PIOTRKOWSKA 33

Kamienica znajdująca się przy ulicy Piotrkowskiej 33 (w latach 1850-1891 nr 269) powstała w roku 1872 na działce, która pierwotnie była własnością Józefa Ludwiga.

W 1856 roku na tyłach posesji, powstał drewniany wiatrak, zbudowany przez młynarza, Andrzeja Jezierskiego, który od roku 1842 był także właścicielem posesji przy Piotrkowskiej 95 (również z wiatrakiem). Na przełomie lat 60. i 70. XIX wieku młynarz Jezierski był właścicielem jeszcze działki przy ulicy Piotrkowskiej 20.

"Dziennik Łódzki", rok 1884.

Numeracja ulicy Piotrkowskiej zmieniała się. Posesja przy dzisiejszej Piotrkowskiej 33 do 1850 roku posiadała numer 192,  a w latach 1850-1891 numer 269.

W latach 70. XIX stulecia działka stała się własnością Icka Joskowicza, kupca, właściciela składu towarów manufakturowych, który w latach 1872-1875 wybudował tu dwupiętrową kamienicę.

"Führer durch Łódź", 1898.

Projekt budowlany jest dziełem Hilarego Majewskiego. W pierwszym etapie wybudowano budynek dwupiętrowy. 

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1901.

Joskowicz planował dobudowanie jeszcze jednego piętra, ale projekt, który powstał w 1910 roku nie doczekał się realizacji.

Kalendarz handlowo-przemysłowy m. Łodzi, rok 1911.

Od 1885 roku działała pod tym adresem Fabryka Wyrobów Wełnianych produkująca swetry szewiotowe, założona przez Mosze Joskowicza.

Kalendarz Informator, rok 1923.

W podwórzu kamienicy znajdowała się również, wzniesiona w roku 1878 przez Icka Joskowicza, właściciela nieruchomości, trzypiętrowa fabryka (którą użytkował Fryderyk Eisenbraun). Przędzalnia odpadków bawełnianych, tkalnia pruneli i wyrobów bawełnianych Eisenbrauna, zatrudniała na początku lat 90. XIX wieku 185 robotników.

Informator m. Łodzi, rok 1920.

Podwyższenie budynku nastąpiło dopiero około 1936 roku. Właścicielem kamienicy był wtedy J. Blub. Forma elewacji nawiązuje do modernizmu, modnego w latach 30. ubiegłego stulecia stylu architektonicznego, kładącego nacisk na funkcjonalizm realizowanych budynków.

Władysław Pinkus (1850-1929)

Od ok. 1880 roku miał przy Piotrkowskiej 33 swój gabinet i prywatną praktykę lekarską internista i pediatra Władysław (Wołek) Pinkus. 

Urodził się w Płońsku, był synem Abrama Moszka i Balbiny (Bajli). Do szkół uczęszczał w Częstochowie i Warszawie. Po ukończeniu studiów medycznych na Uniwersytecie Warszawskim (1874) podjął praktykę zawodową w Płońsku, od 1879 roku w Mławie, a następnie w Łodzi jako lekarz chorób dziecięcych i wewnętrznych. Władysław Pinkus był członkiem założycielem Łódzkiego Towarzystwa Lekarskiego (1886), Łódzkiego Żydowskiego Towarzystwa Dobroczynności (1889), inicjatorem taniego ambulatorium dla niezamożnej ludności miasta, otwartego w 1891 roku na rogu ulic Wschodniej i Cegielnianej, organizatorem Pogotowia Ratunkowego w Łodzi, otwartego w 1899 roku z inicjatywy Towarzystwa Doraźnej Pomocy Lekarskiej i jego wieloletnim kierownikiem (1901-1928).

Czytaj w baedekerze:

baedeker łódzki: Doktor Pinkus i historia Pogotowia Ratunkowego w Łodzi. 

 Pinkus był członkiem powołanej przez zarząd Łódzkiego Żydowskiego Towarzystwa Dobroczynności do opracowania projektu budowy szpitala dla umysłowo chorych oraz współzałożycielem Sekcji Antyalkoholowej przy łódzkim oddziale Warszawskiego Towarzystwa Higienicznego (1906). Wraz ze Stanisławem Skalskim kierował Kołem Lekarzy Fabrycznych (1908). Napisał, między innymi "Pojęcia zasadnicze o zdrowiu i chorobie" ("Korespondent Płocki" 1883). 

Czasopismo lekarskie, rok 1899.


Czasopismo lekarskie, rok 1899.

W 1928 roku przeszedł na emeryturę. Magistrat m. Łodzi postanowił przyznać mu w drodze wyjątku dożywotnią rentę w wysokości dotychczasowego wynagrodzenia. Zmarł 29 września 1929 roku w Łodzi, spoczywa na cmentarzu przy ulicy Brackiej. 

"Głos Poranny", rok 1929.

Pod numerem 33 znajdowały się także synagogi:
Dydiego Bergera – prywatny dom modlitwy. Została zbudowana w 1891 roku. Podczas II wojny światowej hitlerowcy zdewastowali synagogę.

Synagoga Arona Kona - prywatny dom modlitwy wcześniej znajdujący się przy ulicy Piotrkowskiej 31.

W 1882 roku otworzył tutaj aptekę Józef Gebel. Była to wówczas piąta apteka w Łodzi. Już po dwóch latach Gebel sprzedał lokal Fryderykowi Müllerowi. W tym czasie w kamienicy Fryderyka Müllera, na Piotrkowskiej 46, działała apteka Maurycego Spokornego. Na początku lat 90. XIX wieku Fryderyk Müller przeniósł aptekę do własnego domu, a Spokorny otworzył aptekę przy Piotrkowskiej 25:

Kalendarz informacyjno-adresowy na rok 1893.

Przeczytaj:

baedeker łódzki: PIOTRKOWSKA 46 – „Dom Müllera”. 

baedeker łódzki: PIOTRKOWSKA 25 – medykamenty i… mięso. 

Przy ulicy Piotrkowskiej 33 mieszkał Izrael Abraham Czerchowski, poeta i prozaik.

Urodził się w 1899 roku w Łodzi. Był synem Chaima, drobnego kupca, i Hudesy. Pracował w fabryce wyrobów włókienniczych. Od wczesnej młodości działał w partii Poalej Syjon-Lewica oraz w związku zawodowym Tamburier Farajn.

Od 1919 roku publikował krótkie opowiadania, szkice i reportaże z łódzkiej dzielnicy żydowskiej w "Najer Fołksblat" i "Arbajter Cajtung". 

"Najer Fołksblat", rok 1926.

Później utwory Czerchowskiego drukowano w czasopismach "Sfeld", "Szwein" i "Jungt Fon" wydawanych przez lewicujących literatów żydowskich z Łodzi. Utwory podpisywał często pseudonimem "Jaga". W 1930 roku wydał w Łodzi tom opowiadań "Dercejlungen". Był jednym z założycieli kółka dramatycznego przy Żydowskim Towarzystwie Muzycznym i Literackim "Hazomir". Sam zresztą występował na jego scenie zyskując sobie sławę znakomitego odtwórcy ról w sztukach Szaloma Alejchema.

W czasie II wojny światowej został zamknięty w łódzkim getcie. Mieszkał wraz z rodzicami przy Starym Rynku 14. Zmarł na początku 1944 roku i został pochowany w nieustalonym miejscu.

W początkach XX wieku w kamienicy przy Piotrkowskiej 33 mieściło się 8 sklepów od frontu i 15 w oficynach, między innymi chętnie odwiedzana przez łodzianki, elegancka perfumeria Richarda Wildta. 

Spis wystawców i okazów wystawy higieniczno-spożywczej w Łodzi, rok 1903.

"Czas", kalendarz informacyjny na rok 1905.


"Czas", kalendarz informacyjny na rok 1900.

"Czas", kalendarz informacyjny na rok 1904.

"Czas", kalendarz informacyjny na rok 1905.

Od 1894 roku, przez ponad 40 lat miał tu magazyn i sklep z wyrobami optycznymi i elektrotechnicznymi Szymon Urbach.

"Czas", kalendarz informacyjny na rok 1900.

"Czas", kalendarz informacyjny na rok 1905.

Długowieczność swojej firmy Szymon Urbach z dumą podkreśla reklamą w "Głosie Porannym" z 1930 roku:

"Głos Poranny", rok 1930.

"Głos Poranny", rok 1931.

"Głos Poranny", rok 1931.

"Głos Poranny", rok 1932.

"Głos Poranny", rok 1932.

"Głos Poranny", rok 1932.

"Głos Poranny", rok 1935.

"Głos Poranny", rok 1936.

"Głos Poranny", rok 1937.

"Głos Poranny", rok 1936.

"Głos Poranny", rok 1937.

Firma reklamuje się także po II wojnie światowej:

Księga adresowa, rok 1947.

W 1925 roku otworzył tu koszerną restaurację Henoch Zoberman.

"Republika", rok 1925.

"Republika", rok 1925.

Poza sklepami mieściły się tu składy, małe przędzalnie i wytwórnie wyrobów włókienniczych. Znajdował się tu także hotel i restauracja "Sorkina".

Kalendarz Informator na rok 1923.

Kalendarz Informator na rok 1923.

Kalendarz Informator na rok 1923.

"Ilustrowana Republika", rok 1927. 

Kalendarz Informator na rok 1923.

Dzisiaj kamienica nie prezentuje się najlepiej - czeka na odświeżenie elewacji.

Kalendarz Informator na rok 1923.

Kalendarz Informator na rok 1923.

Kalendarz Informator na rok 1923.

Kalendarz Informator na rok 1923.

Kalendarz Informator na rok 1924.

Kalendarz Informator na rok 1923.

"Ilustrowana Republika", rok 1925.

"Tydzień", rok 1890.

"Rozwój", rok 1900.

"Rozwój", rok 1911.

Informator m. Łodzi i województwa łódzkiego z kalendarzem, rok 1920.

Informator m. Łodzi i województwa łódzkiego z kalendarzem, rok 1920.

Informator m. Łodzi i województwa łódzkiego z kalendarzem, rok 1920.

 "Głos Kupiectwa", rok 1926. 

 "Głos Kupiectwa", rok 1927.

Podręczny Rejestr Handlowy, rok 1926.

 "Głos Kupiectwa", rok 1927.

"Ilustrowana Republika", rok 1927.

"Dziennik Łódzki", rok 1931.

"Głos Poranny", rok 1932.

"Głos Poranny", rok 1933.

"Głos Poranny", rok 1933.

"Głos Poranny", rok 1935.

"Głos Poranny", rok 1933.

"Głos Poranny", rok 1937.

"Głos Poranny", rok 1938.

Księga adresowa m. Łodzi i województwa łódzkiego 1937-1939.

Księga adresowa m. Łodzi i województwa łódzkiego 1937-1939.

 "Głos Kupiectwa", rok 1935.

 "Głos Kupiectwa", rok 1935.

"Głos Poranny", rok 1938.

 "Głos Kupiectwa", rok 1939.

"Głos Poranny", rok 1939.

źródła:

Jacek Walicki. Synagogi i domy modlitwy w Łodzi.

Sławomir Krajewski, Jacek Kusiński. Piotrkowska. Spacer pierwszy.
Andrzej Kempa, Marek Szukalak. Żydzi dawnej Łodzi. Słownik biograficzny. Tom I.

Wikipedia. https://pl.wikipedia.org

Polska Niezwykła http://www.polskaniezwykla.pl

Fot. archiwalne pochodzą ze zbiorów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi.

Fot. współczesne Monika Czechowicz

Na zakończenie sensacyjnie:

"Głos Poranny", rok 1936.

"Głos Poranny", rok 1936.

Przeczytaj jeszcze: 

NUMERACJA ULICY PIOTRKOWSKIEJ
PIOTRKOWSKA - Najstarszy szlak Łodzi

PIOTRKOWSKA 25 – medykamenty i… mięso.
PIOTRKOWSKA 27 - wiatraki, drukarnie i… jedwab

oraz:
PIOTRKOWSKA 1
PIOTRKOWSKA 2-2a
PIOTRKOWSKA 3 – DAWNY HOTEL POLSKI
PIOTRKOWSKA 4
PIOTRKOWSKA 5
PIOTRKOWSKA 6
PIOTRKOWSKA 7
PIOTRKOWSKA 8
PIOTRKOWSKA 9
PIOTRKOWSKA 10 -Kamienica Jozefa Monitza
PIOTRKOWSKA 11 - KAMIENICA SCHEIBLEROWSKA
PIOTRKOWSKA 12 - Kamienica Dawida Izraela Sendrowicza
PIOTRKOWSKA 13
PIOTRKOWSKA 14 - "w mroku gwiazd..." 
PIOTRKOWSKA 15 - Théâtre Optique Parisien
PIOTRKOWSKA 16
PIOTRKOWSKA 17
PIOTRKOWSKA 18 - „Gebethner i Wolff”.
PIOTRKOWSKA 19 - kamienica Abrama Lubińskiego
PIOTRKOWSKA 20
PIOTRKOWSKA 21 i... łódzki Judym
PIOTRKOWSKA 22
PIOTRKOWSKA 23 i... astrachański kawior
PIOTRKOWSKA 24
PIOTRKOWSKA 26 – dom Karola Söderströma
PIOTRKOWSKA 28 … i inne słodkie adresy.
PIOTRKOWSKA 29 - dom bankowy i ... poezja mistyczna.
PIOTRKOWSKA 30/32 – Urania i Magda
PIOTRKOWSKA 31 – kamienica Dyszkina i... historia browaru braci Gehlig.

"Rozwój", rok 1910.

MAPA GOOGLE