piątek, 10 czerwca 2022

Zabytkowe parki, czyli więcej niż rekreacja.

Park Źródliska II

Parki są nie tylko dziedzictwem przyrodniczym miasta, ale ze względu na swoje walory kulturowe odgrywają istotną rolę jako historyczne relikty Łodzi. Potwierdzeniem tego faktu jest wpisanie kilkunastu łódzkich parków do rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Łącznie zajmują powierzchnię 343 ha. Są to parki: im. ks. bp. Michała Klepacza, im. Adama Mickiewicza, Helenów, im. Henryka Sienkiewicza, im. Jana Matejki, Źródliska I i Źródliska II, park im. Legionów , im. Władysława Reymonta, im. Józefa Poniatowskiego, im. Stanisława Staszica i im. Józefa Piłsudskiego.

Park im. Adama Mickiewicza (Julianów)

Parki zabytkowe powstały w XIX i pierwszej połowie XX wieku. Posiadają zachowane elementy założeń przestrzennych. Często odzwierciedleniem kunsztu ich projektantów (między innymi Brochickiego, berlińskiej firmy L. Spätha, Teodora Chrząńskiego, Leona Grabowskiego, Stefana Rogowicza) oraz tendencji panujących w polskiej sztuce ogrodowej przełomu XIX i XX wieku. Czytelność pierwotnych układów została naruszona na skutek ich niejednokrotnie burzliwej historii. Jednak w parkach łódzkich przetrwały elementy geometryczne wzorowane na ogrodach francuskich oraz pejzażowe zaczerpnięte z ogrodów w stylu angielskim. Ten ostatni, zwłaszcza w dużych obszarach parkowych, zrealizował swoje podstawowe założenie – naśladownictwo naturalnej przyrody. Dziewiętnaste i dwudzieste stulecia były okresem scalania tych dwóch różnych kompozycji. Dlatego też wiele łódzkich, tradycyjnych założeń ogrodowych ma charakter eklektyczny, łączący w sobie cechy ogrodów pejzażowych i geometrycznych.

Park. im. ks. bp. Michała Klepacza w okresie kwitnienia cebulic.

Parki miejskie są nieprzemijającym potwierdzeniem nieocenionej roli fabrykantów i przedstawicieli burżuazji w kształtowaniu przestrzeni zielonych w mieście. Do 1920 roku parki prywatne przemysłowców przeważały liczbowo i powierzchniowo nad publicznymi parkami miejskimi. To potentaci łódzkiego przemysłu przyczynili się do powstania 11 parków, z których obecnie większość objętych jest ochroną konserwatorską. W parkach, bądź w bezpośrednim ich sąsiedztwie, przetrwały zabytkowe budynki mieszkalne będące śladem po dawnych właścicielach.

Historyczne parki prywatne Łodzi wraz z zabytkowymi budynkami mieszkalnymi

Pałacyk myśliwski (XIX w.)
Park im. A. Mickiewicza (Julianów), założyciel Juliusz Heinzel.
Przeczytaj w baedekerze:

Willa Ludwika Karola Anstadta
Park im. A. Struga, założycielami parku byli bracia Anstadt.
Przeczytaj w baedekerze:

Willa Ernsta Leonhardta (1900)
... i dwa domy willowe dla wspólników Towarzystwa Akcyjnego Leonhardt-Volker-Gibhardt (1905)
Park im. Legionów, założyciel Ernst Leonhardt

Willa przy obecnej ulicy Bednarskiej 15, wybudowana w latach 1910-1911.

Willa przy ulicy Bednarskiej 15a, wybudowana w latach 1910-1911.
Przeczytaj w baedekerze:

Park im. Władysława Reymonta, założyciel Ludwik Geyer (widok na dawną fabrykę Ludwika Geyera)

Willa Eugeniusza Geyera, ulica Przybyszewskiego, południowa strona dzisiejszego parku im. Władysława Reymonta.
Przeczytaj w baedekerze:

Dom Ferdynanda Kӧniga (koniec XIX w.)

Dom Erwina Kӧniga (ok.1910)
Park Sielanka, założyciel Ferdynand Kӧnig.
Przeczytaj w baedekerze:

Willa Reinholda Richtera (1903-1904)

Willa Józefa Richtera (1888-1889)
Obecny park. im. ks. bp. Michała Klepacza, założyciele terenu - Reinhold i Józef Richter.
Przeczytaj w baedekerze:

Domek ogrodnika (1924)
Obecny park im. Jana Matejki, założyciel Aleksander Heiman-Jarecki
Przeczytaj w baedekerze:

Willa Ludwika Grohmana (1880-1881)
Obecny park im. Jana Kilińskiego, dawny ogród Grohmanów, założyciel Ludwik Grohman
Przeczytaj w baedekerze:

Pałac Scheiblerów
Park Źródliska II, założyciel Karol Scheibler
Przeczytaj w baedekerze:

Poza obiektami architektury kubaturowej pełniącymi w przeszłości funkcję mieszkaniową, w łódzkich parkach znajdują się także inne zabytki. Podobnie jak wille, czy pałace świadczą one o przeszłości założeń parkowych. 

W parku im. Henryka Sienkiewicza przetrwał budynek dyrekcji Plantacji Miejskich (XIX/XX w.) - współcześnie Muzeum Przyrodnicze -
Przeczytaj w baedekerze:

- oraz budynek dawnej cukierni (początek XX wieku) – obecnie Miejska Galeria Sztuki.
Przeczytaj w baedekerze:

W parku przy ulicy Felsztyńskiego (obecny park im. Tadeusza Rejtana) o dziewiętnastowiecznym cmentarzu ewangelickim przypomina dawna cmentarna brama oraz lapidarium.
Przeczytaj w baedekerze:
Po historycznej świetności parków wspomnieniem są również zachowane altany i groty z tufu wulkanicznego w parku Helenów i Źródliska II.

Helenów
Przeczytaj w baedekerze:

Park Źródliska II
Przeczytaj w baedekerze:

Dziewiętnastowieczna estrada koncertowa w parku Źródliska I daje schronienie spacerowiczom, latem nadal odbywają się tu koncerty.
Przeczytaj w baedekerze:
W przeszłości podobne obiekty istniały również w innych założeniach parkowych: w Helenowie muszla koncertowa, altana w parku im. Stanisława Staszica (teatr letni - park Staszica był trzecim z kolei parkiem miejskim w Łodzi) i altana w parku im. ks. bp. Michała Klepacza (altana).

Nieistniejące - orientalna altana i pomost w Helenowie.
(źródło: Fotopolska.eu)
Przeczytaj w baedekerze:

Nieistniejący budynek Teatru Letniego w parku im. Stanisława Staszica.
(źródło: Fotopolska.eu)
Przeczytaj w baedekerze:

Goethe powiedział: Zieleń jest właściwym otoczeniem człowieka od początku jego egzystencji. Doceniły tę wartość minione pokolenia łodzian, po których otrzymaliśmy przyrodniczo-kulturowe dziedzictwo w formie parków miejskich.

Park Źródliska II
Źródła:
Marta Pabich. Więcej niż rekreacja. [w:] Kronika Miasta Łodzi, 2008.
Ryszard Bonisawski. Łódź zapamiętana – parki zabytkowe. Towarzystwo Przyjaciół Łodzi.
W. Kowalski. Leksykon łódzkich fabryk.

Przeczytaj w baedekerze o innych łódzkich parkach:

Park im. Adama Mickiewicza (Julianów)
Fot. Monika Czechowicz
Brak komentarzy:

Za murem Księżego Młyna/ 1966.


"Dzienik Łódzki", rok 1966/ zbiory Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi
Fot. Monika Czechowicz
Brak komentarzy: