Maurycy Dargużański - dyrygent łódzkich chórów synagogalnych.

W tej pięknej wielkomiejskiej kamienicy przy ulicy Wólczańskiej 74 mieszkał  Maurycy (Mowsza) Dargużański - dyrygent, pedagog i recenzent muzyczny. 

Księga adresowa m. Łodzi 1937-1939.

Jubileuszowe wydanie "Lodzer Zeitung" 1863-1913.

Urodził się 11 marca 1870 roku w Olkiennikach koło Trok, jako syn Zachariasza. Po ukończeniu gimnazjum w Wilnie rozpoczął naukę śpiewu u kantorów z Kowna, wkrótce też został kantorem synagogi Tohorat Kodesz w Wilnie.

Stara Synagoga Tohorat Kodesz i biblioteka Straszuna w Wilnie, zwana Wielką

- nieistniejąca obecnie główna synagoga ortodoksyjnej gminy żydowskiej w Wilnie, zbudowana w latach 1630-1633 przy ulicy Żydowskiej, na miejscu starszej murowanej synagogi.

Fot. Jan Bułhak (1934) (www.szulamupolski.com)

(źródło fotografii: Wilno | Synagoga Wielka - zdjęcia)

Dargużański śpiewał w chórze u kantora Izraela Kupfera w Wilnie i Rafała Judela Rabinowicza w Kownie. Gdy Abraham Mosze Bernstein opuścił w 1891 roku Rygę i przeniósł się do Synagogi Chóralnej do Wilna, zarekomendował Dargużańskiego na kierownika chóru u kantora Borucha Lejba Rozowskiego w Rydze.

Mowsza (Maurycy) Dawid  Dargużański (1867 Olkienniki k. Trok -1943 Łódź) 

– dyrygent, pedagog, recenzent muzyczny.

(źródło fotografii: Andrzej Kempa, Marek Szukalak. Żydzi dawnej Łodzi. Słownik biograficzny, tom IV s.43)

Około 1895 roku Dargużański przybył do Łodzi i podjął pracę jako dyrygent chóru Wielkiej Synagogi wzniesionej w 1887 roku przy zbiegu ulic Zielonej i Spacerowej (al. Kościuszki).

Dajczeszil - Wielka Synagoga przy dawnej ulicy Spacerowej (dzisiaj al. Kościuszki).

Przeczytaj w baedekerze:

ŁÓDZKIE SYNAGOGI

"Rozwój", rok 1898.

Był świetnym znawcą żydowskiej muzyki religijnej, zajmował się też nauczaniem młodzieży pieśni świeckich.

"Neue Lodzer Zeitung", 1910.

Przed I wojną światową prowadził chór chłopięcy, z którym wystąpił między innymi 7 sierpnia 1912 roku w Domu Majstrów Tkackich w koncercie instrumentalno-wokalnym.

"Rozwój", rok 1912.

Dawny dom Zgromadzenia Majstrów Tkackich, Piotrkowska 100.

Dom Zgromadzenia Majstrów Tkackich.

Przeczytaj w baedekerze:

PIOTRKOWSKA 100 – TUWIMA 1/3. Dawny Dom Zgromadzenia Majstrów Tkackich.

Prowadził też chóry dziecięce i w szkołach muzycznych Abrama Helfgata i Nauma Podkaminera. 

"Nowy Kurier Łódzki", rok 1913.

"Nowa Gazeta Łódzka", rok 1913.

"Godzina Polski", rok 1917.

W marcu 1919 roku Dargużański obchodził 25-lecie swej pracy dyrygenckiej. W okresie międzywojennym był nauczycielem śpiewu w gimnazjach łódzkich: w gimnazjum żeńskim „Wiedza” L. Magalifowej, w Gimnazjum Męskim Towarzystwa Szerzenia Oświaty i Wiedzy Technicznej wśród Żydów, gimnazjum męskim „Bet Ulfana” oraz w Gimnazjum Hebrajskim „Jawne”.

"Głos Poranny", dodatek ilustrowany, rok 1931.

"Ilustrowana Republika", rok 1929.

"Republika", rok 1923.

Był dyrygentem chóru Towarzystwa „Hazomir”. Przez pewien czas dyrygował chórami „Echo” i „Lutnia”.

"Echo", rok 1929.

W 1934 roku Maurycy Dargużański obchodził 40-lecie pracy w zawodzie dyrygenta. Zorganizowano na jego cześć jubileusz. Z tej okazji odbył się uroczysty koncert z udziałem kantorów: Izraela Altera z Hanoweru i Wolfa Lewi z Londynu oraz chórów pod dyr. jubilata i Izaaka Zaksa.

"Ilustrowana Republika", rok 1934.

"Głos Poranny", rok 1934.

Dargużański pisywał recenzje muzyczne i artykuły o znanych kantorach i muzykach żydowskich, był recenzentem „Najer Folksblat”.

„Najer Folksblat”, 1929.

W łódzkim getcie dyrygował, wspólnie z Teodorem Ryderem, chórem chłopięcym, chórem mieszanym oraz orkiestrą Towarzystwa „Hazomir” w I Koncercie Symfonicznym Towarzystwa „Hazomir” (30 października 1940).

(źródło fotografii: Andrzej Kempa, Marek Szukalak. Żydzi dawnej Łodzi. Słownik biograficzny, tom IV)

Teodor Ryder (1881-1944), pianista, dyrygent, pedagog.

(źródło fotografii: Narodowe Archiwum Cyfrowe)

Przeczytaj w baedekerze:

Teodor Ryder, pianista, dyrygent i pedagog związany z Łodzią.

Dargużański w getcie mieszkał wraz z żoną Heleną oraz dziećmi – Ludwikiem i Lucyną przy ulicy Limanowskiego 45.

Kamienica przy ulicy Limanowskiego 45, dzisiaj.

Zmarł 13 maja 1943 roku i został pochowany na cmentarzu żydowskim przy ulicy Brackiej.

Losy pozostałych członków rodziny nie są znane.

Źródła:
Dargużański Mowsza Dawid | Virtual Shtetl
Andrzej Kempa, Marek Szukalak. Żydzi dawnej Łodzi. Słownik biograficzny, tom IV.
I. Rubin. Żydzi w Łodzi pod niemiecką okupacją 1939-1945.
Alfons Pellowski. Kultura muzyczna Łodzi do roku 1918.
I. Fater. Muzyka żydowska w Polsce w okresie międzywojennym.
i. Fater., Jidisze muzik in Pojln cwiszn bejde welt-milchomes, Tel-Awiw 1970. [podaje błędną datę śmierci - 1930]
Leksikon fun der najer jidiszer literatur, red. S. Niger, J. Szacki.
Lodz-Names. List of the Ghetto Inhabitants 1940-1944, t. 1, Jerusalem 1994.
Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, seminariów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych, oprac. Z. Zagórowski, R. 1-2, Warszawa 1924-1926.
n. Stolnitz, Negine in jidiszn lebn.
L.T. Błaszczyk, „Żydzi w kulturze muzycznej działający na ziemiach polskich w XIX i XX wieku”, książka wydana dzięki wsparciu udzielonemu przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny w Polsce.

Fot. archiwalne pochodzą ze zbiorów Narodowego Archiwum Państwowego, Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi 

oraz z publikacji: Andrzej Kempa, Marek Szukalak. Żydzi dawnej Łodzi. Słownik biograficzny, tom IV.

Fot. współczesne Monika Czechowicz