ŁÓDŹ ŻYDOWSKA - pierwszy spacer

Trudno znaleźć inne duże miasto w Polsce, gdzie społeczność żydowska odegrała tak znaczącą rolę jak w Łodzi. Co prawda Łódź była dopiero drugim po Warszawie ośrodkiem żydowskim na ziemiach Polski, ale to właśnie tutaj Żydzi w znaczącym stopniu przyczynili się do błyskawicznego rozwoju przemysłu włókienniczego, co sprawiło, że maleńka na początku XIX stulecia miejscowość w krótkim czasie znalazła się w gronie najważniejszych ośrodków przemysłowych ówczesnej Europy. Podczas gdy w 1809 roku liczba Żydów nie przekraczała setki, w przededniu wybuchu I wojny światowej na 500 tysięcy łodzian było 162, 5 tysięcy Żydów (ponad 32% mieszkańców). W 1939 roku liczba ta wzrosła do 233 tysięcy. 

Zdecydowana większość ludności żydowskiej Łodzi stanowili drobni handlarze i rzemieślnicy: krawcy, kaletnicy, a także robotnicy. Mieszkali w drewnianych domach na Starym Mieście, pracowali w małych warsztatach lub sklepikach w oficynach kamienic. Uczyli się w chederach, modlili w bożnicach Starego Miasta albo w synagodze przy ulicy Wolborskiej. zamożniejsi przenosili się do centrum, tam budowali kamienice, fabryki, magazyny, a także kolejne piękne synagogi.

Widok na Stary Rynek i synagogę przy ulicy Wolborskiej.

Tylko nieliczni należeli do przemysłowej elity Łodzi (między innymi Poznański, Konstadt, Silberstein, Kon, Eitingon), choć było o nich najgłośniej. Znacznie więcej Żydów było właścicielami średniej wielkości fabryk i sklepów, a także składów handlowych i kamienic. Z czasem zaczęła wzrastać rola inteligencji. W międzywojennej Łodzi znaczące było środowisko żydowskich lekarzy i nauczycieli. Tu właśnie, w Łodzi, rodziła się żydowska awangardowa sztuka i literatura. Językiem codziennym łódzkich żydów był głównie jidysz i polski, a do wybuchu I wojny światowej także rosyjski i niemiecki, w szkołach i bożnicach używany był hebrajski. Łódzcy Żydzi stanowili istotną część społeczności miasta. Bez nich dzisiejsza Łódź wyglądałaby zupełnie inaczej.

źródło: 
SPECEROWNIK - ŁÓDŹ ŻYDOWSKA. Joanna Podolska.