drugi folwark - Marysin - zawdzięcza swą nazwę od imienia matki Augusta Zawiszy, Marii.

Arturów z czasem mieszkańcy przemianowali na Arturówek. Folwark Arturów zlokalizowano na północy, a Marysin na południe od rzeki Bzury, w południowo-zachodniej części Lasu Łagiewnickiego. Zawisza poszukiwał wówczas możliwości zwiększenia dochodów ze swych łagiewnickich majątków, do czego zmusiły go władze carskie, nałożywszy na dobra łagiewnickie kontrybucję za działalność dziedzica w powstaniu styczniowym.

Zadłużony w Towarzystwie Kredytowym Ziemskim Zawisza nie był jednak w stanie spłacać kredytów i w 1885 roku Towarzystwo Kredytowe wystawiło część majątku łagiewnickiego na licytację. Majątek ten wraz z folwarkiem Arturówek nabył "łódzki król wełny" Juliusz Heinzel. W 1888 roku dokupił folwark Marysin, a w latach 90. resztę łagiewnickich dóbr.

Heinzlowie, którzy potrafili zarabiać pieniądze, wystąpili do władz o zezwolenie na parcelację gruntów w Arturówku i Marysinie z przeznaczeniem na działki budowlane. Las łagiewnicki był już wtedy znanym miejscem wypoczynkowym dla mieszkańców Łodzi, którzy dostrzegali jego zdrowotne i rekreacyjne walory.

"Rozwój", rok 1913.

W pobliskiej wsi Rogi już w 1898 roku na skraju lasu urządzono hydropatyczno-dietetyczny zakład leczniczy, który mieścił się w dwupiętrowym, murowanym budynku. Na pierwszym i drugim piętrze znajdowały się 24 pokoje, a na parterze funkcjonowała restauracja, sala bilardowa i czytelnia. Obok, w oddzielnym budynku murowanym, tzw. kurhausie, zainstalowano wanny, natryski itp. Rogowski kurhaus był licznie odwiedzany przez łodzian.

W tym czasie Las Łagiewnicki został podzielony na dwie części, oznaczone literami A i B. Pierwsza obejmowała część wschodnią lasu (na wschód od obecnej ulicy Wycieczkowej) o powierzchni 700 ha i była własnością dwóch łódzkich fabrykantów Ernsta Leonhardta i Zygmunta Richtera. Niewielka część tergo zespołu - ok. 68 ha - należało do niejakiego Grossmana (ogród Grossmana). Część druga, B, należała do syna Juliusza, Ludwika Heinzla i obejmowała zachodnią część lasu, o powierzchni około 452 ha. W tej części znajdowały się Arturówek, Maksymilianów, Marysin i teren nazwany później Letniskami.

"Rozwój", rok 1907.

"Rozwój", rok 1913.

W 1925 roku zmarł Ludwik Heinzel. Właścicielem majątku Łagiewniki została jego córka Konstancja Paulina, która wyszła za mąż za austriackiego konsula Oswalda Kermenitza.

"Kurier Łódzki", rok 1920.

Kermenitzowie przeprowadzili liczne zmiany w układzie przestrzennym Lasu Łagiewnickiego. Najbardziej znaczące było wybudowanie brukowanej drogi do Arturówka, którą połączono - po przedłużeniu - z główną drogą do pałacu w Łagiewnikach. W tym czasie odcinek dzisiajszej ulicy Łagiewnickiej od ulicy Jaskółczej do mostu na rzece Bzurze był drogą leśną, wyboistą, z wystającymi korzeniami drzew.

W okresie międzywojennym Las Łagiewnicki stał się przedmiotem zainteresowania łódzkiego magistratu. Powstał wtedy projekt stworzenia miasta-osiedla na gruntach leśnych, położonych w najbliższej okolicy Łodzi. Z planami wykorzystania części lasu na stworzenie parceli letniskowych wystąpiła do władz również Konstancja Kermenitz. Po uzyskaniu zgody dokonano podziału gruntów pod zabudowę letniskową. Od tego czasu datuje się powstanie terenów zwanych Letniskami.

"Głos Poranny", rok 1933.

Podział terenów leśnych na działki budowlane dotyczył również Arturówka. Wytyczono drogi pod przyszłe ulice, nazywając je: Gajowa, Żucza, Krasnolódków, Miodowa, Skrzydlata, Studencka. Niektóre z nich obecne nazwy uzyskały po 1945 roku.

W 1925 roku władze miejskie Łodzi nabyły część Lasu Łagiewnickiego o powierzchni 631 ha od spadkobierców Leonhardta i Richtera. Magistrat Łodzi pragnął uczynić z Lasu Łagiewnickiego "zielone płuca" miasta i wznieść na jego terenie osiedle robotnicze oraz budynki szpitalne i sanatoryjne dla chorych na gruźlicę. Nabycie lasu ułatwiły magistratowi ustawy rządowe, wprowadzone w celu ochrony zasobów leśnych. Na ich mocy Wojewódzki Komisarz Ochrony Lasów przy Urzędzie Wojewódzkim w Łodzi zamknął w roku 1922 Las Łagiewnicki dla wyrębu drewna. Decyzja ta zmniejszyła warość handlową terenów leśnych.

W części Lasu Łagiewnickiego należącej do miasta Łodzi doszło do nadużyć. Jesienią 1927 roku Urząd Wojewódzki wniósł na wokandę Sądu Pokoju sprawę przeciwko Magistratowi łódzkiemu o nielegalny wyrąb lasu. W trakcie rozprawy sądowej okazało się, że niektórzy pracownicy dozoru leśnego dokonywali nielegalnego wyrębu drzew, za co zostali ukarani. Zdarzało się, że okoliczni mieszkańcy, terroryzując służbę leśną, wyrąbywali i kradli drzewa z lasu. Nazwa dzisiejszej drogi leśnej - Złodziejska - jest miejscem, gdzie kradzione drzewo wywożono z Lasu Łagiewnickiego.

W 1928 roku z planami parcelacji swojej części lasu wystąpił również Wiliam Grossman. Występując o zgodę na parcelację pisał:

... Las Łagiewnicki "A", znajdujący się w odległości 4 km od granicy miasta, ma teren falisty i drzewostan taki, który nadaje się wyłącznie na stworzenie miasta-ogrodu...

Po uzyskaniu zgody, teren o powierzchni 68 ha Grossman dzielił na działki wielkości od 0,5 morgi do 1 ha, z prawem wyrębu 50% lasu z każdej parceli. Zalecono wznosić jedynie wille lub estetyczne domki bliźniacze. Zakazano stawiania budowli fabrycznych oraz zobowiązano Grossmana do przeprowadzenia przez parcelowany teren odpowiednio szerokiej drogi.

"Głos Poranny", rok 1936.

Planu stworzenia z Łagiewnik "miasta-ogrodu" nie udało się jednak zrealizować. Wiliam Grossman wytyczył jedynie drogi pod ulice osiedla, a miastu udało się wybudować lecznicę, w której później znalazło się sanatorium (obecny pawilon A).
Skuteczniej działali Kermenitzowie, którzy częściowo zabudowali teren Arturówka i przeprowadzili parcelację gruntów na powierzchni 70 ha.
Plany dotyczące stworzenia na terenie Lasu Łagiewnickiego osiedli mieszkaniowych nie zostały zrealizowane. Efektem przygotowań do ich realizacji było jedynie wycięcie w lesie Łagiewnickim szerokiej przecinki dla drogi osiedlowej.

"Głos Poranny", rok 1936.

Fiasko planu wzniesienia "miasta-ogrodu Łagiewniki" sprawiło, że las przetrwał do naszych czasów w stanie nienaruszonym. Obecnie stanowi ulubiony teren wypoczynkowy Łodzian...

W 1965 roku, po wieloletniej budowie, został oddany do użytku obiekt wczasowo-wypoczynkowy "Prząśniczka". Położony w Arturówku, obok stawu, zajmuje teren o powierzchni ponad 2,5 ha. Wcześniej, w latach 50. na terenie stało sześć domów. W jednym z nich znajdował się sklep i posterunek policji.

Hotel "Prząśniczka" gościł polityków, aktorów i sportowców. Przebywała tutaj Jonanta Kwaśniewska, Leszek Miller. Z aktorów częstymi gośćmi bywali Beata Tyszkiewicz i Bronisław Pawlik. Często organizowane były spotkania sportowców. W hotelu Jacek Wszoła z ekipą lekkoatletów przygotowywał się do zawodów.

Strona "Prząśniczki": TUTAJ

"Dziennik Łódzki", rok 1967.

Piłkarze Widzewa i Wisły Kraków przebywali w Arturówku przed ligowymi meczami.

Licznie przybywający do Arturówka łodzianie często korzystają z usług Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji DW "Arturówek", który jest własnością gminy Łódź i powstał w 2001 roku w wyniku połączenia ośrodków sportu i rekreacji z Bałut i Górnej z Łódzkim Ośrodkiem Sportu.

Ośrodek organizuje, oczywiście zwłaszcza w sezonie letnim, imprezy sportowo-rekreacyjne. MOSiR opiekuje się kąpieliskiem i pobliską plażą, prowadzi przystań z kajakami, rowerami wodnymi i łódkami.

Historia sportów a Arturówku zaczęła się od połączenia OSiR Arturówek, powstałego z dawnego Wojewódzkiego Ośrodka Sportu, z OSiR Promieniści.

W środkowej części Arturówka, na wysokości stawu przy ulicy Jastrzębiej zlokalizowano ziemne korty tenisowe. Dla Łodzian, którzy opuszczają Łódź na długie weekendy, do dyspozycji są domki campingowe na 90 miejsc, a dla bardziej wymagających Dom Wycieczkowy "Arturówek". Często organizowane są tu ogniska i wielkie grillowanie na terenie campingu.