baedeker łódzki: 11/29/21

Nie jest znany dokładny czas powstania Parafii w Dmosinie ani wzniesienia tu pierwszego kościoła. Najprawdopodobniej w pierwszej połowie XV wieku arcybiskup gnieźnieński Wojciech herbu Jastrzębiec erygował parafię przy istniejącym tu wcześniej kościele. Dokumenty z 1407 i 1417 roku mówią o istnieniu osady targowej przy kościele w Dmosinie. Właścicielami Dmosina byli wtedy Dersław i Dadźbog Kopaczowie, piszący się „z Dmosina”. W roku 1427 w aktach gnieźnieńskich wspomniany jest tutejszy pleban Stanisław. Dmosin otrzymał chełmińskie prawa miejskie już w roku 1407 roku, nadane przez Władysława Jagiełłę. Natomiast 28 lipca 1430 roku Dmosin otrzymuje od Ziemowita V, księcia mazowieckiego, potwierdzenie przywilejów miejskich. Istniał tu wtedy murowany kościół pw. św. Małgorzaty, który pod koniec XVI wieku został zniszczony. W roku 1539 Dmosin jest jeszcze miastem, otrzymuje bowiem potwierdzenie swych praw, ale w roku 1579 praw miejskich już nie ma.

Akta urzędnika stanu cywilnego parafii Dmosin.

Księga zaślubin i urodzeń w parafii Dmosin 1583-1635.

W 1609 roku właściciele Dmosina pobudowali drewniany kościół. Niestety, został on spalony wraz z całym Dmosinem w roku 1657 podczas najazdu szwedzkiego. Miejscowość wraz ze świątynią została odbudowana.

Na początku XVIII wieku Parafia Dmosin przekazana została pod zarząd Księży Misjonarzy św. Wincentego à Paulo, którzy prowadzili w Łowiczu Seminarium Duchowne. Kolejni superiorzy łowickiego domu zakonnego byli proboszczami w Dmosinie aż do 1797 roku, kiedy to władze pruskie usunęły Misjonarzy z Dmosina. Parafia przeszła pod zarząd diecezjalny ówczesnej archidiecezji gnieźnieńskiej. Po utworzeniu archidiecezji warszawskiej w 1818 roku, parafia Dmosin stała się jej częścią.

Tabela miast, wsi, osad Królestwa Polskiego, rok 1827.

Na początku XX wieku na ziemiach Królestwa Polskiego doszło do konfliktu na tle religijnym. Z inicjatywy katolickiej zakonnicy Marii Franciszki Kozłowskiej (Feliksy Kozłowskiej) powstało Zgromadzenie Kapłanów Mariawitów, które od jej imienia zaczęto nazywać własnie mariawityzmem, a wiernych podzieljących jej poglądy - mariawitami. Nazwa mariawityzm nawiązuje do łacińskich słów Mariae vitam (imitantes), oznaczających "Maryi życie (naśladujących)". Zgromadzenie miało być początkiem odnowy moralnej kapłanów w Polsce. Tworzyło je kilkunastu księży, w większości będących absolwentami Akademii Teologicznej w Petersburgu. Wyróżniali się wszechstronnym wykształceniem, wykładali w seminariach duchownych.

W chwili rozłamu religijnego, mariawitów było ponad 100 tysięcy. Podczas fali pogromów, która przetoczyła się przez Królestwo Polskie w 1906 roku, odnotowano 24 starcia, w których zginęło 18 osób, a kilkaset po obu stronach odniosło rany.

Mariawityzm dotarł do Zgierza, Dobrej, Strykowa, Lipek, Niesułkowa i Dmosina. W Dmosinie również znalazło się sporo wyznawców nowej wiary, jednak nie doszło do utworzenia ośrodka jej krzewienia. Ówczesny proboszcz ksiądz Wincenty Giebartowski sprawował wtedy w dmosińskim kościele niecodzienny obrzęd. W swojej treści nawiązywał on do rzucania klątwy lub ekskomuniki. Duszpasterz, broniąc wiary katolickiej, podczas sprawowanej mszy świętej odrzucał w kąt zapaloną świecę, wymawiając imię i nazwisko osoby, która przeszła na mariawityzm, jednocześnie rzucając klątwę by była przeklęta...

Parafia została utrzymana przy wierze rzymskokatolickiej, a pamiątką po tamtych czasach jest stojąca do dziś przed kościołem figura Matki Bożej.

Więcej w baedekerze przeczytasz tutaj:

baedeker łódzki: Wojna religijna w regionie łódzkim.

Po 1920 roku parafia została włączona do nowo utworzonej Diecezji Łódzkiej, a od 1992 roku należy do Diecezji Łowickiej.

Przy tutejszej parafii odnotowano istnienie bractw: Niepokalanego Poczęcia NMP, Nieustającej Adoracji Najświętszego Sakramentu, Apostolstwa Modlitwy z Dziełem Poświęcenia Rodzin i III Zakonu św. Franciszka.

Obecny kościół, murowany, w stylu barokowym, orientowany, pod wezwaniem św. Andzreja Apostoła i św. Małgorzaty Dziewicy i Męczennicy, wzniesiony został w pierwszej połowie XVIII wieku z fundacji Franciszka Rusińskiego, staraniem ks. Jędrzeja Zygfryda Rynka, superiora łowickiego domu Misjonarzy św. Wincentego à Paulo, proboszcza w Dmosinie. Kamień węgielny poświęcił arcybiskup gnieźnieński Teodor Potocki 14 czerwca 1728 roku. Konsekracji kościoła dokonał w roku 1761 Krzysztof Dobieński, biskup pomocniczy archidiecezji gnieźnieńskiej. Kościół przetrwał w dość dobrym stanie do czasów I wojny światowej.

Ciekawy opis wnętrza kościoła zawiera spis inwentarza z 1841 roku: „Wielki ołtarz: snycerską robotą, na którym dają się widzieć cienkie żyłki pozłoty, a cały już zupełnie spróchniały, w tym ołtarzu jest obraz Pana Jezusa Ukrzyżowanego; a u góry w tymże ołtarzu jest obraz Zmartwychwstania Chrystusowego. Drugi ołtarz – uboczny, gładką robotą zrobiony, kolorem niebieskim i blado – różowym malowany, w tym ołtarzu jest obraz Najświętszej Maryi Panny zasuwany drugim obrazem Zwiastowania Najśw. Maryi Panny. Na samym zaś wierzchu wspomnianego ołtarza jest jeszcze mały obraz św. Antoniego i dwóch aniołów. Trzeci ołtarz boczny, takąż robotą i malatury jednakowej jak drugi. Mensa zaś tego ołtarza jest murowana, kolumny dwie pozłacane, a obraz św. Józefa Oblubieńca NMP zasuwany drugim obrazem św. Wawrzyńca, na wierzchu tego ołtarza znajduje się jeszcze mały obraz św. Magdaleny z dwoma aniołami. Czwarty ołtarz boczny, robotą snycerską pozłacany, w którym jest obraz św. Wincentego a Paulo, a mensa cała drewniana z trzema szufladami…”

14 grudnia 1914 roku, w czasie ostrzeliwania Dmosina przez artylerię niemiecką, spłonęło wnętrze kościoła. Staraniem ks. Artura Smoniewskiego przeprowadzono częściowy remont świątyni. W następnych latach odbudową i rozbudową kościoła zajął się ks. Kazimierz Maluga, proboszcz parafii Dmosin w latach 1922 – 1945.

Parafia Dmosin, rok 1934

(zbiory Polona)

Kościół pw. św. Andrzeja i św. Małgorzaty Dziewicy i Męczennicy, rok 1934.

Do jednonawowej poprzednio świątyni dobudowane zostały dwie nawy boczne, kruchta, kaplica i zakrystia. 18 lipca 1926 roku biskup Wincenty Tymieniecki – ordynariusz łódzki, poświęcił fundamenty pod boczne nawy rozbudowywanego kościoła. Rozbudowa trwała w latach 1925 -1930. Po dokonanej odbudowie, konsekracji kościoła dokonał tenże biskup w dniu 9 sierpnia 1931 roku.

"Łowiczanin", rok 1931.

Przy kościele znajduje się dzwonnica. Murowana, z XVIII wieku (1722 rok ), z drewnianą, wyższą kondygnacją, czworoboczna, opięta pilastrami na narożach, z otworami dzwonowymi zamkniętymi półkoliście. Druga kondygnacja ażurowa, z belek, nakryta daszkiem namiotowym. Dzwonnica została opatrzona trzema dzwonami, z których dwa zostały skradzione w czasie I wojny światowej, sama zaś dzwonnica została zniszczona. W latach następnych wyremontowano dzwonnicę , a w 1956 roku staraniem ks. Franciszka Pabiańczyka zakupiono dwa nowe dzwony, pozostające w niej do dzisiaj. Na przełomie 2008 i 2009 roku przeprowadzono gruntowny remont dzwonnicy, wymieniono całe drewno i pokryto dach blachą miedzianą.

W wyposażeniu kościoła na szczególną uwagę zasługują:

- Ołtarz główny z ok. poł XVIII w. z obrazem Matki Bożej z Dzieciątkiem (również z XVIII w), zasuwanym obrazem Ukrzyżowania. Po bokach nisze z rzeźbami św. Apostołów Piotra i Pawła. Nisze ujęte parami kolumn na wysokich cokołach z kapitelami w stylu korynckim. W zwieńczeniu obraz św. Józefa z dzieciątkiem Jezus. Ostatnia konserwacja ołtarza przeprowadzona w latach: 2008 – 2009

- Ołtarz boczny – współczesny – z obrazem Matki Bożej Nieustającej Pomocy oraz św. Jana Pawła II. Został ufundowany przez parafian w 2014 roku z okazji kanonizacji św. Jana Pawła II.

- Ołtarz boczny – współczesny – z obrazem Jezusa Miłosiernego oraz św. Faustyny. Został ufundowany przez parafian w 2012 roku.

- Chrzcielnica (neoklasycystyczna) o kształcie kielichowym z pocz. XIX w. Czasza zdobiona ornamentem geometrycznym, pokrywa zwieńczona rzeźbą spoczywającego Baranka. Ostatnia konserwacja w 2010 roku.

- Obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem w ołtarzu głównym. Datowany na XVIII w, jednak z tego czasu przetrwała tylko srebrna sukienka, sam zaś obraz uległ zniszczeniu. Obecny obraz to twarze Jezusa i Maryi namalowane na blasze miedzianej pod koniec XIX wieku po zniszczeniu starego obrazu. Obraz ma szczególne znaczenie dla mieszkańców parafii Dmosin, Maryja czczona jest w tym wizerunku jako Pani Ziemi Dmosińskiej.

- Obraz św. Andrzeja Apostoła, namalowany przez Wincentego Orłowskiego w 2008 roku. Przedstawia św. Andrzeja z krzyżem w kształcie litery X, na którym Andrzej poniósł śmierć męczeńską. W drugiej ręce – sieć rybacka, przypominająca o tym, że Andrzej, zanim Jezus go powołał do grona Apostołów, był rybakiem. Pięć chlebów i dwie ryby nawiązują do cudownego rozmnożenia chleba, w którym Andrzej uczestniczył (J6,1-13).

- Obraz św. Małgorzaty Dz i M, namalowany przez Wincentego Orłowskiego w 2010 roku. Przedstawia Małgorzatę w celi więziennej, krzyżem pokonującą ataki złego ducha, który ukazuje się jej w postaci smoka.

- Obraz św. Izydora – patrona rolników i oraczy, który z pracą na roli łączy modlitwę. Przedstawiony w postawie klęczącej przed krzyżem na tle drzewa oliwkowego. W głębi wół zaprzężony do pługa i anioł czuwający nad orką. Ostatnia konserwacja w 2009 roku.

- Obraz św. Wawrzyńca, diakona i męczennika. Przedstawia męczeństwo św. Wawrzyńca (ok. 258 r. za cesarza Waleriana). W centrum św. Wawrzyniec ciągnięty przez oprawców na kratę, którą podgrzewa jeden z katów. Ostatnia konserwacja : 2010 rok.

Mozaika Mater Ecclesiae (Matka Kościoła) na frontonie kościoła, przedstawiająca Maryję z Dzieciątkiem. Na dole herb Jana Pawła II oraz jego zawołanie papieskie: Totus Tuus. Mozaika została wykonana i umieszczona na kościele 2 kwietnia 2008 roku jako wotum wdzięczności Parafii Dmosin za pontyfikat Papieża Polaka. Jest ona kopią rzymskiej mozaiki umieszczonej na frontonie Pałacu Apostolskiego przez Jana Pawła II w 1981 roku po cudownym ocaleniu z zamachu na swoje życie. Poświęcenia mozaiki dokonał Biskup Łowicki – Andrzej Franciszek Dziuba 13 kwietnia 2008 roku.