Łódź. Ulica Hersza Berlińskiego.

Ulica Hersza Berlińskiego, dawniej ulica Pieprzowa. Krótka uliczka na Bałutach, łączy ulicę Łagiewnicką i Marynarską. Zaczyna się od XIX wiecznej zabudowy dawnego placu targowego Jojne Pilcera i rogowego domu, gdzie mieściła się na piętrze Szkoła Bałucka. Na parterze znajdował się wyszynk.

Część zachodnia ulicy zachowała się w prawie niezmienionym stanie, po stronie wschodniej zaś w latach 60-tych ubiegłego stulecia powstały nowe bloki mieszkalne wybudowane przez spółdzielnię mieszkaniową „Lokator”. Przed wojną była to jedna z charakterystycznych, biednych uliczek żydowskich, zamieszkała przez krawców, szewców i zajmujących się podobnymi profesjami ubogich Żydów. Mieszkania często były jednoizbowe, ciemne, bez kanalizacji. Na nieistniejącej już posesji pod numerem 14 znajdował się prywatny dom modlitwy prowadzony przez Lejzera Bursztynowicza.

"Nowiny", rok 1924.

W okresie PRL-u władze miasta nadały ulicy Pieprzowej imię Hersza Berlińskiego. Był on związany w dzieciństwie z ulicą Pieprzową, urodził się tu 27 września 1908 roku , tutaj jego ojciec (pod numerem 24) prowadził warsztat tkacki. Berliński uczęszczał do chederu i następnie do państwowej szkoły podstawowej. W 1923 wstąpił do bundowskiej młodzieżówki Cukunft. W kolejnym roku przeszedł do Poalej Syjon-Lewicy, gdzie początkowo działał w jej organizacji młodzieżowej. Był

komendantem milicji partyjnej w łódzkim oddziale partii. Po wybuchu II wojny światowej Hersz (pseudonim Herszek, Jeleń) próbował przedostać się do Warszawy. Został jednak aresztowany i osadzony w obozie w Rawie Mazowieckiej i następnie w Częstochowie, z których wkrótce po uwięzieniu uciekł. Następnie przedostał się do radzieckiej strefy okupacyjnej, skąd wyjechał do Warszawy. Od 1940 przebywał w getcie warszawskim, gdzie był jednym z głównych działaczy w partii. Został sekretarzem komitetu partyjnego i kierownikiem podziemnej prasy. Aktywnie działał w Bloku Antyfaszystowskim. Na co dzień pracował w fabryce Landaua. Współzałożyciel konspiracyjnej organizacji Młodzież Borochowa (jidysz: Borochow Jugent). Po pierwszej wielkiej akcji wysiedleńczej stał się jednym z najczynniejszych członków Żydowskiej Organizacji Bojowej. Został wyznaczony na przedstawiciela partii w Komendzie Głównej, gdzie kierował także działem planowania. Brał udział w napadzie na bank w getcie by zdobyć pieniądze na zakup broni. Podczas powstania w getcie był dowódcą jednej z grup bojowych Poalej Syjon-Lewicy. Walczył na terenie szopu szczotkarzy przy ulicy Świętojerskiej i następnie w getcie centralnym. 10 maja 1943 wyszedł kanałami na stronę aryjską. Od tego czasu walczył w oddziale partyzanckim im. Obrońców Getta w lasach wyszkowskich. Swoje wspomnienia zatytułowane Troje. Pola Elster, Hersz Berliński, Eliahu Erlich (Draj. Pola Elster, Hersz Berliński, Eliahu Erlich) spisał w jidysz po stronie aryjskiej. Zostały one wydane w języku oryginału w 1966 w książce pod tym samym tytułem. Zostały też wydane w języku hebrajskim jako Pamiętniki (Zichronot).

Podczas powstania warszawskiego był żołnierzem oddziału ŻOB. Zginął z bronią w ręku na Żoliborzu. 19 kwietnia 1945 został pośmiertnie odznaczony Orderem Virtuti Militari, zaś 29 kwietnia tego samego roku jego zwłoki zostały pochowane w alei głównej cmentarza żydowskiego przy ulicy Okopowej w Warszawie.

"Dziennik Łódzki", rok 1963.

Fragmenty dot. biografii Hersza Berlińskiego: Wilkipedia
oraz 
Marek Kempa, Marek Szukalak. Żydzi dawnej Łodzi. Słownik biograficzny.

Fot. Monika Czechowicz

MAPA GOOGLE