Przydrożne figury i kapliczki w Łodzi i okolicy.

Kapliczka św. Jana Nepomucena nad Stawami Jana.

Figura przydrożna, to drewniana, kamienna lub metalowa figuralna rzeźba ludowa przedstawiająca Chrystusa, często Frasobliwego, Matki Boskiej lub innych świętych. Ustawiana jest na cokole, kolumnie lub słupie. W szerszym znaczeniu to kolumna lub słup, a nawet krzyż przydrożny. Figury takie stawiano przy drogach, na rozdrożach, przy kościołach, na cmentarzach, wznoszono je najczęściej na pamiątkę ocalenia od plag i klęsk. Termin ten rozszerza się niekiedy na kapliczki przydrożne.

Kapliczka przydrożna to niewielka budowla kultowa, wznoszona przy drogach czy rozdrożach w celach wotywnych, dziękczynnych, obrzędowych.

Najczęściej ma formę wolno stojącego domku murowanego lub drewnianego, wieżyczki z wnękami, figury na słupie lub kolumnie czy ozdobionej skrzynki zawieszonej na drzewie.

Kapliczki przydrożne są najczęściej dziełem artystów ludowych, cechuje je swobodna interpretacja elementów stylów historycznych, wykazują wiele przejawów twórczości samorodnej.

Kapliczka św. Jana Nepomucena.

Oryginał stał w tym miejscu do 1940 roku. W okresie okupacji obiekt został zniszczony podczas akcji likwidowania przejawów polskiej religijności. Uszkodzoną figurkę św. Nepomucena ukryto w kościele pw. św. Wojciecha. Schowana tak była do1965 roku, kiedy to odnalazł ją ks. Jerzy Spychała. Została odrestaurowana i obecnie znajduje się w Muzeum Parafialnym w Widawie. Nowa kapliczka (na wzór oryginału) powstała dzięki grupie etnografów z Łódzkiego Domu Kultury, którzy realizowali program "Pejzaż wszystkich świętych". Wykonał ją ludowy rzeźbiarz pan Henryk Chałubca z miejscowości Bieliki. Wyrzeźbiona została z drewna lipowego i mierzy 2,5 metra. Stoi przy Stawach Jana od strony ulicy Rzgowskiej na wysokości mostka. 

Osiedle Widzew. Kapliczka przy trasie W-Z, przy ulicy Rokicińskiej. 

Kapliczka jest murowana, wnękowa z figurą Matki Boskiej, usytuowana na wzniesieniu. Pochodzi prawdopodobnie z okresu przedwojennego, kiedy była na tym terenie zabudowa drewniana.

Kapliczka przy ulicy Śląskiej 129 w Łodzi. 

Kapliczka jest budowlą wielokondygnacyjną, murowaną i otynkowaną o współczesnych kształtach. Wystawiono ją na bazie regularnego kwadratu, dodatkowo całą bryłę osadzono na kilkustopniowej i rozłożystej podstawie. Najciekawszy jest odcinek środkowy, gdyż zawarto tu formę baldachimu wspartego na prostokątnych filarowych arkadach. Forma baldachimu tworzy trójstronnie otwartą niszę z bardzo ostrymi łukami, wewnątrz znajduje się niewielka współczesna figura Matki Bożej w otoczeniu zieleni. Kapliczka wybudowana została najprawdopodobniej w 1945 roku jako wotum dziękczynne za szczęśliwie przeżyty czas wojny, o tym fakcie informuje nas tabliczka umieszczona w części dolnej. 

Na rogu ulic Kolumny i Rzgowskiej stoi pamiątkowa kapliczka. Na jej cokole widnieje napis: "Na pamiątkę lat wojny 1939-1945 i za doznaną opiekę Boską i Matki Bożej Nieustającej Pomocy S.J.S". Pierwotnie w tym miejscu do roku 1939 znajdowała się (zniszczona przez hitlerowców) Kolumna Sieroca. Był to pomnik wzniesiony w 1634 roku przez Jana Mulinowicza po śmierci jego przybranego ojca, który przygarnął go z ulicy jako małego chłopca - sierotę. Jak podają stare źródła, Kolumna Sieroca stała na czworoboku o wysokości około dwóch metrów wykonanym z czarnego marmuru. Na nim znajdowała się smukła kolumna (z szarego marmuru) wysoka na osiem metrów. Po bokach były złocone łacińskie napisy oraz historia powstania pomnika. Nazwa ulicy Kolumny pochodzi właśnie od tego pomnika. 

"Rozwój", rok 1900.

Kapliczka we frontowej ścianie kamienicy przy ulicy Zgierskiej 17 na Bałutach - pamiątka po krzyżu granicznym, który kiedyś stał w tym miejscu i oddzielał dawną wieś Bałuty od Łodzi.
Przed I wojną światową, podczas której Bałuty przyłączono do Łodzi, graniczną parcelę nabył inwestor żydowskiego pochodzenia i postanowił wybudować tutaj kamienicę czynszową. Problemem był stojący wysoki, 6-metrowy krzyż, który od dawna był nierozłączną częścią ulicy, a mieszkańcy gotowi byli bronić go za wszelką cenę. Inwestor uznał, że krzyż powinien pozostać na swoim miejscu. Starannie obudował go niszą, która stała się częścią fasady kamienicy. W latach 1911-1912 zbudował trzypiętrową kamienicę z potężnym wykuszem oraz podwórkiem i oficynami. Niszę widać na wszystkich zdjęciach przedwojennych. 

W czasie tworzenia żydowskiego getta w czasie II wojny światowej hitlerowcy kazali zamurować niszę. Prawdopodobnie wcześniej krzyż został wyjęty, bo Niemcy nie niszczyli symboli chrześcijańskich. Niestety, nie wiadomo co się z nim stało. Mieszkańcy kamienicy nie mogli pogodzić się z utratą krzyża. Na ścianie powiesili mniejszy krzyż, który umieścili w małej niszy.

Murowana kapliczna przy skrzyżowaniu ulicy Śląskiej i Lodowej

Zespół kaplic drewnianych – ulica Wycieczkowa 75, Łódź-Łagiewniki. Na leśnej polanie znajdują się dwie przepiękne drewniane kapliczki domkowe o konstrukcji wieńcowej, wykonane z drzewa iglastego.

Kaplica św. Antoniego,  ok. 1676. 

Kaplica św. Rocha, początek XVIII wieku.

Las Łagiewnicki

Las Łagiewnicki

Mała drewniana kapliczka, zawieszona na drzewie w Parku nad Jasieniem

Ulica Nowe Sady. Mała kapliczka zbita z kilku deseczek, postawiona na jednej połówce okiennicy. W środku znajdują się dwa małe obrazki w ramkach, jeden przedstawia Matkę Boską z Dzieciątkiem.

Ulica kpt. Stanisława Sojczyńskiego

Drewniana kapliczka w lesie na Mani

Księży Młyn

Ulica Krzemieniecka, przy alejce prowadzącej do parku im. J. Piłsudskiego (przy DPS "Włókniarz").

Fot. Krzysztof Kurowski, udostępnione za zgodą autora.

Krzyż na miejscu dawnej kaplicy św. Walentego w Łagiewnikach. Znajdowała się na wzgórzu, obok klasztoru, na cmentarzu grzebalnym, którym dysponował proboszcz ze Zgierza.

Kaplica została rozebrana przez hitlerowców jesienią 1941 roku.

Obecnie na jej miejscu znajduje się metalowy krzyż i informacyjna tablica.

Mała drewniana kapliczka zawieszona na drzewie. 

Osiedle studenckie "Lumumbowo", kapliczka widoczna od ulicy Pomorskiej.

Ulica Wileńska przy alei Bandurskiego.

Fot. Krzysztof Kurowski, udostępnione za zgodą autora.

Karolew, ulica Maratońska.

Fot. Krzysztof Kurowski, udostępnione za zgodą autora.

Murowana kapliczka przy skrzyżowaniu ulicy Brzezińskiej i Listopadowej

Kapliczka przy ulicy Dąbrowskiego.

Murowana kapliczka u zbiegu ulicy Prochowej i Konstantynowskiej na Brusie.

Murowana kapliczka przy ulicy Edwarda.

Kapliczka w murze otaczającym łagiewnicki klasztor. Najświętsza Maria Panna, w głębi widoczny wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej.

Klasztor Łagiewnicki.

Ulica Retkińska przed skrzyżowaniem z ulicą Krzemieniecką.

Fot. Krzysztof Kurowski, udostępnione za zgodą autora.

Ulica Augustów

Murowana kapliczka przy ulicy Tomaszowskiej 150

Dawny park Wenecja (dzisiaj park im. Juliusza Słowackiego). Krzyż i głaz pamiątkowy poświęcony św. Faustynie. Ponoć tutaj miała pierwsze objawienie wiary w lipcu 1924 roku podczas zabawy tanecznej, na którą poszła z siostrą.

Ruda Pabianicka

Ulica Blokowa 4 

Fot. Marta Wasilewska, dziękuję autorce za udostępnienie.

Murowana kapliczka w ogródku przy ulicy 3 Maja 

Fot. Marta Wasilewska, dziękuję autorce za udostępnienie.

Mała drewniana kapliczka pomiędzy blokami przy ulicy Wróblewskiego 59d.

Fot. Marta Wasilewska

Drewniany krzyż na bramie do dawnej fabryki Karola Wilhelma Scheiblera

Kapliczka przy dworcu PKP Łódź Widzew

Kapliczka przy ulicy Skierniewickiej.

Murowana kapliczka z 1910 roku, ulica Frezjowa

Ulica Łagiewnicka 309, zabudowania przy dawnym pałacu barona Juliusza Heinzla

Kapliczka na terenie Domu Studentek im. św. Urszuli Ledóchowskiej przy ul. Czerwonej, Łódź

Figura Matki Boskiej przy Kościele św. Doroty w Mileszkach (fotografia wykonana przed pożarem, który strawił drewniany kościół w 2015 roku)

Murowana kapliczka przy kościele w Mileszkach

Figura św. Antoniego przy klasztorze w Łagiewnikach

Murowana kapliczka przy ulicy Lawinowej na Stokach

U zbiegu ulic Łabędziej i Przepiórczej w Łodzi.

Drewniana kapliczka na drzewie, al. Edwarda Śmigłego-Rydza (przy ulicy Tymienieckiego). 

Murowana kapliczka w Klęku pod Łodzią

Przydrożny krzyż, ulica Zgierska w Łagiewnikach

Drewniany krzyż i kapliczka przy klasztorze w Lutomiersku

(woj. łódzkie). 

Drewniana kapliczka przy klasztorze w Lutomiersku.

Fot. Irena Francuz-Malczewska. Dziękuję autorce za udostępnienie.

Rąbień. Ulica Hetmańska

Wieś Baby

Białkowice

Przydrożny krzyż. Ulica Okólna przy Łagiewnickiej w Łodzi

Kopanka pod Łodzią, ulica Aksamitna

Kobylin, k. Rogowa

Wieś Brzeski

Młynary

Młynary

Bedoń Przykościelny, ulica Ogrodowa

Stryków

Kapliczki przy drewnianym kościele w Mikołajewicach

(woj. łódzkie, gmina Lutomiersk)

Murowana kapliczka w Wiączyniu Dolnym pod Łodzią

Nowa kapliczka w Wiączyniu Dolnym

Skotniki, ulica Barowa

Radom. Ulica Warsztatowa

Murowana kapliczka we wsi Mleczków, powiat radomski, gmina Zakrzew

Potworów

Murowana kapliczka św. Nepomucena, Mikołajewice-Kolonia

Uniejów

Zakrzew k. Radomia

Murowana kapliczka u zbiegu ulic Radomskiej i Słonecznej, Kolonia Cerkiew, powiat radomski. 

Kapliczka murowana, Kolonia Cerkiew, powiat Radomski

Zgniłe Błoto

Zakrzew, powiat Radomski. Murowany krzyż dedykowany Tadeuszowi Kościuszce, rok 1928.

Ligęzów

Kaleń

Zgniłe Błoto, mała drewniana kapliczka na drzewie

Murowana kapliczka stojąca na małym wzniesieniu na rozlewiskach zalewu Cieszanowice. Jedyny świadek istnienia wsi Boworowiec, która była tu gdzie teraz jest zalew. Rok budowy 1864. Wewnątrz są jeszcze figurki. Prawdopodobnie ufundował ją młynarz.

Zdjęcia i opis: Łukasz Rudnicki.

Dziękuję autorowi. 

Wieś Słowak, koło Bełdowa. Aleja Dębowa

Murowana kapliczka we wsi Obrzywół, przy drodze nr 48

Zdżary. Murowana kapliczka, widoczna data: 1795.

Fot. Sławek Maciaszczyk, dziękuję autorowi

Sierżnia

Wieś Żerdź, murowana kapliczka stojąca przy drodze nr 740

Brudziewice

Wieś Podgajek, murowana kapliczka z 1842 roku

Poćwiardówka

Nowe Miasto nad Pilicą. Murowana kapliczka z 1930 roku

Natolin

Wola Krzysztoporska, województwo łódzkie

Sieradz, wzgórze zamkowe

Drzewica

Mała drewniana kapliczka, Tuszyn, ul. Poddębina

Tuszyn

Zofiówka k. Tuszyna

Moszczenica, województwo łódzkie

Ulica Krecia, Łódź

Kapliczki są nieodzownym symbolem polskiego krajobrazu. Stawiano je tak samo jak krzyże przydrożne - na skraju dróg, przed wejściem do wsi i miast. Zazwyczaj były one wotum dziękczynnym, miały odstraszać złe moce lub upamiętniać jakieś wydarzenia. Były również używane jako znaki topograficzne.
Często stojące samotnie wśród pól, przy drogach, te zadbane i te  zapomniane, każda z własną, inną intencją, historią. Są różne, od dużych i murowanych po malutkie zawieszone na drzewach...

Park przy ulicy Hipotecznej w Łodzi.

Okolice ulicy Przędzalnianej.

Łódź-Bałuty, ul. Jana i Cecylii.

Kapliczka na terenie Domu Opieki Społecznej przy ul. Strzelców Kaniowskich w Łodzi.

Murowana kapliczka przy ulicy Stanisława Przybyszewskiego w Łodzi.

Wieś Podole, k. Zgierza

Kapliczki przy kościele w Szczawinie, woj. łódzkie

Wieś Wołyń, woj. łódzkie

Tymianka, woj. łódzkie

"Łowiczanin", rok 1914.

(zbiory Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi)

źródła:
Piotr Wypych, Andrzej Białkowski. Pejzaż Wszystkich Świętych.
Słownik terminologiczny sztuk pięknych, pod red. Krystyny Kubalskiej-Sulkiewicz, Moniki Bielskiej-Łach, Anny Manteuffel-Szaroty. Wydawnictwo Naukowe PWN.
PRZYDROŻNE KAPLICZKI www.przydrożnekapliczki.pl
Polska Niezwykła www.plskaniezwykła.pl.

Fot. Monika Czechowicz

Przeczytaj jeszcze:
Widzenie w Łagiewnikach, czyli jak powstała kapliczka św. Antoniego 
MIKOŁAJEWICE
LUTOMIERSK – klasztor Salezjanów i XV-wieczny zamek. 

"Łódź w Ilustracji", dodatek niedzielny "Kuriera Łódzkiego", rok 1930.

(zbiory Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi)