W 1841 roku przybyły z Czech tkacz, Georg Hawel objął teren dzisiejszej działki pod numerem 53, zobowiązując się przy tym prowadzić tutaj tkalnię wyrobów bawełnianych i postawić drewniany dom. W 1867 roku Hawel sprzedał nieruchomość Franciszkowi Hillerowi, który był wówczas właścicielem graniczącej działki pod numerem 51.
"Dziennik Łódzki", rok 1884.
- dawna numeracja ulicy Piotrkowskiej - 783, to dzisiaj numer 53 -
przeczytaj w baedekerze:
"Dziennik Łódzki", rok 1885.
"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1901.
Jest
to jedna z najelegantszych kamienic miasta. Wzniesiona według
projektu Juliusza Junga w stylu eklektycznym, nawiązuje do pełnego
wdzięku renesansu francuskiego.
Przeczytaj w baedekerze:
Górne partie zdobią kariatydy.
... całość wieńczy wysoki czteroboczny hełm
z dekoracyjnie
potraktowaną lukarną.
Dekoracyjny charakter podkreślają
jońskie kolumny w narożnikach oraz hermy męskie i żeńskie
dzielące duże okna wykuszu.
Bogata
dekoracja kamienicy utrzymana jest w konwencji renesansu
francuskiego. Również wysoki mansardowy dach oraz żeliwna
balustrada na kalenicy odwołują się do tych wzorów.
Herman Konstadt w kamienicy umieścił siedzibę swojej firmy, która między innymi zajmowała się pośredniczeniem w handlu wyrobami pabianickiej firmy włókienniczej "Krusche i Ender", co zapewniało mu wysokie dochody. Ponadto pomieszczenia na parterze właściciel wydzierżawił przedstwicielstwu moskiewskiego Towarzystwa Handlu Herbatą K. i S. Popowych oraz rosyjskiej firmie Petersburskiego Towarzystwa "Skorochód", oferujący 15 tysięcy par butów na każdą kieszeń i okazję, i miejscowej firmie "Hirszberg i Birnbaum".
"Rozwój", rok 1911.
Informator handlowo-przemysłowy, rok 1912.
Petersburska firma zamieszczała w łódzkiej prasie wyjątkowo atrakcyjne reklamy, poniżej jeszcze kilka:
"Rozwój", rok 1903.
"Rozwój", rok 1903.
"Rozwój", rok 1903.
"Goniec Łódzki", rok 1904.
"Goniec Łódzki", rok 1905.
"Rozwój", rok 1905.
Mieścił się tu także skład i sklep z obuwiem należący do Franciszka Grędzińskiego:
"Republika", rok 1923.
"Ilustrowana Republika", rok 1925.
"Ilustrowana Republika", rok 1926.
"Ilustrowana Republika", rok 1926.
"Głos Poranny", rok 1930.
"Głos Poranny", rok 1930.
"Głos Poranny", rok 1931.
W sklepie Grędzińskiego i w kilku innych, znajdujących się przy ulicy Piotrkowskiej sprzedawał krajowe obuwie Alfred Heine.
"Głos Poranny", rok 1930.
"Głos Poranny", rok 1930.
"Głos Poranny", rok 1930.
Właściciel kamienicy przy Piotrkowskiej 53 Herman
Konstadt (Konsztadt, Konsztat)
– przemysłowiec, finansista,
filantrop.
Urodził
się w 1835 roku w Sieradzu, był synem Mojżesza, miejscowego kupca.
Uzyskał staranne wychowanie domowe i podstawy wiedzy ekonomicznej.
Prawdopodobnie w Łasku otworzył sklep z wyrobami „łokciowymi”
i został członkiem tamtejszego zgromadzenia kupieckiego. Nie
wiadomo kiedy przybył do Łodzi i zamieszkał w rewirze żydowskim.
W 1859 roku do spółki z zamożnym kupcem Jakubem Dobranickim nabył
od Józefa Pankiewicza browar wraz z szynkiem, graniczący ze stawem
miejskim.
W
połowie lat 60. XIX stulecia, wspólnicy postawili przy ulicy Nowomiejskiej 232 (później 19, obecnie fragment Parku Staromiejskiego między ulicami Północną i Podrzeczną) okazały budynek, w którym znalazł swoją siedzibę dom handlowy
„J. Dobranicki i Konstadt”. Firma pośredniczyła na zasadzie
komisu w zbycie wyrobów włókienniczych miejscowych
przedsiębiorstw, reprezentując równocześnie interesy innych firm
handlowych.
Fragment Parku Staromiejskiego widziany od ulicy Nowomiejskiej, w tej okolicy stały budynki firmy "J. Dobranicki i Konstadt".
Na
przełomie lat 60. i 70. wspólnicy posiadali ręczną tkalnię,
zatrudniającą kilkudziesięciu pracowników. Około 1873 roku
Dobranicki i Konstadt zostali komisantami zakładów włókienniczych
Ludwika Geyera, sprzedając część produkcji we własnej sieci
handlowej lub za pośrednictwem związanych umowami hurtowników w
wielu miastach kraju i na niezwykle chłonnym rynku rosyjskim.
Wkrótce podobną ofertę przyjęli od firmy "Krusche i Ender" w
Pabianicach.
Dawna fabryka "Krusche i Ender" w Pabianicach
"Tydzień", rok 1890.
"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1912.
W
marcu 1883 roku Jakub Dobranicki wystąpił ze spółki i dom
handlowy został rozwiązany. Po dokonaniu podziału majątku
Konstadt został wyłącznym komisantem zakładów "Krusche i Ender",
co zapewniało mu wysokie dochody. W miejscu parterowego drewniaka
przy ulicy Piotrkowskiej 53, nabytego w marcu 1884 roku wystawił dwupiętrowy reprezentacyjny gmach o bogatej
dekoracji architektonicznej.
W
małżeństwie z Miną (Minle) Dobrzyńską, córką kupca
włocławskiego Dawida – Herman dzieci nie miał. Ogromny majątek
pozwolił mu na szeroko zakrojoną działalność społeczną i
filantropijną (czytaj TUTAJ).
Konstadt
był zastępcą radnego Rady Miejskiej (rok 1861), radnym Rady
Miejskiej(1863-1869), wreszcie radnym honorowym Magistratu m. Łodzi
(1873-1895), jednym z sygnatariuszy adresu dziękczynnego, jaki
złożyli na ręce naczelnika wojennego Łodzi Aleksandra von
Broemsena w końcu 1863 roku łódzcy kupcy i przemysłowcy. Wchodził
w skład komitetu nadzorującego budowę parku miejskiego,
zakładanego obok dworca Drogi Żelaznej Fabryczno-Łódzkiej. Był
jednym z założycieli i członkiem Towarzystwa Kredytowego m. Łodzi
(1872), Banku Handlowego w Łodzi (1872), członkiem zarządu Straży
Ogniowej oraz uczestnikiem różnych przedsięwzięć o charakterze
filantropijnym i społecznym.
Gmach Towarzystwa Kredytowego m. Łodzi
Jednodniówka "Dzień ubogich w Łodzi", 17 września 1911.
Konstadt
wspierał finansowo działalność szpitala Czerwonego Krzyża i
Tymczasowego Szpitala Starozakonnych przy ulicy Drewnowskiej,
sfinansował z własnych środków znaczną część kosztów budowy
pawilonu na 30 łóżek przy Szpitalu św. Aleksandra (1885) i
Żydowskiego Szpitala im. małżonków Izraela i Leony Poznańskich
przy ulicy Nowo-Targowej (dzisiaj Sterlinga).
Jednodniówka "Dzień ubogich w Łodzi", 17 września 1911.
.jpeg)
Dawny szpital im. małżonków Poznańskich, dziś im. dr Seweryna Sterlinga.
Jednodniówka "Dzień ubogich w Łodzi", 17 września 1911.
Herman
Konstadt wchodził w skład zarządu Komitetu Wsparcia Biednych
(1877). Był członkiem komitetu budowy i wiceprzewodniczącym
Komitetu Synagogi na rogu ulic Spacerowej (al. Tadeusza Kościuszki)
i Zielonej, wspierał finansowo budowę cerkwi prawosławnej pod
wezwaniem św. Aleksandra Newskiego w Łodzi (1884).
Wielka Synagoga Reformowana przy ulicy Spacerowej
(dziś al. Kościuszki, synagoga została podpalona przez Niemców w nocy z 10 na 11 listopada 1939 roku i rozebrana w 1940 roku. Synagoga nie została odbudowana po wojnie, na jej miejscu znajduje się parking)
Cerkiew św. Aleksandra Newskiego
W
latach 1865-1895 Herman Konstadt był kuratorem łódzkich żydowskich
szkół powszechnych i opiekunem szkoły przy ulicy Solnej 1, dla
której wybudował salę gimnastyczną i przez 13 lat płacił pensje
nauczycielom gimnastyki i śpiewu.
Jednodniówka "Dzień ubogich w Łodzi", 17 września 1911.
W
1889 roku na terenie posesji przy ulicy Średniej (dziś Pomorskiej)
54, nabytej wraz z dwupiętrowym budynkiem od Jerzego Moessa, Konstadt wzniósł
jednopiętrową oficynę. Obiekt przystosowano do pełnienia funkcji
przytułku (statut fundacji „Dom Ubogich” został zatwierdzony w
1893 roku). Rozbudowany w dwudziestoleciu międzywojennym obiekt
liczył w 1937 roku 260 łóżek.
"Rozwój", rok 1898.
Po
śmierci fundatora egzekutorzy jego testamentu doprowadzili do
utworzenia tzw. funduszu wieczystego (1896) i Fundacji im. małżonków
Konstadtów utworzonej w październiku 1899 roku.
"Rozwój", rok 1898.
W
ramach fundacji Konstadtów powstały:
Żydowska Męska Szkoła Powszechna im. małżonków Hermana i Miny Konstadt przy ulicy Zawadzkiej 42 (dzisiaj Prochnika), rok 1900.
Żydowski Szpital dla Dzieci im. Konstadtów w Łodzi (1914),
przekształcony później na Szpital dla chorych tyfusowych w
Radogoszczu (szpital im. Konstadtów), a następnie (rok 1912) na
Publiczny Szpital Miejski w Radogoszczu.
Jednodniówka "Dzień ubogich w Łodzi", 17 września 1911.
Jednodniówka "Dzień ubogich w Łodzi", 17 września 1911.
Herman
Konstadt był kawalerem orderów św. Anny i św. Stanisława. Zmarł
20 października 1895 roku i spoczywa w głównej alei cmentarza przy
ulicy Brackiej.
Grobowiec rodziny Konstadtów zaprojektowany przez Antoniego
Urbanowskiego (czytaj TUTAJ).
"Rozwój", rok 1911.
Dom
pogrzebowy na terenie cmentarza – ufundowany przez Minę Konstadt.
Mina z Dobrzyńskich Konstadt zmarła 17 listopada 1917 roku w wieku
83 lat.
"Godzina Polski", rok 1917.
"Nowy Kurier Łódzki", rok 1917.
"Głos Poranny", rok 1937.
Przy Piotrkowskiej 53 miały swoją siedzibę znane delikatesy Maurycego Bermana, istniejące od 1887 roku:
Informator m. Łodzi z kalendarzem, rok 1920.
"Głos Polski", rok 1921.
"Republika", rok 1923.
"Republika", rok 1924.
"Republika", rok 1924.
"Republika", rok 1925.
"Republika", rok 1925.
"Głos Kupiectwa", rok 1927.
"Ilustrowana Republika", rok 1928.
"Głos Poranny", rok 1930.
"Głos Poranny", rok 1930.
"Głos Poranny", rok 1931.
W okresie międzywojennym mieściła się tu szkoła muzyczna.
"Głos Poranny", rok 1936.
"Głos Poranny", rok 1937.
Inne firmy, sklepy, manufaktury, które stworzyły historię tego miejsca:
"Fuhrer Durch Lodz", przewodnik Cezarego Richtera z 1893 roku.
"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1900.
"Lodzer Tageblatt", 1900.
"Rozwój", rok 1913.
"Rozwój", rok 1913.
"Rozwój", rok 1913.
"Rozwój", rok 1913.
Informator m. Łodzi z kalendarzem, rok 1920.
Kalendarz Informator, rok 1923.
"Republika", rok 1924.
Kalendarz Informator, rok 1924.
"Ilustrowana Republika", rok 1926.
"Ilustrowana Republika", rok 1926.
"Panorama", dodatek "Ilustrowanej Republiki", rok 1926.
"Hasło Łódzkie", rok 1927.
"Głos Polski", rok 1928.
"Najer Fołksbłat", 1929.
"Ilustrowana Republika", rok 1929.
"Głos Poranny", rok 1929.
"Głos Poranny", rok 1929.
"Ilustrowana Republika", rok 1926.
"Ilustrowana Republika", rok 1926.
"Ilustrowana Republika", rok 1927.
"Głos Poranny", rok 1932.
"Głos Poranny", rok 1932.
"Głos Poranny", rok 1933.
"Głos Poranny", rok 1935.
"Głos Poranny", rok 1933.
"Głos Poranny", rok 1936.
"Głos Kupiectwa", rok 1935.
"Głos Poranny", rok 1937.
"Głos Poranny", rok 1938.
"Republika", rok 1938.
"Republika", rok 1938.
.png)
"Głos Poranny", rok 1938.
"Głos Poranny", rok 1938.
"Głos Poranny", rok 1939.
"Głos Poranny", rok 1938.
Miejmy nadzieję, że przypadek opisany w łódzkim "Głosie" z roku 1938 już się nie powtórzy 😏... W 2018 roku zakończono remont imponującej fasady kamienicy, poniżej kilka fotek sprzed remontu:
Po II wojnie światowej:
"Dziennik Łódzki", rok 1947.
"Dziennik Łódzki", rok 1948.
"Dziennik Łódzki", rok 1966.
"Dziennik Łódzki", rok 1967.
"Dziennik Łódzki", rok 1969.
"Dziennik Łódzki", rok 1984.
Przeczytaj
jeszcze w baedekerze:
Północna 6… i nieistniejąca już fabryka Adolfa Dobranickiego
PIOTRKOWSKA 42 - dawna kamienica rodziny Dobranickich.
A jak ATLANT
PIOTRKOWSKA 42 - dawna kamienica rodziny Dobranickich.
A jak ATLANT
ULICA KNIAZIEWICZA i SZPITAL BIEGAŃSKIEGO
Szpital fundacji małżonków Leony i Izraela Poznańskich (żydowski).
NOWY CMENTARZ ŻYDOWSKI W ŁODZI
Szpital fundacji małżonków Leony i Izraela Poznańskich (żydowski).
NOWY CMENTARZ ŻYDOWSKI W ŁODZI
źródła:
Piotr
Machlański. Szlak ulicy Piotrkowskiej.
Andrzej
Kempa, Marek Szukalak. Żydzi dawnej Łodzi. Słownik biograficzny.
Michał
Domińczak, Artur Zaguła. Typologia łódzkiej kamienicy.
https://piotrkowska-nr.pl
https://piotrkowska-nr.pl
Fot.
współczesne Monika Czechowicz
Fot.
archiwalne pochodzą ze zbiorów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w
Łodzi.
"Głos Polski", rok 1926.
Jest teraz rok 2020. Fasada kamienicy z daleka wygląda żeczywiście okazałe z bliska już trochę gorzej. Hełm zdobiący dach zaraz się zawali. Zaplecze (tył) kamienicy oraz wnętrza tej ponoć reprezentacyjnej wizytówki miasta w opłakanym stanie. Postępująca destrukcja wewnętrznych detali architektonicznych i fasady podwórka. Farsa na którą zezwala konserwator miasta i władze,które szczycą się przywracaniem świetności tego typu budynkom. Jeżeli tak to wygląda w innych przypadkach to gratuluję naszym włodarzom.
OdpowiedzUsuń