PIOTRKOWSKA 11 - KAMIENICA SCHEIBLEROWSKA

Zanim powstała w tym miejscu ta okazała kamienica, w połowie XIX wieku mieściła się tu tkalnia Henryka Vorwerka, będąca jedną z nielicznych fabryk Nowego Miasta. Vorverk był właścicielem dwóch parceli. Na Piotrkowskiej miał parterowy murowany dom o czternastu oknach frontowych, z pięcioma izbami. Wzdłuż Piotrkowskiej i Zawadzkiej (dzisiaj Próchnika) ciągnął się dwupiętrowy murowany budynek fabryczny z trzema salami. W 1850 roku Vorwerk miał 29 ręcznych warsztatów tkackich, przy których zatrudniał 52 osoby.

Zakład zlikwidowano po śmierci właściciela w 1874 roku, a na narożnej parceli przy zbiegu ulic Piotrkowskiej i Próchnika stanęła wybudowana z rozmachem  pierwsza wielkomiejska kamienica w Łodzi. 

Wzniesiono ją w latach 1879-1881 dla właściciela kompleksu rezydencjalno-mieszkalno-fabrycznego "Księży Młyn", Karola Scheiblera.

"Führer dur Łódź", 1898.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1900.

"Czas", kalendarz informacjno-adresowy, tok 1900.

Informator Handlowo-Przemysłowy, rok 1911.

Budynek wybudowany został jako siedziba Składu Głównego przedsiębiorstwa. Otrzymał formę neorenesansową, opartą na doskonałych włoskich wzorcach. Autorem projektu był najprawdopodobniej Hilary Majewski. 

"Goniec Łódzki", rok 1904.

Chcąc podkreślić monumentalność budowli, a zarazem wzmocnić prestiż fundatora, postanowiono wyeksponować narożnik kamienicy, wieńcząc go neobarokową, górującą nad Nowym Miastem kopułą oraz ozdabiając kulistym wykuszem. 

"Rozwój", rok 1914.

Na parterze znajdował się główny skład towarów właściciela oraz inne wytwornie urządzone sklepy.

"Dziennik Łódzki", rok 1885.

"Dziennik Łódzki", rok 1885.

"Kalendarz Łódzki", rok 1888.

"Tydzień", rok 1890.

"Łodzianin", rok 1893.

"Goniec Łódzki", rok 1898.

"Rozwój", rok 1914.

"Rozwój", rok 1914.

Informator Handlowy, rok 1919.

"Łodzianin", rok 1893.

Fot. Bronisław Wilkoszewki (zbiory Muzeum Miasta Łodzi)

Ten okazały czteropiętrowy budynek, zbudowany został na planie litery U, dwa potężne skrzydła rozchodzące się pod kątem około 90° połączone zostały narożną wieżą ozdobioną okrągłym wykuszem i zakończoną ośmioboczną kopułą z wieńczącym ją ozdobnym masztem. 

Trzeci bok tworzy oficyna. Na elewacji kamienicy można dostrzec ozdobne motywy neorenesansowe i neobarokowe. 

Jubileuszowe wydanie "Lodzer Zeintung 1883-1913".

Z narożnika wchodziło się do sklepu z kapeluszami Karola Göpperta (Goepperta).

"Czas", kalendarz na rok 1900.

Można było tu nabyć wytwarzane na miejscu kapelusze filcowe, pluszowe oraz cylindry i meloniki.

"Czas", kalendarz na rok 1901.

Fabryka kapeluszy Karola Goeperta i Daniela Grethlera założona została w 1884 roku przy ówczesnej ulicy Zawadzkiej 1 (dzisiaj ulica Próchnika), w 1888 roku przeniesiona na ulicę Podleśną 3 (dzsiaj ulica Skłodowskiej Curie). Niewielki początkowo zakład otrzymał tu napęd parowy, stopniowo rozwijał produkcję i zwiększał zatrudnienie z 61 w 1893 roku do 187 robotników w roku 1903. Wartość rocznej produkcji wynosiła 200 tysięcy rubli.

Gazeta "Rozwój", rok 1903.

Firma od 1902 roku miała tylko jednego właściciela - Karola Goeperta (Göpperta) i słynęła z doskonałych jakościowo kapeluszy filcowych, pluszowych cylindrów i meloników, które sprzedawano w firmowych sklepach przy ulicy Piotrkowskiej 11 i 73.

"Rozwój", rok 1905.

"Neue Lodzer Zeitung", 1910.

Spadkobiercy założyciela firmy utworzyli w 1928 roku rodzinną Spółkę Akcyjną Fabryka Kapeluszy Filcowych "Karol Goepert". Kapitał założycielski wynosił 250 tysięcy złotych i był podzielony na tysiąc akcji. Fabryka zatrudniała 250 robotników, 4 urzędników i 4 osoby personelu technicznego, tygodniowo produkowano 500-600 tuzinów kapeluszy. Sprzedawano je w Łodzi oraz w przedstawicielstwach w Warszawie, Lwowie i Poznaniu.

 "Głos Poranny", rok 1930.

"Głos Poranny", rok 1937.

Po 1945 roku zakład upaństwowiono i do 1954 roku kontynuowano dawną produkcję. Później w dawnej fabryce Goeperta utworzono Instytut Ekonomii i Organizacji Przemysłu Włókienniczego, przekształcony w latach 90. w Instytut Technologii Bezpieczeństwa "Moratex", nadzorowany przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Powstające w nim projekty tkanin zaspokajały potrzeby Straży Pożarnej i Granicznej, Policji, BOR-u itp. Instytut, przy współpracy z tymi jednostkami, w latach 2001-2006 opracowywał nowe i nowoczesne asortymenty umundurowania, sprzętu i środków ochrony indywidualnej.

Wystawa "Maszyna Moda Muzeum"

Centralne Muzeum Włókiennictwa w Łodzi.

Winieta reklamowa fabryki kapeluszy Karola Goeperta.

W końcu lat 80. XIX wieku przy Piotrkowskiej 11 mieściła się  także filia warszawskiego wytwórcy wyrobów platerowych Norblin i Spółka oraz skład firmy Ludwik Spiess i Syn. 

"Rozwój", rok 1898.

Na wyższych kondygnacjach znajdowały się eleganckie apartamenty. W 1890 roku mieszkał tutaj znany łódzki lekarz Jan Wisłocki.

"Czasopismo Lekarskie", rok 1900.

Od 1911 roku znajdowała się tu drukarnia wydawnictw „Kuriera Łódzkiego”.

"Łódzkie Echo Wieczorne", rok 1928.

Księga Adresowa Miasta Łodzi i Województwa Łódzkiego, rok 1937.

W 1927 roku kamienicę kupiła Kasa Emerytalno-Pożyczkowa Kolei Elektrycznych Łódzkich. 

Ulica Zawadzka 1, to adres kamienicy od dzisiejszej ulicy Próchnika. Gazeta "Rozwój", rok 1903. 

"Rozwój", rok 1907.

"Rozwój", rok 1907.

"Rozwój", rok 1907.

"Rozwój", rok 1908.

Gazeta "Rozwój", rok 1909.

Noue Lodzer Zeitung, rok 1910.

Joseph Herzenberg oferował sprzedaż (i wynajem) szafek, lamp biurowych, lad i innego wyposażenia.... 

W pierwszej połowie XX wieku przy Piotrkowskiej 11 i 72 mieściły się kolektury Loterii Państwowej E. Lichtenstein: 

"Głos Poranny", rok 1930.

"Głos Poranny", rok 1930.

W okresie międzywojennym mieściła się administracja łódzkiej popołudniówki "Łódzkie Echo Wieczorne".

"Przegląd Włókienniczy", rok 1925.

Od początku istnienia kamienicy - wielkomiejskiej i bardzo eleganckiej - na parterze, a także w podwórku i od ulicy Zawadzkiej (dziś Próchnika), mieściło się wiele sklepów i składów:

"Dziennik Łódzki", rok 1886.

"Rozwój", rok 1910.

Jednodniówka "Ratujcie dzieci" z 11 czerwca 1916 roku.

Informator m. Łodzi z kalendarzem, rok 1920.

Kalendarz Kościuszkowski, rok 1918.

Informator m. Łodzi z kalendarzem, rok 1920.

"Głos Polski", rok 1924.

"Republika", rok 1924.

"Republika", rok 1924.

"Expres Wieczorny Ilustrowany", rok 1928.

"Republika", rok 1924.

"Republika", rok 1929.

"Głos Poranny", rok 1931.

"Głos Poranny", rok 1931.

"Głos Poranny", rok 1933.

"Głos Poranny", rok 1935.

W kamienicy od strony ulicy Próchnika znajdowało się mieszkanie cenzora (Janusz Gajos), bohatera filmu Wojciecha Marczewskiego "Ucieczka z kina Wolność". 

"Ucieczka z kina Wolność" (fragment), rok 1990.
źródło: YouTube.pl

Kamienica została wpisana do rejestru zabytków nieruchomych województwa łódzkiego w 1971 roku oraz na listę programu World Monuments Watch (zobacz TUTAJ). 

Po II wojnie światowej:

"Dziennik Łódzki", rok 1946.

"Dziennik Łódzki", rok 1946.

W 1967 roku otwarto przy Piotrkowskiej 11 pierwszy w Łodzi, drugi po Poznaniu, w kraju specjalistyczny oftalmiczny punkt usługowy – Salon Optyczny (lekarski gabinet okulistyczny oraz nowoczesny warsztat optyczny na zapleczu; otrzymaną tutaj receptę okulistyczną można było zrealizować na stoisku).

"Dziennik Popularny", rok 1976.

źródła:

Dawid Lasociński, Ryszard Bonisławski, Michał Koliński. Łódź. Przewodnik turystyczny.

Piotr Machlański. Szlak ulicy Piotrkowskiej.

Jacek Kusiński. Ulica Piotrkowska.
Jacek Kusiński, Ryszard Bonisławski, Maciej Janik. Księga fabryk Łodzi.

Grażyna Kobojek. Łódź - Kalendarium XX wieku.

Przewodnik po filmowej Łodzi.

"Dziennik Łódzki", rok 1886.

Fot. Monika Czechowicz

"Dziennik Łódzki", rok 1884.

"Rozwój", rok 1912.

Fot. archiwalne ze zbiorów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. Józefa Piłsudskiego w Łodzi, Cyfrowej Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego i Muzeum Miasta Łodzi.

MAPA GOOGLE