baedeker łódzki: PIOTRKOWSKA 26 – dom Karola Söderströma.

Dom przy ulicy Piotrkowskiej 26 wybudował w 1873 roku Karol Söderström, który w oficynie posiadał parową odlewnię metali.

"Lodzer Zeitung", 1867.

Karol Söderström urodził się w 1819 roku w szwedzkim mieście Lund, pochodził z rodziny kotlarzy. Po przyjeździe do Polski zamieszkał w Zgierzu gdzie poślubił córkę krawca Emilię Wahlmann. W 1849 roku przenieśli się do Łodzi. Mieli trzech synów Otta, Ludwika, Gustawa i córkę Helenę. W 1852 roku kupili działkę przy Piotrkowskiej 26 gdzie w 1854 roku założyli w lewej oficynie kotlarnie i odlewnię. W latach 70 XIX wieku fabryka zatrudniała 253 robotników.

W 1854 roku Szwed Karol Söderström założył fabrykę maszyn, która największą wartość obrotów i najwyższe zatrudnienie do 1877 roku osiągnęła na poziomie 70 000,00 rubli i 44 robotników.

Koniec lat siedemdziesiątych to czas doskonałej kondycji firmy. Była w tym okresie największą fabryką gałęzi metalowo-maszynowej w całym regionie łódzkim. Zatrudniała już wtedy 253 robotników w tym 130 cudzoziemców, a wyprodukowane maszyny były wartości 225 000,00 rubli.

Jubileuszowe wydanie "Lodzer Zeitung" 1863-1888.

"Tydzień", rok 1890.

"Lodzer Zeitung", 1895.

Fabryka maszyn Söderströma znajdowała się w oficynie przy ul. Piotrkowskiej 26, gdzie w 1873 roku wybudował dwupiętrowy dom.

Dwupiętrowy dom przy ulicy Piotrkowskiej 26 posiada dwa boczne ryzality, zwieńczony tympanonami o kształcie łuku. Każdy ryzalit jest obramowany parami pilastrów. Mniejsze pilastry obramowują okna drugiej kondygnacji, zwieńczone trójkątnymi tympanonami.

"Lodzer Zeitung", 1895.

W 1869 roku cała rodzina Söderströmów uzyskała zgodę na uwolnienie od poddaństwa rosyjskiego i otrzymała obywatelstwo szwedzkie.

W 1878 roku Karol Söderström kupił plac przy Kilińskiego 74/76 gdzie przeniósł produkcję jednocześnie sprzedając nieruchomość przy Piotrkowskiej, która znacznie ograniczała możliwości rozwojowe firmy. Zanieczyszczająca środowisko odlewnia znajdowała się przecież w samym centrum miasta, pomiędzy budynkami mieszkalnymi. Söderström zatem przeniósł siedzibę swojego przedsiębiorstwa na ulicę Kilińskiego, sprzedając fabrykę przy Piotrkowskiej.

Od 1882 roku współwłaścicielem firmy został inżynier metalurg Otto Goldammer, który poślubił w 1870 roku córkę założyciela, Helenę Söderström. W 1884 roku małżonkowie Söderström przekazali przedsiębiorstwo synom: Ottonowi, Gustawowi i Ludwikowi. W fabryce wytwarzano wówczas kotły, aparaty i rury miedziane dla gorzelni oraz pasy transmisyjne. Bardzo ciekawie przedstawiał się jej struktura zatrudnienia. Na 51 pracujących tu osób aż 40 stanowili majstrowie, a 30 zatrudnionych było pochodzenia zagranicznego.

W 1885 roku bracia Söderström sprzedali nieruchomość Zygfrydowi Mannabergowi i Otto Goldammerowi. Fabryka Maszyn i Odlewni Żelaza Karola Söderströma staje się własnością spółki Mannaberg i Goldammer. Söderströmowie byli początkowo współudziałowcami, a od 1890 roku pełnili jedynie funkcję dyrektorów.

Karol Söderström zmarł w 1899 roku.

"Rozwój", rok 1899.

Zygfryd Mannaberg był kupcem z Górnego Śląska i zięciem Emila Haeblera. Otto Goldammer urodził się w Łodzi w 1848 roku, a jego rodzice pochodzili z Saksoni.

Rodzina Söderströmów mieszkała w Łodzi do 1943 roku, a wnuk Karola Oskar, który od 1933 roku miał obywatelstwo niemieckie, mieszkał przy Piotrkowskiej 216 i zajmował się sprzedażą znaczków.

Ulica Piotrkowska 216.

Na zakończenie o Söderströmach nieco sensacyjnie:

"Głos Polski", rok 1927.

"Rozwój", rok 1927.

W 1894 roku po śmierci Mannaberga, jego spadkobiercy odsprzedali swoje prawa do części nieruchomości i udziały w firmie Goldammerowi i to on zostaje jednym właścicielem fabryki. Maszyny firmy „OTTO GOLDAMMER”, takie jak: suszarki-wyciągarki, prasy z walcami, pralnice, wirówki, czy folusze, posiadały na swym wyposażeniu zakłady Biedermanna, Grohmana i Scheiblera w Łodzi oraz „Dobrzynka” w Pabianicach, „Zgierska Farbiarnia i Apretura” w Zgierzu i inne.

"Hasło Łódzkie", rok 1929.

Rozbudowane zakłady specjalizowały się w produkcji maszyn dla apretur, farbiarni, bielników i drukarni. Wytwarzano tu także kompletne wyposażenie cukrowni i młynów. Fabryka miała swoich przedstawicieli w Moskwie i Petersburgu.

Fabryka podejmowała się napraw i wytwarzania różnych innych urządzeń niezwiązanych wcale z przemysłem włókienniczym i tak w latach 1898 – 1900 przyjęła m.in. zamówienia na wykonanie robót od Łódzkiej Kolei Elektrycznej.

"Ilustrowana Republika", rok 1929.

Firma zdobyła dwie nagrody za swoje maszyny włókiennicze w 1895 roku w Warszawie i w 1896 roku w Niżnym Nowogrodzie. Maszyny sprzedawane były w Polsce i w Rosji gdzie firma posiadała dwa przedstawicielstwa w Petersburgu i Moskwie.

Firma Otto Goldammera w 1904 roku zatrudniała 150 osób, a jej obroty sięgały 250 000,00 rubli. W dziewięć lat później te wielkości udało się podwoić.

W 1928 roku Otto sprzedał fabrykę Towarzystwu Energetycznemu za 300 tysięcy dolarów pod przyszłą rozbudowę elektrowni. Prawdopodobnie do swojej śmierci w 1931 roku nie podjął już żadnej działalności gospodarczej.

"Ilustrowana Republika", rok 1931.

Nowy właściciel wyburzył większość budynków dawnej odlewni. Z fabryki pozostała tylko willa dawnego właściciela. Otto Goldammer zmarł 1 stycznia 1931 roku i został pochowany na Starym Cmentarzu na Ogrodowej, niedaleko kaplicy Scheiblera.
Wracamy na ulicę Piotrkowską.

Pod koniec XIX wieku znajdowała się tu pracownia litograficzna i drukarnia Ludwika Gutstadta.

"Łodzianin", informator adresowy na rok 1893.

Przewodnik po Łodzi (Führer Durch Łódź), rok 1893.

Pod koniec XIX wieku założył tu księgarnię i wypożyczalnię książek, Aron Jochelson.

Aron urodził się w Święcianach, był synem Morducha Zelmana i Rykli z Gordonów.

Księgarnia, którą prowadził wraz z Zofią Frumkin oprócz sprzedaży książek nowych zajmowała się handlem książkami używanymi. Po kilku latach, w 1902 roku spółka uległa rozwiązaniu i Jochelson uruchomił własną księgarnię przy ulicy Piotrkowskiej 17, a następnie w latach 1914-1923 w nowym lokalu przy ulicy Piotrkowskiej 26 i wreszcie przy ulicy Narutowicza 7, istniejącą do likwidacji w 1937 roku.

Księga adresowa miasta Łodzi i województwa łódzkiego 1937-1939.

Mieszkał przy ulicy Wólczańskiej 7. Był żonaty z Chają Dwojrą. Zmarł w łódzkim getcie w 1940 roku i został pochowany na cmentarzu przy ulicy Brackiej.

Księga adresowa miasta Łodzi i województwa łódzkiego 1937-1939.

"Czas", kalendarz informacyjny na rok 1900.

Na początku XX wieku Karol Schönbrenner przy Piotrkowskiej 26 prowadził Główny Skład Firanek, Tiulu i Koronek firmy należącej do Szlenkera, Wydżgi i Weyera z Warszawy oraz innych firm.

Dziennik Łódzki, rok 1886.

Numeracja ulicy Piotrkowskiej zmieniała się. Posesja przy dzisiejszej Piotrkowskiej 26 do 1850 roku posiadała numer 187, a w latach 1850-1891 numer 257 i znajdował się tu między innymi skład win.

Od 1878 roku nieruchomość przy Piotrkowskiej 26 należała do rodziny Schröterów.

"Führer durch Łódź", 1898.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1901.

W 1918 roku mieściło się tu nowo powstałe Stowarzyszenie Jubilerów, Zegarmistrzów i Grawerów. Stowarzyszenie posiadało tu także herbaciarnię.

Kalendarz Informator na rok 1919.

Mogły się tu ubrać "od stóp do głów" łódzkie elegantki:

Przewodnik po Łodzi (Führer Durch Łódź), rok 1893.

"Łodzianin", rok 1893.

"Dziennik Łódzki", rok 1894.

"Rozwój", rok 1912.

"Rozwój", rok 1913.

"Nowy Kurier Łódzki", rok 1916.

Kalendarz Informator, rok 1923.

Lata 1935-1939. Tragarze na ulicy Piotrkowskiej, w głębi widoczny fragment posesji nr. 26.

Mieściło się tu także wiele innych firm, sklepów i magazynów:

"Lodzer Tageblatt", 1881.

(dawna numeracja ul. Piotrkowskiej)

"Lodzer Tageblatt", 1881.

"Tydzień", rok 1890.

"Czas", kalendarz informacyjny na rok 1900.

"Rozwój", rok 1905.

"Rozwój", rok 1906.

Kalendarz handlowo-przemysłowy m. Łodzi, rok 1910.

"Neue Lodzer Zeitung", 1912.

"Rozwój", rok 1913.

Informator m. Łodzi, rok 1920.

Informator m. Łodzi z kalendarzem na rok 1920.

Informator m. Łodzi, rok 1920.

Kalendarz Informator, rok 1923.

Kalendarz-Informator, rok 1923.

"Republika", rok 1925.

Kalendarz Informator, rok 1926.

Kalendarz Informator, rok 1923.

"Głos Kupiectwa", rok 1927.

"Głos Poranny", rok 1930.

"Głos Poranny", rok 1931.

Głos Poranny", rok 1932.

Na początku 1933 roku otworzył tu swój skład tkanin Henryk Berkowicz.

"Głos Poranny", rok 1933.

"Ilustrowana Republika", rok 1933.

Inne firmy, sklepy i składy:

"Głos Poranny", rok 1936.

"Głos Poranny", rok 1937.

Księga Adresowa Miasta Łodzi i Województwa Łódzkiego, rok 1937.

Po II wojnie światowej:

"Dziennik Łódzki", rok 1945.

"Dziennik Łódzki", rok 1946.

"Dziennik Łódzki", rok 1947.

"Dziennik Łódzki", rok 1948.

"Dziennik Łódzki", rok 1962.

"Dziennik Popularny", rok 1975.

Fot. z 2022 roku.

Na tylnej ścianie kamienicy przy Piotrkowskiej 26, w podwórku - widzimy mural z napisem ZwyKły. Praca powstała w 2010 roku i jest dziełem twórców z grupy Twożywo.

GRUPA TWOŻYWO

– grupa artystyczna powołana w 1995 roku. W ostatnim, dwuosobowym składzie – Krzysztof Sidorek (1976) i Mariusz Libel(1978) – istniała w latach 1998–2011. Prace grupy cechowała duża doza zaangażowania w społeczne problemy. Twożywo inspirowało się konstruktywizmem, pop artem, futuryzmem, reklamą, poezją konkretną. Swoje prace z zasady prezentowała w przestrzeni publicznej, by z przekazem móc dotrzeć do jak najszerszej grupy odbiorców. Tworzyli plakaty, billboardy, murale, ilustracje prasowe. Rozwijali intensywnie również projekty internetowe (m.in. "Kapitan Europa" – seria przewrotnych animacji krytykujących niepohamowaną konsumpcję), traktując internet jako równie istotny fragment przestrzeni publicznej co miejska ulica.

"Ich prace opierają się na przewrotnych grach słownych i prostej grafice, są zarazem aktualnym komentarzem do rzeczywistości, społecznych emocji i języka pustych politycznych sloganów. Niegdyś byli pionierami naklejek autobusowych (vlepek) i twórczymi kontynuatorami warszawskiego graffiti szablonowego (m.in. legendarny "Antychryst będzie artyst", "Emanacje słabości", "Plądrujemy ruiny rzeczywistości")"

W 2006 Grupa Twożywo została laureatem nagrody Paszport „Polityki” w kategorii sztuki wizualne za "za sztukę łączącą w nowatorski sposób słowo z obrazem, za śmiałe wkraczanie ze swymi pracami tam, gdzie sztuka dotychczas nie docierała".

Z dniem 1 marca 2011 grupa Twożywo skończyła swoją działalność.

Strona: http://www.twozywo.art.pl/