CURRICULUM VITAE (PIERWSZA WOJNA ŚWIATOWA - LATA 1914-1918)

Curriculum vitae (z łacińskiego bieg życia, przebieg życia) -  daty z życia Łodzi - sukcesywnie i... subiektywnie uzupełniane, czyli wszystko po kolei...

1914
1 sierpnia	Wybuch I wojny światowej, ewakuacja urzędów i instytucji państwowych.  CZYTAJ i CZYTAJ
2 sierpnia	Obwieszczenie na murach łódzkich kamienic: Niemcy wypowiadają wojnę. CZYTAJ
4 sierpnia	Pospieszna ewakuacja instytucji państwowych.CZYTAJ
10 sierpnia	Powstaje Główny Komitet Obywatelski przejmujący funkcję zarządzania miastem na czele stanął, do 1914 roku, dr Alfred Biedermann. CZYTAJ
20 sierpnia	Wkroczenie pierwszego oddziału piechoty niemieckiej do Łodzi.
21 sierpnia	Odbicie miasta przez wojska rosyjskie.
sierpień	Założenie Organizacji Wojskowej (jej następca Polska Organizacja Wojskowa).
3 października	W związku z ofensywą niemiecką wojska rosyjskie opuszczają miasto. Ponowne przejęcie władzy (na 5 dni) przez Główny Komitet Obywatelski.
8 października	Ponowne wkroczenie wojsk niemieckich do Łodzi (na 3 tygodnie).
12 października	Wkroczenie do Łodzi oddziału „Strzelców” (przeszli ulicą Piotrkowską niosąc polski sztandar i śpiewając żołnierskie pieśni). CZYTAJ i CZYTAJ
14 października	Wydanie przez komendę wojsk polskich odezwy do łodzian dotyczącej werbowania ochotników do Legionów Polskich. CZYTAJ
23 października	Ukazanie się pierwszego numeru czasopisma „Do Broni” (organ nielegalnej Polskiej Organizacji Narodowej).
29 października	Ostatnie wejście wojsk rosyjskich do miasta.
11 listopada	Rozpoczęła się bitwa pod Łodzią. CZYTAJ
19 listopda	Odcięcie Łodzi przez toczące się walki. Pierwsze bomby spadają na Łódź.
21-23 listopada	Działania wojenne w okolicach Chojen i Rzgowa. CZYTAJ
6 grudnia	W wyniku „Bitwy pod Łodzią” Niemcy zajmują miasto (oddziały niemieckie pozostaną w Łodzi aż do rozbrojenia 11 listopada 1918 roku) CZYTAJ i CZYTAJ
17 grudnia	Powstanie Łódzkiego Biura Pośrednictwa Pracy powołanego przez Komitet Obywatelski Miasta Łodzi (była to jedyna w Królestwie Polskim instytucja miejska rządząca się autonomicznie, według zasad ustalonych przez robotniczą Komisję Międzyzwiązkową, zajmowała się głównie wysyłaniem robotników do prac porządkowych prowadzonych przez wojsko).
19 grudnia	Utworzenie Łódzkiego Gubernatorstwa Wojennego obejmującego miasto Łódź i przyległe do niego miejscowości: Zgierz, Łagiewniki, Nowosolną, Andrespol, Rzgów, Pabianice, Janowice, Lutomiersk, Aleksandrów (na czele stał gubernator wojenny).
grudzień	Powołanie Zarządu Prasowego (wprowadzenie ścisłej i ostrej kontroli prasy łódzkiej). Założenie hakatystycznego dziennika „Deutsche Post”. CZYTAJ
	Powstanie Łódzkiego Towarzystwa Opieki Szkolnej Guberni Piotrkowskiej.
	Powstanie Stowarzyszenia Elementarnych i Religijnych Szkół miasta Łodzi (siedziba przy ul. Wschodniej 43)
	Założenie kliniki położniczej i ginekologicznej „Linas Hacholim” przy ul. Południowej (zlikwidowana przez niemieckiego okupanta w końcu 1939 roku).
1915
7 stycznia	Otwarcie przy ul. Skwerowej 6 bezpłatnej Wypożyczalni książek „Zorza”.
18 stycznia	Założenie Stowarzyszenia Oświatowego „Światło”.
	Powstanie Zjednoczenia Stronnictw Niepodległościowych
4 lutego	Powołanie Cesarsko-Niemieckiego Prezydium Policji (Kaiserlich-deutschen Polizei Prasidium) – przejęło administrację na obszarze Łodzi i byłego powiatu łódzkiego. CZYTAJ
8 lutego	Ukazanie się pierwszego numeru „Deutsche Lodzer Zeitung”.
luty	Założenie Łódzkiej Orkiestry Symfonicznej w celu niesienia pomocy materialnej muzykom łódzkim pozbawionych wskutek wojny pracy zarobkowej. Od 1921 – Łódzka Orkiestra Filharmoniczna, kontynuacja: Państwowa Filharmonia im. Artura Rubinsteina.
1 kwietnia	Założenie Żydowskiego Towarzystwa Sportowo-Gimnastycznego „1913 roku” (posiadało sekcję turystyki kolarskiej). CZYTAJ
28 kwietnia	Otwarcie pierwszego Miejskiego Zakładu Kąpielowego przy zbiegu ul. Północnej i ul. Wolborskiej (aby zapobiec szerzeniu się epidemii tyfusu plamistego władze miasta wprowadziły przymus kąpielowy. Kąpiele tutaj odbywały się do 30 sierpnia, czyli do czasu odstąpienia przez władze okupacyjne miastu kąpieli wojskowych prowizorycznie zorganizowanych w gmachu dawnego gimnazjum żeńskiego przy ul. Średniej 16). CZYTAJ
26 maja	Założenie Stowarzyszenia Drobnych Kupców i Przemysłowców Polskich w Łodzi.
19 czerwca	Wydanie ustawy miejskiej dla Polski po lewej stronie Wisły dotyczącej organizacji władz miejskich.
1 lipca	Powołanie Magistratu i Rady Miejskiej w miejsce rozwiązanego 30 czerwca 1915 roku Głównego Komitetu Obywatelskiego (Magistrat działał do maja 1917 roku). CZYTAJ
24 lipca	Zorganizowanie Wydziału Zdrowotności Publicznej przy Magistracie miasta Łodzi.
18 sierpnia	Dokonanie, przez niemieckie władze okupacyjne, największej inkorporacji w dotychczasowych dziejach miasta – włączenie do Łodzi Bałut liczących około 100 tysięcy mieszkańców i Chojen Nowych liczących 30 tysięcy mieszkańców, będących jednymi z największych wsi w historii światowego osadnictwa). Również w 1915 roku przyłączono do Łodzi sąsiadujące z nią części wsi: Antoniew Stokowski, Dąbrowa, Radogoszcz, Rokicie Stare, Rokicie Wójtostwo, Rokicie Nowe, Widzew, Zarzew i Żabieniec). Obszar Łodzi powiększył się o 1.503 ha. CZYTAJ
2 grudnia	Ogłoszenie przez władze okupacyjne nakazu przesyłania przez przemysłowców wykazów próbek wyrobów znajdujących się w składach.
grudzień	Otwarcie na Chojnach pierwszego w historii miasta Szpitala miejskiego przeznaczonego dla chorych z niezaawansowaną gruźlicą (80 łóżek, szpital pełnił funkcję podmiejskiego sanatorium).
30 grudnia	Ukazanie się pierwszego numeru dziennika politycznego, społecznego i literackiego „Godzina Polski” zwanego „gadziną” (pismo propagowało orientację proniemiecką, od listopada 1918 roku – „Głos Polski”). CZYTAJ
	Otwarcie przy ul. Bocznej 5 Szkoły Głuchoniemych Towarzystwa Schronisk św. Stanisława Kostki (roczny kurs nauki, dla większości bezpłatnie).
	Powstanie szpitala zakaźnego przy ul. K. Kniaziewicza 1/5 (założony w 1910 roku szpital wielospecjalistyczny im. Fundacji Konstadtów dla psychicznie chorych wyznania mojżeszowego, otwarty został jako Miejski Szpital Zakaźny). CZYTAJ
	Ukazanie się pierwszego numeru pisma żargonowego „Volksblatt”. Utworzenie Kursów Językowych i Handlowych J.M. Poznańskiego przy ul. Cegielnianej 36.
	Założenie parku im. 3 Maja przy ul. Stefana Kopcińskiego 50.
	Założenie z inicjatywy dr Mieczysława Kauffmana Towarzystwa „Lokator”.
	Po dokonaniu przez państwa centralne podziału Królestwa Polskiego na dwie strefy okupacyjne: niemiecką i austriacką – Łódź, jesienią 1915 roku znalazła się pod okupacją niemiecką, w której utworzono Generalne Gubernatorstwo Warszawskie.
	Obszar miasta: 58, 75 km kw.
	Ludność Łodzi: 423.035.
1916
1 stycznia	Powstanie Organizacji Ludowych Drużyn Junackich im. Berka Joselewicza. CZYTAJ
15 lutego	Wizyta w Łodzi króla saskiego Fryderyka Augusta III (witały go okupacyjne władze miasta z generałem-gubernatorem wojennym Felixem von Barthem na czele). CZYTAJ
1 marca	Otrzymanie przez Łódź statusu miasta powiatowego (podobne prawa pod okupacją miała tylko Warszawa).
marzec	Otwarcie przy ul. Widzewskiej 120 Drugiego Miejskiego Zakładu Kąpielowego.
	Powstanie Rady Związków i Stowarzyszeń miasta Łodzi.
	Wznowienie działalności Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” pod nazwą Zakład Gimnastyczny Antoniego Lindnera.
18 kwietnia	Uruchomienie wybudowanej przez niemieckie władze okupacyjne linii tramwajowej Ruda Pabianicka-Rzgów-Tuszyn (wagony ciągnęła mała lokomotywa parowa).
3 maja	Uroczyste, o charakterze patriotyczno-religijnym, obchody 125 rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja. CZYTAJ
11 maja	Wznowienie, po przerwie spowodowanej wojną, działalności Towarzystwa Śpiewaczego „Lutnia”.
30 maja	Powołanie Towarzystwa Biblioteki Publicznej w Łodzi (podstawą księgozbioru był dar Towarzystwa Biblioteki Publicznej w Warszawie dla Towarzystwa Krzewienia Oświaty liczący 4 tysiące tomów). CZYTAJ
maj	Otwarcie przy ul. Konstantynowskiej 82 Trzeciego Miejskiego Zakładu Kąpielowego. CZYTAJ
30 czerwca	Założenie Ewangelickiej Ochrony dla dzieci na Radogoszczu.
7 sierpnia	Założenie Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego.
15 sierpnia	Utworzenie Oddziału Łódzkiego Wydziału Rejestracji Strat Wojennych przy Radzie Głównej Opiekuńczej (Piotrkowska 151)
1 września	Utworzenie Oddziału Łódzkiego Komisji Szacunkowej Przemysłowej Głównej (ul. Nawrot 13, rejestrowano straty jakie poniósł przemysł w Łodzi i okręgu łódzkim podczas działań wojennych).
1 października	Rozporządzenie władz okupacyjnych przyznające ludności żydowskiej samorząd w postaci gminy wyznaniowej (na czele łódzkiego zarządu stanął rabin L. Treistman).
październik	Utworzenie przez władze okupacyjne Zivil Arbeiterbatallion 23 (wcielono do niego siłą około 2.500 bezrobotnych, wysłano ich do Prus Wschodnich gdzie budowali zimą linię kolejową).
5 listopada	Wydanie deklaracji o utworzeniu samodzielnego państwa polskiego z dziedziczną monarchią i ustrojem konstytucyjnym. CZYTAJ
	Otwarcie przy ul. Nawrot 7 Szkoły Muzycznej Aleksandra Turnera.
	Powstanie Łódzkiego Klubu Miłośników Fotografii.
	Powstanie pierwszego łódzkiego Koła Operowego (dyrektor kapelmistrz Mateusz Bensman, skład: pięćdziesięcioosobowy chór i orkiestra oraz śpiewacy łódzcy i warszawscy).
	Powstanie Łódzkiego Towarzystwa Sportowego „Polonia” (ćwiczenia odbywały się na placu sportowym w Helenowie).
	Powstanie Stowarzyszenia Spożywczego „Strzecha Robotnicza” w Łodzi (posiadało piekarnię i punkt sprzedaży chleba przy ul. Cegielnianej 71).
	Powstanie Drugiego Stowarzyszenia Właścicieli Nieruchomości miasta Łodzi.
	Powstanie Szkoły Sztuk Pięknych Ryszarda Radwańskiego przy ulicy Piotrkowskiej 99.
	Utworzenie Centralnego Związku Żydowskich Towarzystw Gimnastyczno-Sportowych RP w Łodzi.
	Założenie przez Łódzkie Esperanckie Towarzystwo Biblioteki o nazwie „Zamenhof-Biblioteka”.
1917
styczeń	Powstanie Żydowskiego Ogniska Szerzenia Wiedzy. Wybory do Rady Miejskiej Czytaj TUTAJ
luty	Założenie Seminarium Nauczycielskiego miasta Łodzi.
marzec	Powstanie Stowarzyszenia Nauczycieli Niemieckich (siedziba ul. Piotrkowska 243).
	Powszechny strajk tramwajarzy, pracowników elektrowni i gazowni.
23 kwietnia	Pierwsze Święto Harcerskie w Łodzi.
1 maja 3 maja	Masowa demonstracja robotników całego okręgu łódzkiego stłumiona przez policję niemiecką. Obchody Konstytucji 3 Maja Czytaj TUTAJ
6 maja	Powstanie Stowarzyszenia Polskich Kupców i Przemysłowców Chrześcijan w Łodzi.
9 maja	Koncert charytatywny na rzecz odbudowy spalonego podczas działań wojennych Rzgowa (w parku miejskim).
23 maja	Pierwsze posiedzenie Rady Miejskiej powołanej w wyniku wyborów samorządowych (zastąpiła dotychczasową Radę mianowaną przez okupantów niemieckich). CZYTAJ
12 lipca	Powstanie Towarzystwa Muzyczno-Śpiewaczego im. Ignacego Paderewskiego.
lipiec	Powstanie Stowarzyszenia „Agudath Sjon” – „Związek Syjonu” – prowadziło kursy języka hebrajskiego.
	Założenie Stowarzyszenia „Bnej Sjon” – „Synowie Syjonu” – kursy języka hebrajskiego i historii Żydów, biblioteka,  czytelnia i herbaciarnia.
11 sierpnia	Założenie Stowarzyszenia Drukarzy miasta Łodzi i powiatu łódzkiego
wrzesień	Uruchomienie Wieczorowych Kursów Uzupełniających Macierzy Szkolnej (cztery klasy szkoły średniej).
30 września	Uroczystość poświęcenia sarkofagu wzniesionego na mogile siedmiu powstańców poległych w bitwie pod Dobrą 24 lutego 1863 roku – na cmentarzu przy ulicy Ogrodowej. CZYTAJ
11 października	Otwarcie przy ulicy Piotrkowskiej 150 pierwszej w Łodzi Biblioteki Publicznej (w 1918 roku bibliotekę przeniesiono do budynku przy ul. św. Andrzeja 14. Obecnie jest to Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Marszałka Józefa Piłsudskiego przy ul. Gdańskiej 100/102). CZYTAJ
15 października	Odsłonięcie na cmentarzu w Rudzie przy ul. Mierzejowej obelisku ku czci Tadeusza Kościuszki i Bartosza Głowackiego.
27 listopada	Powołanie Sekcji do Walki z Gruźlicą. CZYTAJ
grudzień czytaj TUTAJ	Powstanie Stowarzyszenia „Tikwas Sjon” – „Nadzieja Syjonu” – prowadziło herbaciarnię, kursy języka hebrajskiego oraz odczyty na tematy syjonistyczne i judaistyczne).
	Powstanie Stowarzyszenia Kobiet „Miriam” (Wólczańska 5 – stowarzyszenie dążyło do rozwinięcia samopoczucia narodowego wśród kobiet żydowskich z pomocą odczytów, referatów, pogadanek, kursów języka hebrajskiego, historii Żydów).
1918
styczeń	Utworzenie Domu Młodzieży Żydowskiej przy ul. Południowej 18.
	Utworzenie konspiracyjnego ogniwa Pogotowia Bojowego PPS.
luty	Powstanie Towarzystwa Robotniczego Kulturalno-Oświatowego „Naprzód” (sekcja biblioteczna i czytelnia).
marzec	Utworzenie ogniwa Związku Budowy Państwa Polskiego (głosiło hasła klerykalne i monarchistyczne oraz propagowało koncepcje utworzenia suwerennego rządu i wojska).
	Utworzenie przez Towarzystwo Muzyczne im. Fryderyka Chopina i Łódzką Orkiestrę Symfoniczną Sekcji Operowej (cel: zorganizowanie w Łodzi stałej opery). CZYTAJ
kwiecień	Utworzenie oddziału bojowego zwanego Organizacją Wojskową NZR.
1 maja	Otwarcie pierwszej Przeciwgruźliczej Poradni Sekcji do Walki z Gruźlicą. CZYTAJ
22 maja	Powstanie Zrzeszenia Nauczycieli Polskich Szkół Początkowych w Łodzi.
28 maja	Powstanie Związku Łódzkich Muzyków Zawodowych.
czerwiec	Powstanie Rady Robotniczych Związków Zawodowych.
sierpień	Powstanie Oddziału Łódzkiego Warszawskiego Stowarzyszenia Artystów Żydów.
23 października	Powołanie przez Radę Regencyjną nowego rządu.
8 listopada	Utworzenie w garnizonie Łódź Rady Żołnierskiej – Soldatenrat.
10 listopada	Powierzenie generałowi Stanisławowi Suryn-Masalskiemu zorganizowania polskiej milicji miejskiej.
	Przybycie do Łodzi pułkownika Albina Jasińskiego wyznaczonego przez Radę Regencyjną na dowódcę łódzkiego okręgu wojskowego (wraz z grupą oficerów Polskiej Siły Zbrojnej przystąpił do formowania łódzkiego pułku piechoty).
	Rozbrojenie (wieczorem) przez grupę Pogotowia Bojowego PPS pięcioosobowego patrolu wojskowego na rogu ulic Andrzeja i Długiej.
11 listopada	Ostatni dzień czteroletniej okupacji niemieckiej w Łodzi, rozbrajanie Niemców. Łódź po 125 latach niewoli jest wolna od zaborców. CZYTAJ
12 listopada	Zawarcie rozejmu pomiędzy stroną polską a niemiecką.
	Przejmowanie obiektów niemieckich organów administracyjnych (zajętych przez oddziały polskie) przez przedstawicieli Magistratu i Rady Miejskiej. Czytaj TUTAJ
	Rozpoczęcie formowania samodzielnego batalionu POW (grudzień 1918 – włączenie w skład równolegle rozwijanego przez oficerów PSZ łódzkiego pułku piechoty).
	Ukazanie się (po południu) pierwszego w wyzwolonej Łodzi numeru „Nowego Kuriera Łódzkiego”.
	Powstanie Rady Robotniczej miasta Łodzi.
20 listopada	Ostatni transport niemieckich żołnierzy opuszcza Łódź.

źródła:

Grażyna Kobojek. Łódź – Kalendarium XX wieku.
Wacław Pawlak. Na łódzkim bruku.

Marek Budziarek, Leszek Skrzydło, Marek Szukalak. Łódź nasze miasto.

Przeczytaj jeszcze:
PIERWSZA WOJNA ŚWIATOWA – LEGIONY POLSKIE W REGIONIE ŁÓDZKIM