baedeker łódzki: LITZMANNSTADT GETTO

sobota, 3 stycznia 2015

LITZMANNSTADT GETTO - Krzyż Getta

"Na opaskach, jakie nosiliście w ghetcie, wymalowana była gwiazda Dawida. Wierzę w taką przyszłą Polskę, w której ta gwiazda, ta z opasek, stanie się jednym z najwyższych odznaczeń, udzielanych najwaleczniejszym żołnierzom i oficerom polskim. Będą ją oni z dumą nosili na piersi obok dawnego Virtuti Militari. Będzie i Krzyż Ghetta - nazwa głęboko symboliczna. Będzie Order Żółtej Łaty - zaszczytniejszy niż niejedno dotychczasowe świecidło. I będzie w Warszawie, i w każdym innym mieście polskim, pozostawiony, utrwalony i konserwowany jakiś fragment ghetta w niezmienionej postaci, tak jak go zastaniemy, w całej zgrozie zgliszcz i zniszczenia. Otoczymy ten zabytek hańby naszych wrogów, a chwały naszych umęczonych bohaterów łańcuchami, odlanymi ze zdobytych hitlerowskich armat, i świeże, żywe kwiaty będziemy co dzień wplatać między żelazne ogniwa, aby po wieczne czasy świeża i żywa pozostała pamięć przyszłych pokoleń o zmasakrowanym narodzie, i na znak, że zawsze żywy i świeży jest nasz ból po nim."

Fragment utworu "My, Żydzi polscy" Juliana Tuwima. Poeta napisał go na emigracji i opublikował w sierpniu 1944 roku w londyńskim miesięczniku „Nowa Polska”, redagowanym przez Antoniego Słonimskiego.

Czarna żałobna kobieta

Widmo piekielnych lat

Chodzi po bruku getta

I dźwiga piętno łat

Wlecze swe chude ciało

Zgarbiona jak karzeł, w pół

Wciąż cierpień bolesnych za mało

Choć żywot gorzki ją struł

Czy słońce czy deszcz na ulicy

Błądzi pokutna dusza

Rozpacz zastygła w źrenicy

Nikogo ból ten nie wzrusza

Nie słyszy przechodzień jej skarg

Westchnień i jęków żałobnych

Spalone mięso warg

Wiersz pochodzi ze zbioru Abrama Cytryna „Pragnę żyć”, wydany w 60 rocznicę Likwidacji Litzmannstadt Getto. (Wyd. Lucie Cytryn-Bialer 2004).

W zbiorach Centrum Szymona Wiesenthala w Los Angeles znajdują się wiersze i opowiadania Abramka, spisane w 24 zeszytach. W 1944 wraz z rodziną został on wywieziony do obozu Auschwitz-Birkenau, gdzie zginął. W roku 1945 jego starsza siostra Lucie odnalazła utwory pozostawione w Łodzi. Znajdowały się w ostatnim miejscu pobytu rodziny Cytrynów przed wysiedleniem do obozu - w mieszkaniu przy ulicy Starosikawskiej 12. Tego budynku już nie ma. Mural z portretem Abrama Cytryna został namalowany na ścianie Przedszkola Miejskiego Nr 114 w Łodzi, które mieści się przy ulicy Starosikawskiej 18: