Zdjęcia pochodzą z roku 2014 przed rewitalizacją obiektu i z roku 2020.
We wrześniu 2005 roku zadłużona firma wypuściła na rynek wódkę Pietryna. Wódka niespecjalnie przypadła do gustu urzędnikom od promocji. No bo jak to? Zwykłą wódą taką reprezentacyjną ulicę promować? Gorzej, że konsumentom też jakoś nie była w smak. Dla wymagających była za tania, dla nie wymagających za droga. W tej Łodzi to nikomu się nie dogodzi...Ale jeśli ktoś sądzi, że dziś w Łodzi pije się rekordowo dużo, to bardzo się myli. W 1845 roku w całej Łodzi było ponad 80 szynków z piwem i wódką, z czego ponad 30 na samej Piotrkowskiej. Całkiem nieźle jak na kilkunastotysięczne wtedy miasto. Nic dziwnego, że car wydał ukaz o zapobieganiu "nadmiarowemu użyciu trunków", choć nie samą Łódź miał tu na myśli. Jak łatwo się domyślić, największy ruch w szynkach panował w dniu wypłaty. Oprócz piwa, piło się wtedy wódki proste, tak zwane szumówki oraz słodkie o mocy nieprzekraczającej 46,8 procent. Wypłaty były wtedy kiepskie, wybór zakąsek nie zwalał z nóg (kiełbasa z pajdą chleba, ogórek kiszony, precel), więc wódka uderzała do głowy szybko i skutecznie. Osobliwością połowy XIX wieku w Łodzi byli tzw. pisarze browarni. Pili na koszt browaru, aby zachęcić innych do picia. A jak już wyczerpali limit, przepijali to, co zarobili...
"Rozwój", rok 1900.
I było co pić. Gorzelnia i destylarnia parowa w Łagiewnikach oferowała na przykład wódkę miętową, destylarnia Lipiński i Kędzierzawski gorzałkę zwykłą i owocową, a zakład Meyerów przy ówczesnej ulicy Głównej 59 Cherry Brandy.
Marcin Łuba produkował w destylarni parowej zwykłą gorzałkę. Takich wytwórni było dużo, a do tego stale obecne na łódzkich stołach były alkohole z fabryk w Zduńskiej Woli oraz z Woli Krzysztoporskiej i Niechcic pod Piotrkowem Trybunalskim.
Charakterystyczne dla Łodzi były piwiarnie, które upowszechniły się wraz z przybyciem licznych Niemców. Nie były co prawda aż tak dochodowe jak podające wódkę szynki, ale zawsze można było nalać wódkę "spod lady". W szynkach i restauracjach wybór alkoholi był ogromny: gorzałka, żytniówka, myśliwska, wioślarska, z gwiazdką, chlebówka, żubrówka, jarzębowa, huzarka, wyborna, stołowa, redlówka... A to dopiero początek listy. Wódkę sprzedawano wówczas w kieliszkach i szklankach po 50, 100 i 200 gramów, choć stosowano i miary rosyjskie. Pod względem wyboru spragniony konsument był więc nie w gorszej sytuacji niż dziś, a lepszej, gdy wybierał się do knajpy. Według przepisów z roku 1866 "jeżeli kto w zakładzie, w którym odbywa się sprzedaż trunków upije się tak dalece, że bez oczywistego niebezpieczeństwa nie może być pozostawiony bez dozoru, w takim razie sprzedający wódkę obowiązany jest rozciągnąć potrzebny dozór nad pijanym i okazywać potrzebną pomoc, dopóki się nie wytrzeźwi".
Charakterystyczne dla Łodzi były piwiarnie, które upowszechniły się wraz z przybyciem licznych Niemców. Nie były co prawda aż tak dochodowe jak podające wódkę szynki, ale zawsze można było nalać wódkę "spod lady". W szynkach i restauracjach wybór alkoholi był ogromny: gorzałka, żytniówka, myśliwska, wioślarska, z gwiazdką, chlebówka, żubrówka, jarzębowa, huzarka, wyborna, stołowa, redlówka... A to dopiero początek listy. Wódkę sprzedawano wówczas w kieliszkach i szklankach po 50, 100 i 200 gramów, choć stosowano i miary rosyjskie. Pod względem wyboru spragniony konsument był więc nie w gorszej sytuacji niż dziś, a lepszej, gdy wybierał się do knajpy. Według przepisów z roku 1866 "jeżeli kto w zakładzie, w którym odbywa się sprzedaż trunków upije się tak dalece, że bez oczywistego niebezpieczeństwa nie może być pozostawiony bez dozoru, w takim razie sprzedający wódkę obowiązany jest rozciągnąć potrzebny dozór nad pijanym i okazywać potrzebną pomoc, dopóki się nie wytrzeźwi".
Z wytrzeźwieniem na czas bywało różnie. Kiedy w zakładach w Żyradowie w soboty o 16 płacono tygodniową pensję, zaczynało się wielkie picie, które nie miało końca. Do tego stopnia, że w poniedziałki rano właściciele zakładów Karol Hielle i Karol Dittrich odwiedzali z kijami robotnicze domy, motywując "wczorajszych" robotników do pracy...
Ilustracja z XIX wieku; sklep z napojami alkoholowymi.
W dużo większej Łodzi tym kijem na pijanych byli następni robotnicy, czekający na ich miejsce przy maszynie. Mimo to pijaństwo stało się w Łodzi pod koniec XIX wieku taką plagą, że stopniowo zaczęto wycofywać z obrotu najmniejsze butelki z wódką, zwane półsetkami (faktycznie zawierały nieco więcej, bo 62 gramy), a w przededniu pierwszej wojny światowej także setki. W 1894 roku w Łodzi istniało 620 składów hurtowych i zakładów, mających prawo sprzedaży napojów alkoholowych.
Statystyczny mieszkaniec Łodzi wydawał wówczas na rok na mięso 5 rubli, na pieczywo 12, a na alkohol 14. Władze zareagowały na problem. W roku 1900 w Łodzi przy ulicy Konstantynowskiej 19 utworzono Kuratorium Trzeźwości, które zaczęło otwierać herbaciarnie. Miały one odciągnąć ludność od lokali sprzedających alkohol. Po sześciu latach trzy takie herbaciarnie padły. Inna sprawa, że rosyjskie Ministerstwo Skarbu z czasem zaleciło, aby w herbaciarniach podawać także wino i wódkę, gdyż "prosty lud kupiwszy buteleczkę wódki w sklepie monopolowym nie ma jej gdzie wypić i zmuszony jest robić to na ulicy".
"Rozwój", rok 1900.
Tam, gdzie dziś u zbiegu ulic Kopcińskiego i Piłsudskiego stoi nowoczesny biurowiec, w 1901 roku uruchomiono zakłady, które były protoplastą łódzkiego Polmosu.
Fot: fotopolska.pl
Już w 1896 roku rozpoczęto tu budowę rozlewni wódek czystych i spirytusu butelkowanego. Środki na budowę pochodziły z funduszy państwowych.
Wtedy nie było wszystko jedno, gdzie się robi wódkę - główny budynek i biurowiec zaprojektował najprawdopodobniej znany architekt Franciszek Chełmiński. Rok później z linii produkcyjnej zeszły pierwsze butelki wódki. Niemal wszystko sprzedawano wtedy w samej Łodzi i okolicy.
Już w 1896 roku rozpoczęto tu budowę rozlewni wódek czystych i spirytusu butelkowanego. Środki na budowę pochodziły z funduszy państwowych.
Wtedy nie było wszystko jedno, gdzie się robi wódkę - główny budynek i biurowiec zaprojektował najprawdopodobniej znany architekt Franciszek Chełmiński. Rok później z linii produkcyjnej zeszły pierwsze butelki wódki. Niemal wszystko sprzedawano wtedy w samej Łodzi i okolicy.
"Nowy Kurier Łódzki", rok 1911.
"Rozwój", rok 1913.
Ciężkie czasy przyszły na Łódź podczas pierwszej wojny światowej, kiedy wkroczyli Niemcy. Konfiskowano mocne alkohole, wódki można się było napić tylko w kilku dobrych restauracjach. Moc wódek ograniczono do 40 procent, a w dodatku wolno było sprzedawać tylko te niemieckie.
Przy ulicy Rokicińskiej umieszczono jeden z trzech składów alkoholi na ziemiach zdobytych na Rosjanach. Nic dziwnego, że rozwinęła się nielegalna produkcja i handel. Tu i tam ktoś stawiał stolik wprost na ulicy i sprzedawał wódkę na kieliszki na miejscu. Apteki i fabryki, które miały prawo do kupowania alkoholu skażonego, brały, ile się da i sprzedawały na czarnym rynku, który "przystosowywał" spirytus do celów spożywczych.
"Republika", rok 1923.
"Republika", rok 1923.
"Republika", rok 1923.
"Hasło Łódzkie", rok 1929.
"Ilustrowana Republika", rok 1932.
"Rozwój", rok 1931.
"Echo", rok 1934.
W skali mikro popularnością cieszyły się niektóre składy win i wódek, o czym można było się dowiedzieć z kroniki kryminalnej. 14 stycznia 1933 roku "Dziennik Łódzki" informował, że w nocy ze składu win u zbiegu ulic Lipowej i 6 sierpnia dwóch młodych amatorów trunków wyniosło dwa worki alkoholi o wartości 400 zł. 4 marca tegoż roku ze składu wódek Andrzeja Strasielunasa przy Rokicińskiej 100, złodzieje wynieśli alkoholi za 1500 zł. Pić się ludziom chciało, a czasy były ciężkie. Co rusz zwolnienia w zakładach Scheiblera, strajki, protesty. Jednocześnie kwitło życie towarzyskie na różnych poziomach, któremu niekiedy kres kładła interwencja policji. Tak jak 17 stycznia 1933 roku o północy w barze Expres przy Piotrkowskiej 163. Dyskusja przy wódce skończyła się rozbiciem butelki na głowie jednego z uczestników i pocięciem drugiego.Gazety rzadko informowały, jak piły wtedy nieco wyższe łódzkie sfery. A piły całkiem, całkiem. Ulubieńcem łódzkiej publiczności był na początku lat 30 tenor Józef Moranowicz, występujący w Teatrze Popularnym. Dużo śpiewał, dużo zarabiał i jeszcze więcej pił. Przyjście na próbę pod dobrą datą nie było dla niego niczym nadzwyczajnym. Pewnego dnia stwierdził, że nie jest już w stanie wydobyć z siebie głosu. 18 grudnia 1932 roku "Dziennik Łódzki" poinformował, że Moranowicz, który w tym czasie występował w Wilnie, powiesił się, nie dając sobie rady z nałogiem...
"Głos Poranny", rok 1935.
W Polsce niepodległej można już było pójść do więzienia. Podczas okupacji hitlerowskiej stawką było już życie. Nieżyjący już adwokat Janusz Różycki, który był obrońcą z urzędu Altmana, szefa gestapo w Piotrkowie Trybunalskim, opowiadał kiedyś, jak bardzo gestapowiec był zdziwiony, że czyni mu się zarzut z egzekucji ludzi, pędzących bimber: "Przecież na obwieszczeniach było napisane, że za pędzenie bimbru jest kara śmierci".
"Dziennik Łódzki", rok 1945.
W 1948 roku powstała w Łodzi pierwsza poradnia antyalkoholowa. W 1956 roku takie poradnie powstały w każdej dzielnicy, a rok później założono izbę wytrzeźwień.
W 1970 roku przeanalizowano w Łodzi, na co ludzie wydają pieniądze. Wyliczono, że statystyczny łodzianin wydaje na rok na mięso 1.155 zł, na pieczywo i przetwory zbożowe 688 zł, a na wódkę, wino i piwo 354 zł. A trzeba dodać, że półlitrowa butelka wódki z czerwoną kartką kosztowała wtedy 50 zł. Jeśli porównać to do statystyk z końca XIX wieku (na mięso 5 rubli, na pieczywo 12, a na alkohol 14), proporcje wydatków wyraźnie zmieniły się na niekorzyść wódki.
.jpg)
Łódzkie władze zastosowały też ciekawą akcję profilaktyczno-towarzyską. We wrześniu 1980 roku prezydent Łodzi zakazał urządzania bankietów w instytucjach z wyjątkiem jubileuszy na 25-, 50-, 75- i 100-lecie istnienia, a rada narodowa wprowadziła zakaz sprzedaży alkoholu w poniedziałki, który dotyczył nie tylko sklepów ale i lokali. Uderzyło to w miłośników wędrówek międzylokalowych, którzy zwykli rozpoczynać peregrynacje od baru Golonka przy ulicy Wschodniej, a kończyli na Koguciku przy Piotrkowskiej...
Chyba najdziwniejszym okresem w historii wódki i picia w Łodzi były lata 80. Polmos pracował pełną parą, ludziom chciało się pić jak nie wiem, a wódka była na kartki, tak jak mięso, czekolada i inne strategiczne artykuły spożywcze. Przydział na dorosłego obywatela wynosił pół litra wódki miesięcznie. Uprzywilejowani byli nowożeńcy. Na wesela dostawało się nadzwyczajny przydział. W stanie wojennym na stołach królowały wódki Bałtycka i Vistula, które z trudem dawało się pić. System kartkowy sprawiał, że nawet jak ktoś nie pił, to pił. Nic dziwnego, że kwitła produkcja domowa. Takim domowym produktom nadawano oryginalne nazwy jak KPN. I tak nielegalna Konfederacja Polski Niepodległej zamieniała się w Koniak Pędzony Nocą...
Niepodległość przyniosła nieograniczone ilości dobrych wódek, można powiedzieć, nie do przepicia, ale źle skończyła się dla łódzkiego Polmosu. Oddzielone zostały wytwórnie w Kutnie i Sieradzu, wcześniej będące częścią łódzkiego zakładu, a w 1991 roku wszystkie Polmosy stały się samodzielnymi przedsiębiorstwami. Inwestycje w sklep przyzakładowy i halę do produkcji kremów pochłonęły wielkie fundusze bez
Po rewitalizacji jest siedzibą łódzkiego oddziału Narodowego Funduszu Zdrowia.
W 2020 roku zakończyła się kompleksowa renowacja budynków dawnych zakładów spirytusowych. Dzisiaj Monopolis to niezwykłe miejsce, które łączy różne obszary działania - obok części biurowych, powstały przestrzenie dla wydarzeń kulturalnych, rozrywkowych.
Można tu wysłuchać koncertu, obejrzeć spektakl teatralny (znajdują się tutaj dwie sceny- plenerowa i w dawnym magazynie spirytusu), popływać w basenie w dawnej morsowni i ... smacznie zjeść.
Wystawy i wernisaże, koncerty i projekcje filmowe, sesje zdjęciowe i pokazy mody. Trzeci co do wielkości zespół fabryczny - po zakładach Karola Scheiblera i Izraela Poznańskiego jeszcze przed rewitalizacją gościł wielu wybitnych twórców i autorów wydarzeń kulturalnych.
Wystawa malarstwa łódzkiego artysty Dariusza Fieta, rok 2016.
Pomysłodawcą i autorem nazwy i logo MONOPLIS jest Janusz Kaniewski, polski projektant. MONOPOLIS można rozumieć jako "miasto w mieście": wspólnota i życie obywatelskie, przestrzeń do działań a także miejsce rozwoju życia towarzyskiego i społecznego.
Mirosław Jaskulski. Piwo, flaki garnuszkowe, petersburskie bliny i kawior astrachański, czyli z dziejów gastronomii łódzkiej do 1918 roku.
Ewa Niedźwiedzka. Łódź w PRL-u. Opowieść o życiu miasta 1945-1980.
Sławomir Sowa. dziennik.lodz.pl
Jacek Kusiński, Ryszard Bonisławski, Maciej Janik. Księga fabryk Łodzi.
Jacek Kusiński, Ryszard Bonisławski, Maciej Janik. Księga fabryk Łodzi.
MONOPOLIS https://monopolis.pl/
Fot. Monika Czechowicz (rok 2014 i 2020)
Fot. archiwalne ze zbiorów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi
i inn.
Fot. archiwalne ze zbiorów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi
i inn.
"Reszta jest milczeniem" - kawał dobrej roboty dziękuję
OdpowiedzUsuńKrzysztof, to ja dziękuję - miło mi, że odwiedzasz baedekera :)
UsuńPozdrawiam.
Prowadzenie sklepu alkoholowego wymaga nie tylko znajomości rynku alkoholowego, ale także umiejętności zarządzania zapasami, obsługi klienta oraz marketingu. Ponadto, właściciele muszą być świadomi przepisów prawnych dotyczących sprzedaży alkoholu i odpowiedzialności społecznej.
OdpowiedzUsuń