baedeker łódzki: PIOTRKOWSKA 8 - KAMIENICA KOCHAŃSKIEGO I KUTASA

czwartek, 7 listopada 2013

PIOTRKOWSKA 8 - KAMIENICA KOCHAŃSKIEGO I KUTASA

Trzypiętrowa kamienica Izaaka Kochańskiego i Symchy (Mosze) Kutasa zbudowana w latach 80. i 90. XIX wieku.

"Führer dur Lodz", 1898.

Już pod koniec XIX wieku roku współwłaścicielem kamienicy stał się Sender Dyszkin (Diszkin), znany kupiec łódzki, zajmujący się handlem artykułami kolonialnymi i winem.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1914

(zapisani jako właściciele domu Sender Dyszkin wraz z małżonką)

Dyszkin dobudował w podwórzu trzypiętrowe oficyny. Prowadził na tej posesji wytwórnię koszernych wędlin, znanych w mieście ze swojej jakości.

Podręczny Rejestr Handlowy, rok 1926.

"Ilustrowana Republika", rok 1926.

"Głos Kupiectwa", rok 1927.

"Głos Poranny", rok 1931.

"Głos Poranny", rok 1932.

"Ilustrowana Republika", rok 1932.

"Ilustrowana Republika", rok 1933.

"Głos Poranny", rok 1933.

W 1932 roku Sander Diszkin otworzył również sklep przy ulicy Narutowicza 22.

"Głos Poranny", rok 1932.

Przy Piotrkowskiej 8 mieścił się hotel "Centralny" L. Silbermana, mający 38 pokoi.

Kalendarz Handlowo-Przemysłowy, rok 1910.

Trójka wspólników, Rozen, Kirsz i Ingber prowadziła na posesji interesy w przemyśle bawełnianym. Prosperował tu skład towarów galanteryjnych, który prowadził P. Kutas. Poza tym działalność prowadzili: Dawid Rosenthal - skład towarów kolonialnych i farb malarskich. Wiedeński Magazyn Ubiorów Męskich, Bruno Buchholtz i S-ka - Dom agenturowo - komisowy. Znalazł tu swoje miejsce także tzw. "kantor pism", czyli rodzaj księgarni.

"Rozwój", rok 1906.

Kalendarz Informator, rok 1923.

Mieściła się tu także fabryka włókiennicza B. Zynger i D. Chołodenko.

W latach 20. XX wieku współwłaścicielem fabryki był Abram Dawid Chołodenko, łódzki przemysłowiec.

Abram Chołodenko (właściwie Notte Isseroff) urodził się w 1884 roku w Krotoszewie koło Żytomierza w guberni kijowskiej. Był synem Mordki i Estery Pierednik, ortodoksyjnej chasydzkiej rodziny. Miał brata Symchę, późniejszego wybitnego działacza partii syjonistycznej w Palestynie, delegata z Jerozolimy na Światowy Kongres Syjonistyczny w Szwajcarii w 1931 roku.

Abram (Notte) i jego młodszy brat Simcha Chołodenko.

Około 1895 roku rodzina przeniosła się do Berdyczowa, gdzie Abram poznał swoją przyszłą żonę Elżbietę Stepeńską.

Elżbieta Chołodenko, żona Abrama, z domu Stepeńska.

Około 1901 roku Chołodenko wstąpił do partii bolszewików, ale zagrożony aresztowaniem przez policję rosyjską, wyjechał z dokumentami po zmarłym kuzynie do Polski, zaś pozostali członkowie rodziny udali się do Palestyny. Prawdopodobnie w 1912 roku zamieszkał w Łodzi. Tutaj urodziły się jego dzieci: Sara (1914) i synowie bliźniacy Arie i Samuel (1916).

Żona i dzieci Nottego (Abrama) Chołodenki.

Po wybuchu rewolucji październikowej Abram Chołodenko wrócił do Rosji i osiadł w Petersburgu, ale wkrótce, tym razem w obawie przed aresztowaniem przez czekistów (funkcjonariuszy nadzwyczajnej komisji do walki z kontrrewolucją) przedostał się przez zieloną granicę i wrócił do Łodzi.

Dziennik Urzędowy województwa łódzkiego, rok 1922.

W latach 20. został współwłaścicielem wspomnianej fabryki włókienniczej B. Zynger i D. Chołodenko przy Piotrkowskiej 8, a po śmierci Zyngera przejął przedsiębiorstwo na mocy testamentu ustanawiającego go wyłącznym spadkobiercą.

"Głos Kupiectwa", rok 1937.

Po wybuchu II wojny światowej znalazł się wraz z mężem córki, fizykiem Maksem Biberszteinem, w warszawskim getcie. Synowie wstąpili do polskiej organizacji konspiracyjnej, lecz wkrótce zostali aresztowani i skazani na śmierć przez powieszenie, zaś córka z matką zdecydowały się na ucieczkę do Rosji. Sara przeżyła wojnę, korzystając z fałszywych dokumentów tożsamości, po wojnie osiadła w Szwecji.

Abram Chołodenko w getcie warszawskim został członkiem utworzonego w listopadzie 1942 roku Żydowskiego Komitetu Narodowego, wspierającego działalność konspiracyjną w getcie. W ramach swoich możliwości starał się ulżyć zwracającym się do niego o wsparcie mieszkańcom getta. Nazywano go "aniołem warszawskiego getta". Został zamordowany przez Niemców 16 stycznia 1943 roku. Jego żona zmarła na tyfus w hitlerowskim obozie koncentracyjnym.

W podwórzu posesji istniała mała synagoga (mieszcząca ok. 30 osób) założona z inicjatywy Sendera Dyszkina w 1902 roku, która została zdewastowana przez hitlerowców.