baedeker łódzki: PIOTRKOWSKA 102a. Dawny dom Romana Borkenhagena.

Na mocy Protokołu Deklaracyjnego, spisanego w lipcu 1833 roku, plac nr 87 przy dzisiejszej ulicy Piotrkowskiej 102a objął Bernard Moser (Mohser).

Przeczytaj w baedekerze:

Łódź dwieście lat temu, pierwsi osadnicy i umowa zgierska.

W kwietniu 1839 roku Bernard Moser przekazał nieruchomość, z wystawionym tylko domkiem w podwórzu, swojemu synowi, Antoniemu. W umowie przekazania zastrzegł, aby w domku tylnym wolno mi było mieszkać dożywotnio, wraz z żoną, bez żadnych opłat. Bernard zmarł w 1843 roku, a jego żona, Joanna Krystyna (z domu Hentschel), w roku 1851.
W styczniu 1863 roku wdowa po Antonim Moserze, Joanna Krystyna z domu Säuberlich (córka Jana Gottloba Säuberlicha), oraz jej syn, Antoni junior, spisali umowę zamiany. Zgodnie z umową przekazali nieruchomość przy Piotrkowskiej małżeństwu Amalii i Fryderykowi Wilhelm Wilhelm, a sami przenieśli się na Nawrot 1313 (dzisiaj Nawrot 20). Na froncie Piotrkowskiej stał w tym czasie parterowy dom drewniany.

Począwszy od lat 70. XIX stulecia nieruchomości przy obecnej Piotrkowskiej 102a, 104a, 106 i 102 przechodziły sukcesywnie w ręce Juliusza Heinzla i jego dynamicznie rozwijającego się przedsiębiorstwa włókienniczego.

"Łodzianin", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1899.

"Führer durch Łódź", 1893.

"Führer durch Łódź", 1898.

Obok głównej bryły pałacu Juliusza Heinzla, zajmującego obszar frontowy Piotrkowskiej 104, powstały niższe obiekty przy obecnej Piotrkowskiej 102a i 104a. Obszar centralny zajmowała brama wjazdowa, a po bokach wystawiono dwa budynki jednopiętrowe, każdy z dwuosiową elewacją.

"Łodzianin", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1899.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1907.

W 1937 roku przebudowano obiekt frontowy przy Piotrkowskiej 102a. Autorem projektu był znany łódzki architekt, Wiesław Lisowski.

Wiesław Lisowski (1884-1954)

- architekt, projektant szkół, budynków szpitalnych i innych obiektów użyteczności publicznej oraz kościołów w Łodzi i jej okolicy, także budynków mieszkalnych.

Przeczytaj w baedekerze:

Wiesław Lisowski – od stylu dworkowego do modernizmu.

Powstała kamienica w obecnym kształcie, z dodatkowymi trzema osiami elewacji, oraz wewnętrzną bramą wjazdową. W tym czasie właścicielem nieruchomości był Roman Borkenhagen, który prowadził pod tym adresem znany w Łodzi zakład chemigraficzny.

Księga Adresowa m. Łodzi 1937-1939.

Roman Borkenhagen, syn Edwarda i Anny Müller, urodził się w 1880 roku w Łowiczu. Ojciec Romana zmarł w młodym wieku. W 1894 roku, w Łodzi, matka wyszła powtórnie za mąż, za Juliusza Hau. Czternastoletni Roman zamieszkał w domu Juliusza, przy Brzezińskiej 24 (dzisiaj Wojska Polskiego 24, róg Młynarskiej).
Doświadczenia zdobyte w zakładzie Roberta Resigera, oraz poznanie nowych technik trawienia klisz drukarskich (praktyka we Frankfurcie nad Menem), pozwoliły Borkenhagenowi otworzyć w 1908 roku pracownię chemigraficzną. Pierwszy zakład mieścił się pod adresem zamieszkania, przy Brzezińskiej 24 (dzisiaj Wojska Polskiego 24).

"Gazeta Łódzka", rok 1913.

Krótko, ok. 1912 roku, pracownia funkcjonowała przy Zgierskiej 46, zaś od 1913 roku, przez ponad 20 lat, pod adresem Piotrkowska 100.

Piotrkowska 100.

Przeczytaj w baedekerze:

PIOTRKOWSKA 100 – TUWIMA 1/3. Dawny Dom Zgromadzenia Majstrów Tkackich.

"Ilustrowana Republika", rok 1925.

Wydanie jubileuszowe "Teatr Miejski w Łodzi 1922-1928".

Pod koniec pierwszej połowy lat 30. XX wieku firma Romana Borkenhagena przeniosła się do nieruchomości własnej, przy Piotrkowskiej 102a, gdzie zatrudnionych było ponad 20 pracowników.

Księga Adresowa m. Łodzi 1927-1939.

Borkenhagen był wykonawcą klisz cynkowych, użytych w procesie druku banknotów dla getta łódzkiego, a także był poproszony o wydanie opinii w sprawie rzekomego sfałszowania gettowego banknotu o nominale 20 marek. Ów banknot nie posiadał zabezpieczenia w postaci znaku wodnego.

Firma Borkenhagena był największym tego typu zakładem w Łodzi do 1945 roku, dostarczającym klisze do większości drukarń i wydawnictw łódzkich i pozałódzkich. Według prasowej reklamy z 1937 roku "wykonywał barwne klisze na offset i litografie do reklam gazetowych, cenników, prospektów oraz fotografie, rysunki i projekty reklamowe".

"Głos Poranny", rok 1937.

Klisze w jego firmie cechowano ozdobnym monogramem z liter RBŁ, w cienkiej fantazyjnej obwódce w negatywie, zwykle u dołu w ciemnych partiach kliszy. Bakterystyczny znak RBŁ (Roman Borkenhagen Łódź) możemy zobaczyć do dzisiaj na wielu archiwalnych zdjęciach prasowych.

Zakład Borkenhagena istniał do 1945 roku (działał także w okresie II wojny światowej) i był największym tego typu przedsiębiorstwem w Łodzi, wytwarzającym klisze drukarskie dla wielu wydawnictw łódzkich i krajowych.

Na terenie posesji przy Piotrkowskiej 102a, od 1935 roku i w okresie okupacji niemieckiej mieścił się skład sukna i wyrobów wełnianych Pawła Geislera.